Công nghệ số: Chìa khóa thắp sáng ước mơ của cộng đồng người mù

Trong bối cảnh chuyển đổi số và trí tuệ nhân tạo đang làm thay đổi sâu sắc mọi lĩnh vực của đời sống, cộng đồng người mù Việt Nam cũng đứng trước những cơ hội mới để học tập, lao động và hòa nhập xã hội. 

Từ chủ trương tại Đại hội Thi đua yêu nước Hội Người mù Việt Nam lần thứ IV đến những câu chuyện truyền cảm hứng của người trẻ khiếm thị, công nghệ đang dần trở thành "chiếc chìa khóa" mở ra cánh cửa tri thức và khát vọng vươn lên.

Sáng 17/12 tại Hà Nội, trong không khí thi đua sôi nổi hướng tới Đại hội Thi đua yêu nước toàn quốc lần thứ XI, Hội Người mù Việt Nam đã tổ chức Đại hội Thi đua yêu nước lần thứ IV, tổng kết phong trào thi đua giai đoạn 2020–2025 và đề ra phương hướng, nhiệm vụ cho giai đoạn 2025–2030. Đại hội không chỉ nhìn lại những kết quả đạt được sau 5 năm qua, mà còn đặt ra những định hướng mới, trong đó chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ được xác định là một trong những trụ cột quan trọng.

Phát biểu chỉ đạo tại Đại hội, Phó Bí thư Đảng ủy Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể Trung ương Trần Thắng nhấn mạnh, bước vào giai đoạn phát triển mới với sự bùng nổ của khoa học công nghệ, trí tuệ nhân tạo và chuyển đổi số, phong trào thi đua yêu nước của Hội Người mù Việt Nam cần tiếp tục đổi mới theo hướng thiết thực, hiệu quả, sát với đời sống của hội viên. Công nghệ không chỉ là công cụ hỗ trợ, mà cần được xem như động lực để người mù nâng cao năng lực, mở rộng cơ hội học tập, việc làm và hòa nhập xã hội.

Theo đó, các cấp Hội được định hướng đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và hoạt động; xây dựng, hoàn thiện cơ sở dữ liệu hội viên thống nhất; phát triển hệ thống thư viện sách nói, sách điện tử phong phú, dễ tiếp cận; mở rộng đào tạo công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo và các kỹ năng làm việc trực tuyến cho người mù. Những định hướng này cho thấy một cách tiếp cận mới: trao "chìa khóa công nghệ" để người mù chủ động bước ra thế giới.

Thực tế, trong 5 năm qua, phong trào thi đua yêu nước của Hội Người mù Việt Nam đã được triển khai sâu rộng, đạt nhiều kết quả quan trọng, bất chấp những tác động nặng nề từ dịch bệnh và khó khăn kinh tế – xã hội. Đến nay, Hội có tổ chức tại 28 tỉnh, thành phố với hơn 72.600 hội viên. Công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ được chú trọng; lĩnh vực lao động, việc làm đạt nhiều chuyển biến tích cực với hàng trăm cơ sở sản xuất, tổ nhóm nghề nghiệp, tạo việc làm ổn định cho hàng nghìn người mù.

Tuy nhiên, trong bối cảnh mới, bài toán đặt ra không chỉ là việc làm, mà còn là năng lực thích ứng và hội nhập của người mù trong nền kinh tế số. Câu chuyện của Ma Thị Phương – một sinh viên khiếm thị trẻ tuổi – là minh chứng sinh động cho vai trò then chốt của công nghệ trong hành trình đó.

Sinh năm 2001, dân tộc Tày, Ma Thị Phương từng là một học sinh sáng mắt cho đến năm 15 tuổi, khi căn bệnh viêm tủy thị thần kinh khiến thị lực của em suy giảm nhanh chóng. Đối diện với bóng tối và những hoang mang về tương lai, Phương không lựa chọn buông xuôi. Em tiếp tục theo đuổi con đường học tập, từng bước làm quen với máy tính, phần mềm đọc màn hình, điện thoại thông minh và các nền tảng học tập trực tuyến.

Chia sẻ tại Đại hội, Ma Thị Phương cho rằng, trong thời đại chuyển đổi số, công nghệ thực sự là "chiếc chìa khóa" mở ra cánh cửa tri thức cho học sinh, sinh viên khiếm thị. Nhờ công nghệ, em có thể tiếp cận tài liệu, làm bài tập, tham gia thảo luận, nghiên cứu khoa học như bao sinh viên sáng mắt khác. Không chỉ theo kịp chương trình đào tạo, Phương còn liên tục được ghi nhận là sinh viên xuất sắc, sinh viên tiêu biểu trong suốt những năm đại học.

Tận dụng lợi thế công nghệ, Ma Thị Phương mạnh dạn tham gia các sân chơi sáng tạo dành cho người khiếm thị và gặt hái nhiều kết quả ấn tượng, trong đó có giải khuyến khích Cuộc thi Tin học quốc gia dành cho người mù lần thứ II và giải nhất (giải nhóm) danh mục sáng tạo phần mềm tại Hội thi Tin học quốc gia dành cho người mù lần thứ III với sản phẩm Zablind – phần mềm hỗ trợ người khiếm thị sử dụng Zalo PC hiệu quả.

Không dừng lại ở đó, Phương xem ngoại ngữ là "chìa khóa" thứ hai để hội nhập. Nhờ các nền tảng học tập trực tuyến, trí tuệ nhân tạo và môi trường trao đổi ngôn ngữ toàn cầu, em đạt IELTS 7.5 và giành được nhiều học bổng quốc tế uy tín như Erasmus+ Mobility của Ủy ban châu Âu tại Đại học Valladolid (Tây Ban Nha) và học bổng toàn phần Sáng kiến thủ lĩnh trẻ Đông Nam Á YSEALI Academic Fellowship, Đại học Connecticut (Hoa Kỳ). Từ trải nghiệm cá nhân, Phương thẳng thắn chỉ ra những rào cản mà nhiều bạn trẻ khiếm thị vẫn đang đối mặt, từ thiếu thiết bị công nghệ, hạn chế về điều kiện kinh tế đến thiếu môi trường thực hành phù hợp. Theo em, đây là vấn đề cần sự chung tay của các tổ chức, hội đoàn, cơ sở giáo dục nhằm tạo ra môi trường tiếp cận công nghệ và ngoại ngữ công bằng hơn cho người khiếm thị.

Bên cạnh lĩnh vực công nghệ, câu chuyện của Nguyễn Đức Thiện – thủ khoa chuyên ngành sáo trúc tại Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam – cho thấy một lát cắt khác về khả năng thích ứng và sáng tạo của người khiếm thị. Không nhìn thấy ánh sáng, Đức Thiện tiếp cận âm nhạc bằng thính giác và trí nhớ, kiên trì vượt qua những rào cản về giáo trình, tài liệu và phương pháp học tập. Công nghệ ghi âm, lưu trữ và chia sẻ dữ liệu âm thanh trở thành công cụ không thể thiếu, giúp em học tập, biểu diễn và lan tỏa đam mê âm nhạc tới cộng đồng.

Những câu chuyện đó cho thấy, khi được tiếp cận công nghệ một cách công bằng, người mù hoàn toàn có thể phát huy năng lực, khẳng định giá trị bản thân và đóng góp cho xã hội. Đây cũng là định hướng xuyên suốt của phong trào thi đua yêu nước giai đoạn 2025–2030, với trọng tâm là đổi mới nội dung, đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ thông tin và nâng cao năng lực cho hội viên.

Phát động phong trào thi đua giai đoạn 2025–2030, Chủ tịch Hội Người mù Việt Nam Phạm Viết Thu khẳng định, công tác thi đua, khen thưởng sẽ tiếp tục là động lực quan trọng thúc đẩy hoàn thành nhiệm vụ chính trị và nâng cao hiệu quả hoạt động của Hội trong giai đoạn mới.

Trong dòng chảy chuyển đổi số mạnh mẽ hiện nay, công nghệ không còn là khái niệm xa vời với cộng đồng người mù. Khi được trao cơ hội, được hỗ trợ đúng cách và được khuyến khích sáng tạo, công nghệ sẽ trở thành ánh sáng mới – thứ ánh sáng không đến từ đôi mắt, mà từ tri thức, ý chí và khát vọng vươn lên của hàng chục nghìn hội viên Hội Người mù Việt Nam trên hành trình hòa nhập và phát triển bền vững.