Thanh Hường và "món quà lớn" từ vai người mẹ

Nhắc đến Thanh Hường, nhiều khán giả sẽ nhớ ngay đến những người mẹ đầy thân phận trên sân khấu kịch. Chị gần như trở thành gương mặt quen thuộc cho các vai phụ nữ giàu chiều sâu cảm xúc - từ bà Ngoạt trong Người tốt nhà số 5, bà Lan trong Ngược chiều bình an đến người bà trong Bóng rối. Ở đó, Hường gây ấn tượng không chỉ từ lối diễn tự nhiên mà còn bởi cách chị mang đến cho mỗi nhân vật một sắc thái riêng - chân thật, gần gũi và đầy xúc động.

Trong cuộc trò chuyện với Thể thao và Văn hóa (TTXVN), nghệ sĩ Thanh Hường - người vẫn được khán giả gọi vui là "chuyên trị" vai diễn người mẹ - chia sẻ những câu chuyện về nghề, cũng như góc nhìn đời thường của một diễn viên luôn tâm huyết với sân khấu.

Những nỗi đau "xuyên thẳng vào da thịt"

* Chị thường được giao các vai diễn người mẹ, mà đa số đều là những người mẹ có số phận không dễ dàng. Chị đến với những vai diễn này như thế nào?

- Tôi hay được chọn vào vai các bà mẹ, có lẽ vì ngoại hình phù hợp. Với tôi đó cũng là cái duyên của người diễn viên. Thực sự, việc vào những vai này cũng không dễ dàng với lứa tuổi của tôi, khi đó đều là những vai người mẹ đòi hỏi chiều sâu tâm lý. Bù lại, mỗi vai diễn là một lần tôi được sống cùng nhân vật, vui cùng niềm vui và đau cùng nỗi đau của họ. Và thông thường, nỗi đau sẽ nhiều hơn.

Chẳng hạn, trong Người tốt nhà số 5 của cố tác giả Lưu Quang Vũ, do ông xã tôi (NSND Tạ Tuấn Minh) đạo diễn, tôi vào vai bà Ngoạt, một bà mẹ có thể cãi nhau với cả thế giới để bảo vệ con của mình. Rồi đến Ngược chiều bình an - kịch bản do chính ông xã tôi viết - tôi được đạo diễn NSƯT Kiều Minh Hiếu tin tưởng giao cho vai bà Lan, một bà mẹ trong thời bình, chứng kiến sự hy sinh của những người con mình.

* Vai diễn nào khiến chị cảm thấy khó nhất?

- Bà Lan trong Ngược chiều bình an để lại cho tôi nhiều cảm xúc nhất. Bà có chồng là lính cứu hỏa, đã hy sinh. Khi con trai tiếp bước cha, bà vẫn lặng lẽ ủng hộ. Đó là một người mẹ đầy hy sinh, bao dung và can đảm. Tôi đã biết đến nhân vật này từ khi kịch bản còn chưa hoàn chỉnh. Với tôi, đây là một vai diễn giàu tính biểu tượng, là món quà lớn trong nghề.

Khi chuẩn bị cho vai diễn này, tôi không chỉ bám vào kịch bản mà còn tìm cảm xúc từ các vụ hỏa hoạn thật, từ những câu chuyện thời sự về những lính cứu hỏa. Những điều đó khiến tôi nghẹn lại. Để rồi, ở cảnh cuối, khi người con hy sinh, người mẹ đứng lặng người. Khi diễn cảnh ấy, tôi cảm thấy toàn thân như tê dại, 2 tay không còn cảm giác. Nỗi đau đó không bật thành tiếng mà như xuyên thẳng vào da thịt.

* Có nghĩa, sân khấu kịch thực sự vừa nuôi dưỡng, vừa bào mòn trái tim nghệ sĩ? Và khi hóa thân vào những hình tượng người mẹ khác nhau, điều quan trọng nhất để nhân vật thuyết phục được khán giả là gì?

- Chồng tôi từng nói với tôi: "Mỗi lần lên sân khấu, hãy diễn như thể đây là lần cuối cùng". Đó là điều tôi luôn tâm niệm. Với mỗi vai diễn, khi bước ra sân khấu là một lần tôi trở thành chính nhân vật ấy. Tại đó, mỗi bà mẹ có tính cách, cuộc đời và thân phận khác nhau. Một người phụ nữ khổ hạnh sẽ có nét riêng; một người mẹ vì quá khó khăn mà trở nên cay nghiệt với cuộc đời nhưng vẫn giữ trong trái tim tình yêu thương con cái thì lại phải có cách tiếp cận khác nữa.

Nhìn chung, trong các tình huống kịch, khi có biến cố và tâm lý nhân vật thay đổi, mình cũng phải hành động phù hợp. Với tôi, quan trọng nhất là nghiên cứu thật kỹ từng vai diễn, từng diễn biến tâm lý nhân vật.

* Còn kỹ năng diễn xuất - nhất là ở một sân khấu nhỏ như tại Nhà hát Kịch Việt Nam, nơi khoảng cách với khán giả rất gần?

- Đúng vậy. Với khoảng cách gần như thế, mọi động tác phải chính xác. Các vai mẹ, vai bà mà tôi đảm nhận đều thuộc độ tuổi trung niên trở lên, nên dáng đứng, dáng đi, cả cách ngồi cũng cần thể hiện đúng tuổi. Chẳng hạn, với bà Ngoạt - một người buôn bán, chạy chợ - thì dáng ngồi phải thoải mái, phóng khoáng, cách nói có chút chua ngoa. Còn bà Lan - vợ và mẹ của 2 chiến sĩ công an - thì từ ánh mắt đến dáng đi đều toát lên sự nề nếp. Ngoài ra, hóa trang cũng là yếu tố rất quan trọng để nhân vật đủ thuyết phục.

Lời khen quý nhất từ khán giả

* Ngoài các bà mẹ, chị cũng từng đóng nhiều dạng vai khác nhau trong sự nghiệp. Đâu là thể loại vai chị thực sự thích?

- Khi bắt đầu bước vào Trường Sân khấu Điện ảnh, tôi mơ ước trở thành diễn viên hài. Thế nên, tôi thích những vai hài hước. Mọi người thường nghĩ diễn những vai chính kịch, nghệ sĩ phải chuẩn bị tâm lý kỹ lưỡng hơn. Nhưng thực tế, với vai hài, diễn viên cũng cần chuẩn bị chất liệu sống phong phú để tạo sự duyên dáng.

Tôi từng diễn vai hài trong Bệnh sĩ, hay trong vở Chí Phèo và Thị Nở, tôi vào vai bà cô Thị Nở. Nhân vật này vẫn là bà già, nhưng tính cách hài hước, từ tạo hình đến giọng nói đều phải xử lý khéo. Khi diễn, tôi có cảm giác thoải mái, dễ chịu hơn so với những vai nặng tâm lý. Rồi ngoài sân khấu kịch, tôi cũng tham gia phim, hay làm hài dân gian. Các vai thường đúng lứa tuổi, gần gũi, nên khi diễn cảm giác "đã" hơn (cười).

* Là diễn viên, có lẽ ai cũng muốn mình được vào vai chính. Nhưng sự phù hợp cũng quan trọng. Chị nghĩ sao?

- Quả thực, ai làm nghề cũng mong được hóa thân vào vai chính. Nhưng mỗi người có một cơ duyên, một sự may mắn riêng. Dù ngắn hay dài, chỉ cần mình sống hết mình với vai diễn, để lại ấn tượng với khán giả thì đó mới là điều quan trọng.

Bạn có biết lời khen quý nhất mà một diễn viên nhận được từ khán giả là gì không? Không phải khen "hay", khen "giỏi", mà là khen "có duyên". Từ "duyên" mang nhiều ý nghĩa: Hợp vai, duyên dáng, tạo cảm xúc cho khán giả. Tôi luôn tâm niệm phải trở thành một diễn viên có duyên - trên sân khấu cũng như trong phim ảnh.

* Hóa thân vào nhiều bà mẹ đến thế, vậy Thanh Hường có quan điểm về việc làm vợ, làm mẹ trong cuộc sống thật như thế nào?

- Giản dị thôi. Là một người vợ, một người mẹ, tôi gắng tận tâm yêu thương chồng con, sẵn sàng là hậu phương để có thể giúp cho chồng, cho con trên con đường học tập hay những mong muốn khác.

Cũng cần nói thêm, tôi thấy mình may mắn khi có người chồng cùng nghề. Từ cuộc sống tới sân khấu kịch, chúng tôi cùng nhau chia sẻ, hỗ trợ nhau. Như mỗi khi sáng tác kịch bản, ông xã đọc cho tôi nghe từng đoạn. Tôi rất vui khi tham gia vào quá trình sáng tạo ấy bằng những góp ý nho nhỏ. Còn khi sắp vào vai và cần tìm hiểu tâm lý nhân vật, tôi sẽ chia sẻ cùng chồng. Với kinh nghiệm của một đạo diễn, anh cho tôi những lời khuyên.

Như thế, với tôi, chồng không chỉ là bạn đời, là đồng nghiệp mà còn thực sự như một người thầy.

* Có người đồng hành tuyệt vời như thế, có lúc nào chị thấy nản lòng với nghề không?

- Được sống trên sân khấu, dưới ánh đèn, được chia sẻ cảm xúc của mình với từng khán giả - đó là điều rất tuyệt vời. Tất nhiên, cũng là lúc tôi buồn chán vì chuyện này khác, nhưng chồng tôi chính là người truyền lửa, giúp tôi luôn nghĩ tích cực. Lúc tôi nản nhất, anh động viên: "Em cứ cố gắng lên, rồi mọi thứ sẽ được đền đáp".

* Chị có chia sẻ gì cùng những diễn viên mới vào nghề?

- Tôi thấy có nhiều người may mắn và thành công với nghề, nhưng hiện nay để sống được bằng nghề thì thật sự rất khó. Nhìn lại hành trình đã đi, tôi cũng chứng kiến nỗ lực của nhiều lứa diễn viên. Điển hình, ở Nhà hát Kịch Việt Nam có rất nhiều diễn viên trẻ đầy nhiệt huyết, dấn thân vào con đường nghệ thuật này để cống hiến cho sân khấu kịch nói riêng cũng như nghệ thuật Việt Nam nói chung.

Thực sự, tôi chỉ biết động viên các bạn là cứ kiên trì. Con đường này nhiều thử thách nhưng nếu đã yêu, đã đam mê thì rất khó bỏ. Và tôi nói với họ: "Cứ cố gắng, rồi những nỗ lực đó sẽ được đền đáp, để bù đắp cho mọi vất vả mà mình đã trải qua".

* Xin cám ơn chị về cuộc trò chuyện.