Nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung nổi bật như một gương mặt tiêu biểu của dòng nhạc chính luận yêu nước đương thời, với phong cách sáng tác giàu cảm xúc, giai điệu hiện đại, mà vẫn giữ chiều sâu tư tưởng và thông điệp rõ ràng.

Ca khúc Viết tiếp câu chuyện hòa bình đã trở thành dấu ấn biểu tượng, lan tỏa mạnh mẽ qua giọng hát Duyên Quỳnh và tiếp tục bùng nổ qua giọng hát của divo Tùng Dương, cho thấy sức sống bền bỉ của tác phẩm trong nhiều không gian biểu diễn và lớp khán giả.

Ca khúc "Viết tiếp câu chuyện hòa bình" của Nguyễn Văn Chung đã trở thành dấu ấn biểu tượng, lan tỏa mạnh mẽ qua giọng hát Duyên Quỳnh và tiếp tục bùng nổ qua giọng hát của divo Tùng Dương 

Trước lễ kỷ niệm 80 năm Quốc khánh, nhạc sĩ cho ra mắt hai sáng tác mới Việt Nam - Tự hào tiếp bước tương lai do ca sĩ Tùng Dương thể hiện và Nỗi đau giữa hòa bình do ca sĩ Hòa Minzy thể hiện, tiếp tục khẳng định tinh thần thời đại, thắp lên niềm tự hào dân tộc và khát vọng phát triển bằng ngôn ngữ âm nhạc giàu năng lượng, hình ảnh.

Không dừng ở sáng tác, ấn phẩm Viết tiếp câu chuyện hòa bình mà Nguyễn Văn Chung và NXB Sư phạm vừa ra mắt độc giả đánh dấu bước ngoặt khi anh hệ thống hóa trải nghiệm, chiêm nghiệm và lý tưởng nghệ thuật của mình, kể câu chuyện đẹp về hành trình trưởng thành của nhân vật Hòa Bình như một ẩn dụ cho khát vọng của cả một thế hệ.

Từ những điều đã chứng kiến, những tâm tư ấp ủ đến các giấc mơ nghệ thuật, Nguyễn Văn Chung đã chuyển hóa thành ca từ và giai điệu "chạm tim", khiến âm nhạc chính luận bớt khô cứng, gần gũi và lan tỏa hơn trong đời sống hôm nay, qua đó góp phần định hình một mỹ cảm yêu nước mới, mạch lạc, giàu nhạc tính và đậm tinh thần thời đại.

Theo nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung, âm nhạc yêu nước hôm nay không chỉ là giai điệu cờ hoa. Đó là một trường nghĩa rộng, nơi những bài hát về gia đình, thầy cô, rừng cây, biển cả cũng nuôi dưỡng lòng yêu nước qua các giá trị nhân văn căn bản.

Báo Thể thao và Văn hóa (TTXVN) có cuộc trò chuyện với nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung ngay sau Đại lễ A80:

* Theo anh, ranh giới giữa một ca khúc yêu nước chạm tim và một ca khúc mang tính minh họa - khẩu hiệu nằm ở đâu? Yếu tố quyết định là cảm xúc thật, câu chữ, giai điệu hay cách biểu đạt?

- Ranh giới giữa 2 ca khúc đó nằm ở cảm xúc. Yếu tố quyết định là "lý do để viết bài hát đó". Có những bài hát được viết nên bởi cảm xúc cá nhân, tự thân muốn viết. Có những bài hát viết vì nhiệm vụ được trao, vì vai trò tại thời điểm đó gắn liền với những sự kiện quan trọng của đất nước. Có những bài hát lại được viết vì trong thời gian này ai cũng viết nên mình cũng viết. Với từng lý do khác nhau thì đời sống mỗi bài hát cũng sẽ khác nhau, chất lượng và giá trị của các bài hát cũng khác nhau.

Tôi nghĩ giai điệu và tiết tấu cần được viết bằng "ngôn ngữ mới" ở thời đại số để phù hợp với đại đa số khán giả nghe nhạc đại chúng. Như vậy mới khiến bài hát dễ phổ biến. Và mọi người phải nghe, thích nghe thì mới mong thông điệp trong ca từ được hiểu và được lan toả. 

 * Trong bối cảnh thị trường nhạc số và mạng xã hội, anh thấy không gian cho ca khúc yêu nước hiện nay rộng hoặc hẹp hơn trước?

- Tất nhiên là trong năm nay, "đất diễn" cho các bài hát yêu nước rộng hơn trước rất nhiều, phải nói là chiếm lĩnh thị trường âm nhạc. Khi kết hợp các sự kiện chính trị vào cùng nghệ thuật âm nhạc một cách hài hòa khéo léo thì mới xuất hiện những cụm từ như "concert quốc gia", tiếp cận rất nhanh với các thế hệ trẻ qua những nghệ sĩ có phong cách âm nhạc thịnh hành, qua những dàn dựng sân khấu với âm thanh, ánh sáng hiện đại tiêu chuẩn giải trí cao, không khô khan, cứng nhắc.

Việc kết hợp đó tôi thấy vô cùng tuyệt vời, vì sau cùng, âm nhạc phải sống trong lòng thời đại, dù có là chủ đề nào đi nữa. Chính vì có sân khấu, có khán giả, nên gần đây xuất hiện thêm thật nhiều những ca khúc về quê hương - đất nước.

* Đâu là mô hình phát hành hiệu quả cho ca khúc chính luận hiện nay: single + MV, live session, hoặc gắn với chiến dịch/ sự kiện cộng đồng?

- Thói quen của tôi, khi viết 1 bài hát là viết bằng cảm xúc chính bản thân trước đã. Còn việc để phát hành, tôi sẽ chủ động học hỏi từ kinh nghiệm của các bạn nghệ sĩ trẻ hiện tại đang thành công và hài hòa với khả năng tài chính của mình để cho được hiệu quả tốt nhất.

Nếu có điều kiện thì quay MV trong khả năng, còn không thì sẽ làm lyric MV. Quan trọng nhất là thời điểm phát hành, chiến dịch/ sự kiện cộng đồng và bản thân ca sĩ cũng chịu khó dành thời gian tâm huyết trong việc lan tỏa bài hát.

* Theo quan sát của anh, những không gian nào đang "giữ lửa" tốt nhất cho dòng nhạc này: sân khấu lễ hội, phố đi bộ, trường học, nhà hát, hoặc các lễ hội liên ngành?

- Trong thời gian gần đây, hầu như các sân khấu đều đang thực hiện rất tốt việc giữ lửa cho dòng nhạc này, vì dù biểu diễn ở đâu, chỉ cần 1 tiết mục "chạm tim" là dễ dàng được lan tỏa mạnh mẽ trên mạng xã hội.

Với lớp khán giả Gen Z, những bài hát chứa những hình ảnh - những câu chuyện đời thường đang diễn ra, đang bàn tán, đang nóng hổi là sẽ được ưu tiên chú ý, kế đó là thể loại âm nhạc và cuối cùng là vai trò ca sĩ - người thể hiện.

* Về giáo dục âm nhạc, theo anh cần những tài liệu/hoạt động nào để ca khúc yêu nước sống trong trường học một cách tự nhiên, không gò ép?

- Tôi mong muốn có 1 sự cải cách, thay mới toàn diện bộ tư liệu giảng dạy âm nhạc, sao cho bên cạnh những bài ca bất hủ đi cùng năm tháng, nên ưu tiên thêm những bài hát quê hương - đất nước của các nghệ sĩ đương thời được xuất hiện và chiếm diện tích nhiều hơn trong sách giáo khoa, vì như vậy sẽ tạo được hứng thú cho học sinh trong giờ học nhạc.

Âm nhạc không chỉ là giải trí, mà còn là một công cụ để giáo dục, để tuyên truyền. Và nếu nội dung hấp dẫn hơn thì hiệu quả giáo dục, tuyên truyền lại càng tốt hơn. Và điều đó càng động viên lực lượng nhạc sĩ sáng tạo nhiều hơn, vì họ thấy được tác phẩm của họ sẽ có đất sống.

* Khi làm việc với thương hiệu/ tài trợ, ranh giới nào giúp ca khúc không bị thương mại hóa thông điệp? Anh có nguyên tắc "không thỏa hiệp" nào?

- Nguyên tắc của tôi khi kết hợp với các thương hiệu trong những bài hát về quê hương đất nước của tôi là "không can thiệp vào góc nhìn, quan điểm và phong cách sáng tác và ca từ của tôi", không cài cắm tên nhãn hàng công ty trong bài hát, không độc quyền để riêng bài hát không bị nhào nặn thành 1 sản phẩm gánh vác quá nhiều trách nhiệm, còn bên mảng MV minh hoạ thì bạn có thể làm gì cũng được miễn đúng luật. Nếu dành cho tôi sự tin tưởng thì tôi sẽ làm, không thì tôi xin phép tự viết và tự sản xuất.

* Trước làn sóng dùng trí tuệ nhân tạo (AI) trong sáng tác/phối khí, anh xem AI là công cụ bổ trợ hoặc mối nguy với tính chính trực của nhạc chính luận? Ranh giới đạo đức cần đặt ở đâu?

- Tôi có quan điểm dùng AI để nghiên cứu tham khảo, không dùng để sáng tạo và kinh doanh. Tùy quan điểm làm việc và tư duy mỗi nhạc sĩ họ sẽ lựa chọn điều họ cho là đúng. Tôi nghĩ ranh giới đạo đức nằm ở lòng tự trọng nghề! Với người coi âm nhạc là sáng tạo thì họ sẽ tự hào khi sáng tạo, với người coi âm nhạc là kinh doanh thì họ sẽ dùng AI để tạo sản phẩm và kinh doanh.

* Dòng thu nhập nào có thể bền vững cho nhạc chính luận: biểu diễn cộng đồng, bản quyền công ích, đồng sáng tạo với nhà hát/ đoàn nghệ thuật, hoặc bán cho phim - tài liệu?

- Câu hỏi nên là: liệu nhạc chính luận có tạo ra nguồn thu nhập tốt không? Vì tất cả những mảng nêu trên sẽ đều là nguồn thu nhập bị động và lâu dài cho các "bài ca đi cùng năm tháng" của các anh, các chú nhạc sĩ. Nguồn thu nhập đó rất bền và lâu dài hơn những bài hát tình yêu vốn mạnh mẽ trong năm nay và bị quên lãng 3 tháng sau đó. Tất nhiên, những sáng tác đó phải hay, có sức lay động và sống lâu trong lòng công chúng mới được. Vì thế, đa phần các nghệ sĩ - nhạc sĩ đều sẽ chọn trồng cây ngắn ngày hơn là cây lâu năm.

* Ở góc độ bao trùm, âm nhạc yêu nước cần phản ánh đa dạng vùng miền, dân tộc, nghề nghiệp ra sao để người nghe "tìm thấy mình" trong ca khúc, thưa anh?

- Tôi lại nghĩ, mỗi góc nhìn đều có những cái hay riêng. Những bài hát về quê hương đất nước nên có cái chung để chúng ta cùng thấy được chính mình, tự hào là người dân Việt Nam, chung dòng máu, để tạo ra khối đại đoàn kết dân tộc. Nhưng những bài có đặc điểm riêng, ví dụ như thành công của Bắc Bling, dù tôi không thấy mình trong đó, nhưng tôi thấy thú vị về 1 vùng đất xa lạ, chưa từng ghé chân đến, nay muốn đến đó sống với người dân, muốn tìm hiểu truyền thống ở đó và... yêu 1 cô gái ở đó. Cho nên thế nào cũng tốt cả!

* Nếu phác thảo một "lộ trình 12 tháng" cho một ca khúc chính luận từ ý tưởng đến đời sống, ba mốc chiến lược anh sẽ đặt ở đâu để tối đa hóa sức lan tỏa và độ bền?

Thứ nhất, tôi sẽ sáng tác với mục đích gì, nội dung gì, đối tượng khán giả hướng đến là những ai, được hát vào những dịp gì? Ngày lễ nào trong năm?

Thứ hai, lựa chọn người thể hiện: không hẳn là người hát hay nhất, kỹ thuật nhất, mà là người phù hợp nhất và yêu thích bài hát của mình nhất, chấp nhập đi lan tỏa bài hát ở các sân khấu lớn nhỏ, không ngại mưa gió vất vả và cát-xê. Bài hát chỉ có khả năng được lan tỏa khi người ca sĩ chịu khó lan tỏa.

Thứ ba, thời điểm và cách thức phát hành: cố gắng vận dụng tất cả những yếu tố về thời điểm, sự kiện, về công nghệ, về mạng xã hội để có thể có chiến lược phát hành đúng thời điểm, tạo sự chú ý bùng nổ và lan tỏa trong lượt nghe, quản lý và tạo được hiệu ứng kéo dài cho bài hát để quen thuộc trong lòng khán giả.