Mạng xã hội làm tổn hại đến khả năng tập trung của trẻ em

Từ ngày 10/12/2025, Australia chính thức áp dụng luật cấm trẻ dưới 16 tuổi sử dụng mạng xã hội. Cùng thời điểm, một nghiên cứu lớn vừa công bố trên tạp chí Pediatrics Open Science đã cung cấp bằng chứng khoa học rõ ràng nhất từ trước đến nay về tác hại của mạng xã hội đối với sự phát triển nhận thức của trẻ.

Nghiên cứu do Viện Karolinska (Thụy Điển) và Đại học Oregon Health & Science (Mỹ) thực hiện, theo dõi liên tục hơn 8.300 trẻ em Mỹ từ 10 đến 14 tuổi trong nhiều năm. Kết quả cho thấy chỉ có mạng xã hội (chứ không phải chơi game hay xem YouTube, truyền hình thông thường) mới có mối liên hệ nhân quả rõ rệt với sự gia tăng các triệu chứng thiếu tập trung. Càng sử dụng nhiều mạng xã hội, trẻ càng biểu hiện các dấu hiệu giống bệnh rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) như dễ bị phân tâm, khó duy trì chú ý và hay quên việc hàng ngày.

Giáo sư Torkel Klingberg, chuyên gia thần kinh học nhận thức tại Viện Karolinska, giải thích: "Mạng xã hội tạo ra những phiền nhiễu liên tục: thông báo, tin nhắn, lượt thích, bình luận. Chỉ cần ý nghĩ không biết có tin nhắn mới không cũng đủ làm gián đoạn dòng tư duy. Khi tình trạng này lặp lại hàng trăm lần mỗi ngày trong nhiều năm, nó thực sự thay đổi cách não bộ trẻ em duy trì sự tập trung".

Dù mức độ ảnh hưởng ở từng trẻ là nhỏ, các nhà nghiên cứu cảnh báo rằng khi nhân rộng ra toàn dân số, nó đủ sức giải thích một phần đáng kể sự gia tăng chẩn đoán ADHD tại Mỹ: từ 9,5% giai đoạn 2003-2007 lên 11,3% giai đoạn 2020-2022. Quan trọng hơn, mối liên hệ này không bị ảnh hưởng bởi thu nhập gia đình hay yếu tố di truyền.

Nghiên cứu cũng ghi nhận trẻ em tiếp cận mạng xã hội ngày càng sớm và nhiều: trung bình chỉ 30 phút mỗi ngày ở tuổi 9, nhưng tăng vọt lên 2 tiếng rưỡi mỗi ngày khi lên 13 tuổi, trong khi hầu hết nền tảng hiện nay chỉ yêu cầu tối thiểu 13 tuổi nhưng thực tế không kiểm soát chặt chẽ.

Các tác giả kết luận: "Việc sử dụng mạng xã hội ngày càng tăng và bắt đầu từ rất sớm nhấn mạnh nhu cầu xác minh tuổi nghiêm ngặt hơn và các hướng dẫn rõ ràng hơn dành cho các công ty công nghệ. Những phát hiện này sẽ giúp phụ huynh và nhà hoạch định chính sách đưa ra quyết định sáng suốt về việc tiêu thụ kỹ thuật số lành mạnh, hỗ trợ sự phát triển nhận thức của trẻ".

Australia cấm hoàn toàn trẻ dưới 16 tuổi dùng TikTok, Instagram, Snapchat, Facebook, X, YouTube và các nền tảng khác, với mức phạt lên tới 49,5 triệu AUD (32,84 triệu USD) nếu vi phạm. Đạo luật này đang thu hút sự chú ý của cả thế giới khi Malaysia, Đan Mạch, Na Uy đã công bố sẽ áp dụng mô hình tương tự, Liên minh châu Âu thông qua nghị quyết nghiên cứu, còn chính phủ Anh tuyên bố đang "theo dõi chặt chẽ" cách làm của Australia.