Thơ thiếu nhi, từ miền Tây đến biển đảo

Thơ thiếu nhi nhìn thấy giản dị, mà viết không hề đơn giản. Gần đây, thơ thiếu nhi Việt Nam vừa có thêm một tác giả mới, đó là Phát Dương, với tập thơ Xứ nước (Thùy Phan vẽ minh họa, NXB Kim Đồng). Tập này phát hành gần như cùng lúc với tập thơ thiếu nhi Trái tim của đảo (Hạo Phan - Thảo Võ vẽ minh họa, NXB Kim Đồng) của Hồ Huy Sơn.

Hai tập này nối được mạch những tác phẩm viết cho thiếu nhi gần đây. Trong đó có các tác phẩm chủ đề biển đảo như Đảo chìm (Trần Đăng Khoa), Tôi kể em nghe chuyện Trường Sa (Nguyễn Xuân Thủy), Cùng em tìm hiểu Hoàng Sa - Trường Sa (Nguyễn Như Mai, Nguyễn Huy Thắng, Nguyễn Quốc Tín), Trường Sa - Nơi ta đến (Nguyễn Mỹ Trà), Trường Sa kỳ vĩ và gian lao (Sương Nguyệt Minh), Cà Nóng chu du Trường Sa (Bùi Tiểu Quyên), Hải âu đi tìm cha (Trần Thu Hằng)…

Sự rẽ lối của Phát Dương

Trước đây, Phát Dương có một số tác phẩm văn xuôi đáng chú ý như Tự nhiên say, 2 người trong 1 ngăn tủ… Anh chuyển sang viết cho thiếu nhi và gây ấn tượng với tác phẩm 100 cửa sổ, rồi giờ đây trình làng một tập thơ thiếu nhi. 

Nếu biết tác giả Phát Dương vốn sinh trưởng và hiện giờ đang làm việc ở miền Tây Nam bộ, hẳn độc giả sẽ đoán ra ngay "xứ nước" anh đang nhắc đến trong thơ chính là sông nước vùng đồng bằng sông Cửu Long. Nơi chốn mà tác giả băn khoăn "Hình như ở xứ này/ Khắp nơi toàn là nước/ Mùa nặng trĩu bóng mây/ Cơn mưa rơi đổ thác" - trong bài Xứ này toàn là nước.

Thơ Phát Dương dịu dàng, réo rắt, viết cho các em, các cháu, mà cũng vừa tâm tình với các anh, các chị, bà con cô bác. Những người sinh ra ở miền Tây, lớn ở miền Tây, xa miền Tây và nhớ miền Tây. Cả những độc giả khắp từ Nam chí Bắc yêu miền Tây nữa. Mà yêu gì? Yêu cái tình, cái đôn hậu thật thà, sự hào hiệp, cái giản dị chân phương bọc lấy cái sâu sắc.

Tập thơ có sự chiêm nghiệm của những người đã biết yêu lấy những mùa nước lớn, nước ròng, yêu cái nắng, cái mưa thay phiên nhau đến, yêu những dòng sông hò hẹn chảy mãi về biển. "Khi Mặt trời thức dậy/ Cả khúc sông ửng hồng/ Những xuồng ghe tránh sóng/ Nương nhau như bầy rồng" - trong bài Sáng sớm đi chợ nổi.

Trên bối cảnh sông nước ấy là người dân hiền hòa, là những phiên chợ nổi đặc trưng, là đủ thứ sản vật phong phú, là bánh trái dân dã, nuôi lớn những tâm hồn trẻ thơ, bảo bọc chúng trong tình yêu thương của gia đình, chòm xóm. 

Tập thơ Xứ nước của Phát Dương vì thế vừa mang tính địa phương, nhưng lại đề cao được những tình cảm phổ quát. Lời thơ chuộng lối ngũ ngôn, dễ gieo vào tâm trí độc giả nhí, nhưng lại phong phú hình ảnh, giúp liên tưởng. Tất cả hợp thành một bức tranh sinh động, trữ tình về một nơi chốn tưởng xa mà gần gũi, thân thương. 

Kết nối lòng mình với đảo xa

Xuôi sông nước để ra biển lớn, đến tận miền đảo xa nắng gió, nơi con người Việt Nam bám trụ kiên cường, giữ trời biển quê hương. Tập thơ Trái tim của đảo của Hồ Huy Sơn nối dài mạch cảm hứng sáng tác thơ cho thiếu nhi của anh suốt những năm gần đây. 

Tập thơ là kết quả của hành trình thăm quần đảo Trường Sa mới đây của anh. Ở đó, anh đã gặp những cảnh, những người, cả những loài vật bình thường, tất cả tạo thành một bức tranh sinh hoạt sống động ở nơi mà chắc hẳn người Việt Nam nào cũng nghe, nhưng ít người có dịp đến. 

Độc giả có thể nhìn quần đảo thân thương này qua đôi mắt của nhà thơ, để thấy đời sống ở một trong những nơi đặc biệt nhất của tổ quốc. Hồ Huy Sơn đã ký họa đời sống ấy bằng thơ, một lối thơ trực diện, không hoa mỹ mà duyên, cái duyên cả trong những chọn lựa nhân vật để ngòi bút có dịp tung tẩy. 

Đó là những chú chó trên đảo Cô Lin, "Nghe tin đảo có khách/ Từ đất liền mới ra/ Những cái đuôi vẫy vẫy/ Mừng như gặp người nhà!" - trong bài Những chú chó trên đảo Cô Lin; là cây bàng vuông như một biểu tượng; là từng mái nhà, lớp học, ngôi chùa; là những người lính đảo… Là những mùa gió chuyển dời, chỉ có lòng người vẫn kiên định giữ đất, giữ trời, giữ quê hương xứ sở…

Đọc tập thơ, từ quần đảo tưởng xa xôi, lại thấy ở ngay đây rồi, ở trong tim độc giả, ở trên đôi môi các bé đang ngân nga một bài thơ như khúc đồng dao thời hiện đại: "Lớp thừa ra một chỗ/ Khi bạn về đất liền/ Bao nhiêu niềm thương nhớ/ Theo sóng vỗ ngày, đêm!" - trong bài Học trò ở đảo.

Trong trang sách mà các em mở ra hôm nay, sẽ thấy đảo, thấy người, thấy Tổ quốc mến yêu. Gần ba mươi bài thơ trong tập Trái tim của đảo không ngắn không dài, nhưng đủ làm nhịp cầu giúp các em kết nối lòng mình với đảo xa.  

Bên cạnh hai tập thơ vừa kể, NXB Kim Đồng còn cho ra mắt một số tập thơ thiếu nhi của các tác giả quen thuộc như Viết trên lá mới (Lê Minh Quốc), Hạt bắp vỗ tay (Nguyễn Thánh Ngã), Chú dế đêm trăng (Mai Quyên)… Cứ ngỡ thơ thiếu nhi chỉ là một lối rẽ nhỏ, ít người đi, nhưng thực tế thì vẫn thu hút rất nhiều ngòi bút, đang tạo thành một vệt thơ cho thiếu nhi, thật đáng trân trọng. 

Giải Dế Mèn nhận tác phẩm dự thi

Giải thưởng Thiếu nhi Dế Mèn của báo Thể thao và Văn hóa (TTXVN) vừa phát động mùa giải thứ 6 năm 2025. Tất cả các tác phẩm hoặc bản thảo tác phẩm văn học, nghệ thuật được sáng tác, hoàn thiện hoặc công bố trong năm 2024 - 2025 (cụ thể, từ 1/1/2024 - 20/4/2025) đều có quyền dự thi.

Hạn chót nhận tác phẩm: 24h, Chủ nhật, 20/4/2025. Lễ tổng kết và trao giải dự kiến diễn ra vào dịp kỷ niệm Ngày Quốc tế thiếu nhi (1/6) năm 2025.

Bản thảo tác phẩm dự thi, xin gửi về email: giaithuongdemen@thethaovanhoa.vn

Bản cứng (sách in, băng đĩa…) xin gửi 6 bản sao mỗi tác phẩm về: Báo Thể thao và Văn hóa, số 11 Trần Hưng Đạo, Hoàn Kiếm, Hà Nội. ĐT: 024.3828601. ĐTDD: 0936.140843.