Nghệ sĩ Vương Văn Thạo: "Hóa thạch phố cổ" để di sản trường tồn

Nghệ sĩ đương đại Vương Văn Thạo (sinh năm 1969) có tác phẩm Làng trong phố được in trong sách Mỹ thuật 9, bộ Kết nối tri thức với cuộc sống. Các em học sinh sẽ được tiếp cận với khuynh hướng tìm tòi mới, cách thể hiện, hình thức và diễn đạt khác trong mỹ thuật.

Xem chuyên đề Gặp gỡ các tác giả trong sách giáo khoa TẠI ĐÂY

Đây là tác phẩm nằm trong loạt "hóa thạch sống các di sản" được Vương Văn Thạo bắt đầu giới thiệu từ năm 2007, rồi triển lãm cá nhân Hóa thạch phố cổ tại Trung tâm Văn hóa Pháp, sau đó tiếp tục sáng tạo mới. Loạt tác phẩm trong ý niệm này đã được trao Giải Tác phẩm của Giải thưởng Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội năm 2011.

Hiện nay Vương Văn Thạo vẫn đang say mê trên con đường tìm tòi, nuôi dưỡng ý tưởng sáng tạo những tác phẩm đương đại, với hơi thở hiện tại, bởi nghệ thuật là không giới hạn.  

Hành trình "hóa thạch"

* Gần 20 năm trước, nghệ sĩ Vương Văn Thạo gây ấn tượng cho công chúng cũng như những người làm nghệ thuật khi trình làng loạt tác phẩm "hóa thạch phố". Có điều gì cụ thể lóe lên để thôi thúc anh khởi sự "hóa thạch" không?

- Một điều cụ thể để có thể kể tên thì không. Tuy nhiên, đối với mỗi người làm công tác nghệ thuật, ai cũng luôn muốn tìm tòi và mong muốn sáng tạo ra một con đường riêng cho mình. Tôi cũng vậy. Năm 2007, nhóm P-art chúng tôi gồm những họa sĩ trẻ đã làm một cuộc triển lãm về Hà Nội có chủ để Hà Nội 5.000 năm hồ Gươm. Với ý tưởng giữ gìn và bảo tồn thành phố, tôi đã chọn cách làm "hóa thạch các di sản thành phố", để chúng mãi trường tồn với thời gian.

* Phải chăng là người con của Hà Nội nên anh có nhiều cảm hứng để "hóa thạch" các di sản, với mong muốn chúng được trường tồn, đặc biệt những cổng làng trong phố?

- Lúc bé tôi có học vẽ tại nhà văn hóa ở phố Hàng Buồm - ở đây có lớp dạy vẽ rất nổi tiếng. Chính vì hằng ngày đi học ở đó nên khu phố cổ như Hàng Buồm, Hàng Bạc, Thuốc Bắc… đã trở nên thân quen với tôi, từ những ngôi nhà cổ mái ngói rêu phong cho đến những ô cửa gỗ nhỏ xíu xinh xắn... 36 ngôi nhà tôi chọn không chỉ là kiến trúc, chúng là những câu chuyện đứng yên chờ được lắng nghe. 

Một điều làm tôi thực sự ngạc nhiên là khi bắt đầu đi tìm các cổng làng trong phố, tôi thấy chúng còn rất nhiều. Trước đó tôi không hề nghĩ rằng giữa nhịp sống hiện đại, những dấu tích ấy vẫn tồn tại nhiều đến vậy.

Tôi còn nhớ mình đã xúc động như thế nào trong buổi khai mạc triển lãm Hóa thạch phố cổ ở Trung tâm Văn hóa Pháp tại Hà Nội vào năm 2007. Hồi ấy, tôi có mời các bác chủ nhà của 36 ngôi nhà mà tôi đã chọn đến dự buổi khai mạc, tất cả đã đến, dù có người chuyển chỗ ở rất xa. Không chỉ tôi, các bác cũng đã rất xúc động như thể khi được nhìn thấy một phần ký ức của mình được giữ lại theo cách thật đặc biệt.

Một tác phẩm thuộc loạt “hóa thạch sống các di sản”

* Từ ý tưởng đến thực hiện, anh có gặp khó khăn gì không, chẳng hạn như về những kỹ thuật đổ composite mà bản thân chưa từng làm nên chưa thành thạo?

- Tất nhiên tôi gặp rất nhiều khó khăn trong bước đầu làm tác phẩm, nhưng đã qua lâu rồi, khó khăn chẳng còn là khó khăn nữa, nên cũng không có gì cần phải nhắc lại, quan trọng là sau 2 năm đầu tiên đi cùng với hành trình ấy, cuối cùng tôi đã thành công.

Triển lãm cá nhân vào năm 2007 là lần đầu tiên những tác phẩm "hóa thạch sống" phố cổ được giới thiệu đến công chúng. Thật vui vì các tác phẩm của tôi được nhiều người đón nhận và tôi vẫn còn cảm hứng để đi tiếp con đường này.

Ai cũng có một ngọn lửa trong tim

* Tháng 10 vừa qua, anh lại gây ấn tượng với các tác phẩm trong triển lãm "Âm ỉ" tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. Tuy có lúc bùng lên mạnh mẽ hoặc chỉ âm ỉ, nhưng bên trong con người họa sĩ Vương Văn Thạo luôn có một ngọn lửa phải không, thưa anh?

- Tôi xin chia sẻ về ý tưởng, hành trình thực hiện tác phẩm Ngọn lửa trong tim (được trưng bày trong triển lãm Âm ỉ), vì đó cũng là quan điểm sống và làm nghệ thuật của tôi.

Bắt đầu từ năm 2016, tôi sáng tác tác phẩm mới với ý tưởng "dồn nén và bùng cháy". Trong mỗi con người đều có một nguồn năng lượng sống âm thầm. Đó là ngọn lửa sâu trong tim, không ngừng cháy, nâng đỡ ta qua những ngày tháng khó khăn. Ngọn lửa ấy giữ ta tồn tại, là sức mạnh âm thầm của nội tại. Dù ta có vấp ngã, thất bại hoặc tổn thương, nguồn năng lượng ấy vẫn hiện hữu. Nó tồn tại, lặng lẽ và vẫn không ngừng lớn lên. Bởi chính nó quyết định sự sống còn của ta, quyết định sức mạnh để ta đứng dậy, quyết định con đường phát triển mà ta sẽ bước tiếp.

Tác phẩm thuộc triển lãm cá nhân “Âm ỉ” tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam tháng 10/2025

Ngọn lửa bên trong ấy là niềm tin, là nghị lực, là cội nguồn của mọi khát vọng. Hãy giữ, hãy nuôi dưỡng, hãy tin tưởng. Đừng sợ khi nó chỉ còn là tàn than, vì trong chính sự âm ỉ ấy đã ẩn chứa lửa mầm của bùng cháy.Và một ngày nó sẽ thức tỉnh thành sức mạnh đưa ta vượt qua mọi giới hạn.

Tôi tìm chất liệu mới, để thay đổi về chất liệu mình đã từng làm trước đây và cũng để phù hợp với ý tưởng tác phẩm Ngọn lửa trong tim, nên đã chọn than gỗ, hạt cà phê… để thực hiện.

Tôi muốn khi đứng trước tác phẩm Âm ỉ, nhiều người sẽ nhận được một năng lượng tích cực, nguồn cảm hứng sáng tạo, tiếp sức cho những đam mê, những khát vọng của chính họ.

* Cảm giác của anh khi tìm ra con đường để đi và đi một mình trên con đường ấy?

- Tự do! Tôi thích cảm giác bước vào vùng đất chưa có dấu chân, vì mọi thứ trên con đường đó đều là của mình - cả được và mất.

* Có nhận định rằng, về tính thương mại, các tác phẩm đương đại có vẻ khó đến tay người mua, sưu tập hơn là tranh, theo anh thì sao?

- Nếu nói về tính thương mại (có nghĩa là bán được tác phẩm), thì các tác phẩm được sưu tập phụ thuộc vào chất lượng và tên tuổi tác giả, chứ ít phụ thuộc vào đương đại hoặc không đương đại, là điêu khắc hoặc là tranh.

* Hiện tại, anh có đang ấp ủ dự án nào không?

- Tôi vẫn đang tiếp tục các tác phẩm Âm ỉ, đến khi xong, sẽ làm thêm triển lãm cá nhân mới. Bên cạnh đó, tôi cũng đang tiếp tục "hóa thạch sống các di sản", những tác phẩm mới cũng sẽ được triển lãm trong thời gian tới.

* Cảm ơn anh.