Nhìn Tùng Dương ngược dòng và ngẫm!

Giữa những ngày cuối năm nghệ sĩ bận rộn ngược xuôi với những chương trình dày đặc, giữa "thời đại" thống trị của digital với sự can thiệp sâu vào sản xuất và trình diễn âm nhạc…, Tùng Dương kết hợp với hãng đĩa Thời Đại bất ngờ ra mắt album đĩa than The Voice Timeless được thu theo đúng lối analog truyền thống. Có vẻ như anh đang đi con đường rất riêng giữa dòng thời đại.

Xem chuyên đề Nhạc Việt ngày nay TẠI ĐÂY

Thử hình dung trong đời sống âm nhạc hiện nay, khi công nghệ thu âm digital đã đạt đến mức độ "toàn năng", có thể can thiệp vào mọi ngóc ngách của bản thu, từ chỉnh cao độ, thay đổi âm sắc, nắn gọn hay cắt ngắn hoặc kéo dài câu hát, mô phỏng không gian, thậm chí "định nghĩa lại" giọng hát một ca sĩ… thì sự xuất hiện của một album được thu hoàn toàn theo lối analog thuần khiết giống như tiếng chuông lạ vang lên giữa thế giới âm thanh đã quá mượt mà và quá hoàn hảo.

Sự trở về với những gì thật nhất

Album Tùng Dương - The Voice Timeless mang đến những thứ từng thuộc về âm nhạc nhưng giờ đây dường như lại trở thành khan hiếm trong các sản phẩm đương đại, đó là sự mộc mạc, chân thật, không trau chuốt theo kiểu công nghiệp… Thế nhưng chính những điều tưởng như giản dị đó lại mang đến một sức gợi mở mạnh mẽ.

Ở giai đoạn mà bất kỳ giọng hát nào cũng có thể "đẹp lên" qua phần mềm, nơi hơi thở, tiếng khan, độ rung hay bất kỳ khiếm khuyết nào trong giọng hát đều có thể bị làm mờ, thậm chí bị tẩy xóa hoặc can thiệp để trở nên khác đi, thì album này khiến người nghe chạm lại vào cái thật, thứ "kiểm chứng" rõ nhất về bản lĩnh nghệ sĩ.

Nhìn vào danh sách 8 tác phẩm của album có thể thấy Tùng Dương trân trọng những tác phẩm đã đi vào lịch sử âm nhạc, và hơn thế, anh chấp nhận thử thách bản thân với những ca khúc mà bao nghệ sĩ lớn nửa thế kỷ nay đều từng thử sức. Việc thể hiện những bản nhạc "quá quen" trong hình thức thu analog - một yêu cầu từng là lẽ đương nhiên của các thế hệ trước giờ đây lại trở thành một sự xa xỉ: Không được phép sai, không được phép giấu giọng.

Cho nên có thể coi việc thực hiện album này ở thời điểm hiện nay của Tùng Dương là dũng cảm, đòi hỏi bản lĩnh. Lý do không phải vì tài năng hay giọng hát vì vốn đã được khẳng định, mà bởi Tùng Dương, 1 trong những nghệ sĩ đắt show bậc nhất hiện nay, luôn bận rộn. Trong khi thu analog lại đòi hỏi nhiều thời gian để "cảm" tác phẩm, "cảm" bản hòa âm, hòa giọng hát cùng dòng cảm xúc của các nghệ sĩ trong ban nhạc và toàn bộ ê-kíp sáng tạo… Điều đó đòi hỏi sự kiên nhẫn và một quỹ thời gian nhất định.

Thu âm analog là lúc nghệ sĩ phải đối diện chính mình. Không có "phép màu", không có Auto-Tune hay melody, không có cut - paste, không có kéo dài nốt, không có thu lại một hay một vài chữ, không có vá từng câu hay chỉnh phô một vài từ… Analog bắt nghệ sĩ hát bằng bản lĩnh: Đúng nhịp, đúng cao độ, đúng cảm xúc, đúng tinh thần ca khúc và tinh thần tập thể cũng được đề cao. Trong quá trình thể hiện, một người sai, cả ê-kíp sẽ thực hiện lại. Vì thế, nghệ sĩ không thể trốn tránh, cũng không thể lấp liếm điểm yếu của giọng hát.

Một bản thu analog chỉ đẹp khi giọng hát thật sự đẹp và tâm hồn thật sự đẹp. Người nghe có thể cảm nhận rõ từng hơi thở, từng rung động của dây thanh quản, từng khoảng lặng mà người ca sĩ giữ lại để lời hát đủ độ thấm.

Ở album The Voice Timeless này, chính độ chân thật ấy là giá trị cốt lõi. Tùng Dương hát bằng sự tiết chế tối đa, ít kỹ thuật phô trương, không "bẻ giọng", không "bùng nổ" như những bản phối hiện đại. Anh để giọng tự nhiên, đúng với bản ngã của chính mình. Đây là một Tùng Dương "tối giản", và chính sự tối giản ấy làm nổi bật chiều sâu nội tâm, cho người nghe thấy một giọng hát từng trải, đã sống, đã yêu và đã đau với âm nhạc.

Phần hòa âm phối khí do nhạc sĩ Hồng Kiên đảm nhiệm cũng là điểm đáng nói. Âm nhạc không được đẩy lên hoành tráng, không sử dụng quá nhiều lớp âm thanh. Nhạc cụ acoustic được ưu tiên, vừa phù hợp kỹ thuật analog, vừa tạo nên không gian phòng thu tự nhiên, ấm và giàu chất "đời". Nhạc cụ trong album cũng có không gian để khoe sắc bên cạnh giọng hát; nếu có thể nghe phân tách thì đôi khi người nghe sẽ bất ngờ với tiếng đàn piano hay một nhạc cụ nào đó cất lên.

Những bản thu âm trong album khi thưởng thức trong phòng nghe nhạc có thể sẽ tạo cho người nghe cảm giác như đang đứng trong khán phòng cùng ca sĩ và các nhạc công, nghe tiếng ngón tay chạm dây, tiếng pedal piano, tiếng hơi thở… Không gian ấy rất "thập niên 70 - 80", rất cổ điển. Sự tinh giản có chủ ý đó là cách bỏ hết lớp trang trí để giọng hát và tiếng đàn được đặt vào trung tâm.

Có điều, dù lựa chọn phương thức sản xuất tưởng chừng đã lùi vào quá khứ nhằm tìm lại điều "bản nguyên" nhất, thì những dấu ấn đương thời vẫn hiện hữu ở các chi tiết như tư duy hòa âm phối khí, cách thể hiện của ban nhạc và cách hát của Tùng Dương. Người nghe vẫn cảm thấy đó là sự hòa quyện giữa nghệ thuật mẫu mực, dấu ấn cá nhân và hơi thở âm nhạc hiện nay. Điều này giúp The Voice Timeless tăng độ "chất" trong tính chân thật của âm nhạc và cảm xúc, phù hợp với nhóm khán giả có đam mê, có nhu cầu thưởng thức sâu. Đây là album để nghe bằng loa chất lượng cao trong phòng nghe nhạc, bằng tai nghe chất lượng, trong sự tĩnh lặng, đòi hỏi mức độ tập trung cao.

Lấp khoảng trống

Trong bối cảnh Tùng Dương đã trở thành 1 trong những nghệ sĩ hòa nhịp nhanh và chính xác nhất với âm nhạc đương đại, từ alternative, electronic cho tới world music; từ việc tạo trend đến bắt trend… "không trượt phát nào", thì việc anh quyết định "chơi lớn" bằng cách thu hoàn toàn analog cho The Voice Timeless lại là hành động mang tính dũng cảm, thậm chí đi ngược dòng. Khi showbiz chạy đua với tốc độ, tối ưu, digital, Auto-Tune, plug-ins và "bắt tai", Tùng Dương lại chọn điều ngược hẳn: Chậm lại, lắng xuống và bước vào không gian âm nhạc mà nơi đó mọi lớp "che chắn" của công nghệ đều được gỡ bỏ.

Đó không chỉ là bản lĩnh nghề mà còn là dũng cảm về nhận thức nghệ thuật. Có lẽ anh hiểu rõ rằng, một giọng hát đã được chứng minh qua thời gian, với nội lực và độ tinh luyện như một nhạc cụ sống, không cần kỹ thuật số để "đẹp lên". Ngược lại, nó xứng đáng được đặt vào môi trường âm thanh thật, nơi nhạc công, hòa âm, phòng thu, micro, băng từ và cảm xúc người hát hòa thành một chỉnh thể duy nhất.

 Chính trong quá trình thu analog ấy, Tùng Dương đã dành cho mình những khoảnh khắc lặng lẽ hiếm hoi: không sân khấu rực rỡ, không ánh đèn, không hiệu ứng chỉ có anh và các nhạc công, cùng "thở" trong từng nốt nhạc để tìm lại thứ rung động mà các sản phẩm của đời sống âm nhạc hiện tại đang thiếu.

Cũng cần nói thêm rằng hiện nay có nhiều nghệ sĩ phát hành đĩa than, nhiều sản phẩm hướng đến dòng nhạc mang tính nghệ thuật, đề cao cảm xúc người nghệ sĩ; nhưng phần lớn vẫn có sự hiện diện của digital ở mức độ ít hay nhiều. Với analog đúng nghĩa, The Voice Timeless là một sản phẩm hiếm hoi.

Đây không phải sản phẩm dành cho số đông, nhưng lại rất cần thiết cho đời sống âm nhạc. Trong thị trường mà hàng triệu lượt stream dễ dàng thuộc về các ca khúc được dựng loop và tinh chỉnh bằng Auto-Tune, một album analog như The Voice Timeless chắc chắn chỉ chạm tới một lượng khán giả nhỏ nhưng họ những người thực sự cần "âm thanh của hơi thở con người". Đó chính là giá trị của album: Một hành động phụng sự cho môi trường âm nhạc, lời nhắc rằng âm nhạc được tạo ra bằng tài năng, tay nghề và sự chân thành, không phải bằng thuật toán.

Analog trong album này còn là cuộc "lội ngược dòng" có ý nghĩa của Tùng Dương. Ngược về chính niềm đam mê thuần khiết nhất, đó là hát. Hát bằng giọng thật, bằng mạch cảm xúc thật, bằng hơi thở được lưu giữ nguyên vẹn, không chỉnh sửa, không cắt dán. Chính sự lựa chọn "quay ngược về" ấy khiến The Voice Timeless trở thành một cột mốc khác biệt: Đi ngược sự tiện dụng của công nghệ để tìm lại vẻ đẹp chân thật nhất của âm nhạc, đồng thời khẳng định rằng với nghệ sĩ thực thụ, không kỹ thuật số nào thay thế được trái tim và hơi thở.

Trong khi dòng chảy âm nhạc vẫn tiếp tục tuôn trào và phát triển từng ngày, như bao nghệ sĩ đương thời vẫn phải hòa vào đời sống để phụng sự khán giả, nhưng chỉ riêng việc phát hành một đĩa than thu analog như The Voice Timeless cũng đã là điều đáng trân trọng với người nghệ sĩ được mệnh danh là divo của làng nhạc Việt Nam: Tùng Dương.