Đặt con người làm trung tâm - đó là "chìa khóa" để âm nhạc yêu nước chạm tim mà không rơi vào khẩu hiệu, theo Hoàng Bách.

Anh tin "độ bền sống" mới là thước đo của ca khúc, Gen Z cần những câu chuyện đời thường, dễ hát, dễ lan tỏa, và âm nhạc truyền động lực tích cực sẽ tiếp tục là trục sáng tạo trong những năm tới.

Thể thao và Văn hóa (TTXVN) đã có cuộc phỏng vấn ca sĩ Hoàng Bách:

* Điều gì khiến anh gắn bó bền bỉ với dòng nhạc chính luận – yêu nước trong nhiều năm qua, giữa bối cảnh thị trường nhạc Việt ngày càng đa dạng?

- Nếu gọi con đường của tôi trong khoảng 5-7 năm qua là sự gắn bó với dòng nhạc chính luận - yêu nước thì theo tôi chưa hẳn. Thực tế, dự án Lời trái tim Việt Nam với 3 ca khúc mới là chùm ca khúc đầu tiên tôi viết về chủ đề đất nước.

Còn trước đó, có thể vì các sáng tác và sản phẩm mà tôi sản xuất, hoặc có tính trải nghiệm cá nhân mang hơi hướng truyền động lực như Chạm vào vinh quang, hoặc sôi động, hoành tráng cho thể thao như Chiều nay ra sân, Những bước chân của Rồng hoặc gần đây nhất là bài hát dành cho futsal là Vinh quang trên những bước chân… thường được vang lên ở những sự kiện quan trọng, gắn với hình ảnh đất nước và xã hội nên có sự tương đồng nào đó. Khi các sản phẩm như thế được liên tiếp đón nhận, bản thân tôi ngoài vui mừng ra, cũng nhìn thấy mình có khả năng phát triển ở những đề tài lớn hơn.

Nói trong khoảng thời gian vừa rồi, những tác phẩm mang nhiều năng lượng tích cực và được làm từ mong muốn được cống hiến một cách vô tư, đặc biệt cho thể thao. Trước khi tôi chính thức viết dự án về đất nước là "đường dẫn" về nhận thức, về kỹ năng để tôi hoàn thiện mình cho dự án hiện tại cũng là một cách hiểu, theo tôi là chính xác hơn.

* Cột mốc hay ký ức nào về quê hương, đất nước đã "định dạng" gu sáng tác và lựa chọn thẩm mỹ của anh?

- Tôi cho rằng từng khoảnh khắc được trải qua trong trọn vẹn 45 năm làm người Việt Nam đều là những trải nghiệm quan trọng để tôi viết về đất nước. Có lẽ tôi may mắn vì được sinh ra và lớn lên ở miền Bắc, rồi trưởng thành ở miền Nam, đặc trưng công việc lại được tiếp xúc nhiều, đi nhiều cả trong và ngoài nước nên có tương đối đa chiều góc nhìn về đất nước, cả về thiên nhiên, con người, lịch sử lẫn văn hoá, song song đó tiếp nhận những sự ảnh hưởng về gu thẩm mỹ âm nhạc.

Hiểu biết của một con người thay đổi theo thời gian, với tôi, những cột mốc để có nhận thức mới về đất nước, về hai chữ Tổ quốc trong mình cũng thế, lớn dần và thay đổi nhiều theo những gì đã đi qua.

Nhưng để chỉ ra những cột mốc quan trọng, có lẽ đầu tiên phải nói đến ngày 01/9/1996, tôi 16 tuổi, tạm biệt miền Bắc và bước lên tàu vào Nam học cấp 3 tại Nhạc Viện TP.HCM rồi gắn bó với thành phố này đến bây giờ. Cột mốc tiếp theo là những chuyến lưu diễn nước ngoài đầu tiên cùng AC&M vào khoảng 2007-2008. Tiếp theo nữa là khi các con chào đời.

Còn gần đây nhất là 2 sự kiện gây ảnh hưởng lớn nhất đến tư duy và nhận thức của tôi về khái niệm Tổ quốc, về Đất Mẹ (2 chữ tôi đã cho vào bài hát Lời trái tim Việt Nam) là các chuyến đi Mỹ lưu diễn một mình và Thường Châu (theo chân U23 Việt Nam) cùng trong năm 2018. Đặc biệt, Đại dịch Covid-19 mấy năm trước, mà tất cả chúng ta cùng trải qua cũng là một ảnh hưởng sâu sắc phải được nhắc đến. Những sự kiện lớn, có khi mang tính cá nhân, có khi mang tính cộng đồng đi qua, với tôi đều là những cột mốc để khắc hoạ tương đối đầy đủ về hai chữ Việt Nam bên trong mình, để tiếp theo đó là những bài hát được ra đời một cách tự nhiên khi khối não vừa đủ hiểu biết và trái tim vừa đủ rung cảm.

* Khi bắt tay vào một dự án chính luận, tiêu chí đầu tiên anh tự đặt ra cho mình là gì: thông điệp, giai điệu, hay cách kể?

- Theo tôi, thông điệp vẫn là điều nên được đặt lên đầu tiên và quan trọng nhất, 2 yếu tố còn lại nên được đặt ở vai trò phương tiện truyền tải. Đấy cũng là cách tôi đã thực hành cho tất cả các ca khúc mới cho EP Lời trái tim Việt Nam lần này. Với những chủ đề nhẹ nhàng hơn, mang tính giải trí hơn, đặc biệt là tình yêu đôi lứa, cũng có khi tôi lựa chọn lấy giai điệu làm điểm thu hút chính.

Tuy nhiên, càng về sau, dù cho là đề tài nào, tôi cũng thường đặt yếu tố thông điệp lên hàng đầu. Kinh nghiệm dạy tôi rằng, với một ca khúc, phần giai điệu sẽ là yếu tố thu hút đầu tiên, ca từ là điều giữ chân người nghe, nhưng đọng lại cuối cùng vẫn phải là thông điệp.

* Anh định nghĩa "hiện đại" trong âm nhạc chính luận như thế nào để vẫn giữ trọn tinh thần truyền thống?

- Trong quá trình sáng tạo, tôi không đặt quá nặng yếu tố "hiện đại" hay "truyền thống" lên để so sánh mà để mình được tự do sáng tạo, tự do lựa chọn phong cách sau khi đã xác định câu chuyện mình muốn kể. Quan trọng nhất, theo tôi vẫn nên là cá tính và chất riêng của người sáng tạo được trân trọng để tạo ra sản phẩm, chất "hiện đại" trong lời lẽ, khúc thức sẽ được tự nhiên tìm đến trong quá trình viết, và đương nhiên sẽ mang tính thời đại. Còn lựa chọn hình thức truyền tải nào, với tôi, những gì hợp lý và hiệu quả nhất cho sản phẩm sẽ được bàn bạc, nâng lên đặt xuống cùng ekip, không nhất thiết phải quá lệ thuộc vào yếu tố "truyền thống" hay "hiện đại".

Hoàng Bách cùng Võ Hạ Trâm trong một chương trình âm nhạc chính luận

* Về mặt phối khí và sản xuất, anh thường kết hợp những chất liệu nào (pop, rock, EDM, world music…) để vừa thời thượng vừa không "lấn át" thông điệp?

- Với tình hình hiện tại của âm nhạc thế giới và Việt Nam, tôi cho rằng tất cả các chất liệu đều nên được đưa lên để lựa chọn. Tính thể loại, màu sắc trong âm nhạc đại chúng hiện nay đang được trộn lẫn và sử dụng rất đa dạng. Với EP lần này, tôi sử dụng 3 chất liệu khác nhau cho 3 bài, dù cùng chung 1 ekip sản xuất nhạc. Cũng may mắn là chúng tôi có tương đối đông người và anh em đều vững nghề, có chiều sâu. Vấn đề còn lại là quá trình bàn bạc, lựa chọn để cho sản phẩm đầu ra được tốt nhất, điều này thực ra không đơn giản.

Với bài đầu tiên, Lời trái tim Việt Nam, chúng tôi thống nhất rất nhanh, phong cách của bài sẽ là một bản pop ballad sở trường trước đây gắn với tên tuổi tôi với dàn bán giao hưởng và hợp xướng, mang hơi hướng epic nhẹ, đủ để hoành tráng nhưng vẫn giữ được tinh thần bài hát gốc là tình cảm nhẹ nhàng.

Với bài thứ 2, Yêu nụ cười Việt Nam, ban đầu anh em producer muốn làm kiểu acoustic, nhưng khi bản phối đó được đưa ra thì chúng tôi quyết định rẽ hướng, làm sôi động hẳn, bản thân tôi nghĩ rằng đây phải là lúc "chơi lớn". Phải truyền tải được 2 thông điệp, 1 là về đất nước với sự giao thoa giữa truyền thống và hiện đại, 2 là về một Hoàng Bách của năm 2025 không ngại thay đổi, phải rộng lớn và mang màu sắc lễ hội để phục vụ cho không gian âm nhạc mà tôi hướng tới cho các sân khấu lớn của một năm với nhiều Đại lễ. Thế nên chất EDM sôi động, mạnh mẽ pha cùng dân gian với đàn tranh, sáo trúc và đồng dao trẻ em được lựa chọn.

Đến bài thứ 3, lại thêm 2 bản phối bị bỏ đi, đôi khi lâm vào bế tắc vì ekip không thống nhất được phong cách, đến cuối cùng, với sự hỗ trợ của AI, chúng tôi đã nhìn thấy con đường chung sau khi bản thân tôi phải tự chỉnh sửa hàng chục bản sáng tác nháp và trình bày rồi thuyết phục được anh em ekip. Welcome to Việt Nam với phong cách Latin pop sôi động, phóng khoáng là lựa chọn cuối cùng của chúng tôi cho một bài hát với thông điệp quốc tế, vui tươi và dễ nhún nhảy theo.

Hình ảnh trong MV "Yêu nụ cười Việt Nam"

Tôi cho rằng, với âm nhạc của ngày hôm nay, việc tự do lựa chọn phong cách cho hiệu quả là yếu tố quan trọng chứ không nên quá bó buộc vào một thể loại cụ thể nào nữa. Gần đây, tôi được mời thu âm và hát cho một chương trình mang tính chính luận khá lớn, và tôi nhớ có 1 bài với chủ đề rất nghiêm túc được truyền tải bằng chất EDM pha màu epic, tôi thấy hợp lý và mới mẻ.

* Với các sáng tác mới, anh làm thế nào để tránh khẩu hiệu, lên gân, mà vẫn truyền được cảm xúc yêu nước một cách chân thật?

- Tôi tin rằng, điều quan trọng nhất vẫn phải là sự chân thành của người sáng tác. Chân thành trong tình cảm, chân thành trong góc nhìn cá nhân của mình và chân thành trong việc bày tỏ những điều đó vào ca khúc. 

Tất nhiên, ở một đề tài lớn như đất nước, phải có sự chau chuốt và tìm hiểu thật kỹ lưỡng các yếu tố lịch sử, văn hoá trước khi xuống bút, nhưng với tôi, 2 yếu tố chân thành, gần gũi trong lời lẽ và tìm được góc nhìn riêng, mới mẻ của bản thân để khai thác chủ đề vẫn là yếu tố tiên quyết với mọi đề tài mà mình muốn viết.

* Tiêu chí để anh quyết định một bản phối hoặc phiên bản đã "chín muồi" để ra mắt công chúng?

- Tôi cho rằng đầu tiên, mọi thứ đều cần phải có sự phân tích và lập luận theo hướng logic, có references (bản mẫu để tham khảo) thì càng tốt. Chúng tôi làm việc theo nhóm nên việc này cũng khá thuận lợi vì có nhiều ý kiến để cùng quyết định hướng đi. Tuy nhiên, cảm nhận của người chịu trách nhiệm cuối cùng vẫn là điều quan trọng nhất cho mỗi sản phẩm.

* Theo anh, yếu tố nào giúp một ca khúc chính luận có "độ lan tỏa cao" trong thời đại nền tảng số? Mỗi dịp lễ lớn, anh xây dựng kế hoạch truyền thông - biểu diễn - phát hành ra sao để ca khúc không chỉ "đúng mùa" mà còn sống lâu?

- Tôi vẫn cho rằng, sự chân thành và tính thời đại của ca khúc sẽ là điều quan trọng nhất để lan toả một tác phẩm. Tất nhiên, cũng cần phải tính đến yếu tố dễ nghe, dễ hát theo, dễ nhún nhảy để có thể lan toả trên các nền tảng số hiện nay. Với riêng tôi, các yếu tố trên đều quan trọng và các thành viên trong ekip, cả âm nhạc lẫn truyền thông luôn nhắc nhở và góp ý với tôi trong từng bước sáng tạo, nhưng một điều quan trọng không kém là tính nhận diện cá nhân của nghệ sĩ cũng phải được ưu tiên. Vì tôi đi theo con đường của riêng mình, đó là singer - songwriter- producer nên luôn luôn phải dung hoà được yếu tố mong muốn cá nhân và tinh thần thời đại.

* Anh nhìn nhận thế hệ sáng tác trẻ góp phần làm mới tinh thần yêu nước như thế nào?

- Rất hay, mới mẻ và nhiều màu sắc. Chính các sáng tác của các bạn trẻ cũng góp phần thúc giục tôi thay đổi bản thân, nâng cấp khả năng và tham gia vào cuộc chơi. Trong những năm gần đây, tôi không chỉ đứng trên sân khấu để hát các bài mình sáng tác, mà còn được hát các bài của các bạn trẻ thuộc lứa mới hơn sáng tác, hoặc hát cùng chính các bạn trên các sân khấu khác nhau, nên việc được giao lưu và học hỏi ngược lại từ các bạn ấy cũng là một may mắn của tôi.

Việc nở rộ các sáng tác như vậy theo tôi là chỉ dấu cho thấy nền âm nhạc nước nhà đang phát triển theo cấp số nhân, khác với ngày trước, việc tìm kiếm một sáng tác mới hay một nhân tố có thể vừa sáng tác, vừa sản xuất, vừa trình diễn là điều khá hiếm hoi và lượng bài hát mới cho chủ đề đất nước trong một thời gian dài là ít và không mới mẻ. Tôi cho rằng, việc được tiếp cận với âm nhạc thế giới qua internet, rồi những phong trào yêu nước từ thể thao, văn hoá cùng sự vươn mình chung của đất nước trong khoảng chục năm vừa rồi đang mang đến hệ quả tốt này.

* Với âm nhạc chính luận, anh ưu tiên hình ảnh - biểu tượng văn hóa nào để chạm cảm xúc mà không rơi vào khuôn sáo?

- Tôi hay nhìn vào yếu tố cảm xúc và con người là những rung động chính để biến chúng thành sợi dây dẫn dắt cho quá trình sáng tạo của mình. Bạn có thể nghe cả 3 bài trong EP Lời trái tim Việt Nam để nhận ra điều này.

* Anh tiếp cận "tính thời sự" như thế nào: điểm chạm cụ thể (con người, địa danh, sự kiện) hay câu chuyện phổ quát (hy sinh, đoàn kết, kiên cường)?

- Tôi luôn đặt yếu tố con người làm trung tâm. Ví dụ trong bài Lời trái tim Việt Nam, đó là sự rung cảm của người cha khi nhìn thấy "nụ cười trên môi bé thơ, cả một bầu trời ước mơ. Từng ngày dạy cho ta tình yêu thương thiết tha". Đó là tình yêu, lòng biết ơn Tổ quốc khi thấy các con được lớn lên trong hoà bình và no đủ.

Rồi tới Yêu nụ cười Việt Nam, tôi nhìn thấy hành trình của quê hương trong từng nụ cười, của người nông dân hạnh phúc với "những cánh đồng trĩu vàng", của người ngư dân khi "ngập khoang đầy tôm cá", của anh lính gác "giữ biên cương thanh bình" khi về thăm quê thì bắt gặp một tà áo dài mỉm cười "chào anh về thăm phố". Đó là một hành trình vẽ lên bức tranh của một đất nước tươi đẹp và bình yên.

Với Welcome to Việt Nam, tôi có lời mời chào bạn bè quốc tế đến với "quê hương của những anh hùng", với "đất dài, biển rộng, lòng người còn rộng lớn hơn" (ý này tôi ảnh hưởng từ câu hát "lòng trai tráng rộng lớn như biển khơi" của cố nhạc sĩ Đỗ Nhuận)…

Tóm lại, với tôi, con người vẫn là yếu tố trung tâm cho mọi cảm xúc của các bài hát tôi viết, đặc biệt là chùm ca khúc trong EP lần này.

* Anh đánh giá thành công của một ca khúc chính luận dựa trên những thước đo nào ngoài lượt nghe và view?

- Tất nhiên, lượt view và độ lan toả là điều ai cũng mong muốn cho các tác phẩm của mình. Nhưng chúng ta đều hiểu, có nhiều con đường để dẫn tới điều đấy, từ việc đúng thời điểm, dễ cảm nhận và cả từ những tác động không tự nhiên rất dễ làm trong thời điểm này.

Tuy nhiên, việc bài hát có sức sống lâu bền, ảnh hưởng sâu sắc còn phụ thuộc vào chiều sâu của tác phẩm, và yếu tố này cũng quan trọng không kém các yếu tố về độ phủ rộng của chúng.

* Phản hồi nào từ khán giả khiến anh thay đổi cách viết hoặc cách kể của mình? Và với những ý kiến cho rằng nhạc chính luận "khó nghe", anh đối thoại ra sao?

- Trong nhà tôi, cả 3 con và mẹ tôi đều hát tốt và được học - chơi nhạc thường xuyên nên họ thường là những khán giả có ý kiến chuyên môn theo nhiều lứa tuổi để tôi tham khảo. Nhưng người có tác động nhiều nhất đến các sáng tác về sau của tôi lại là vợ, người hát không hay, không biết nốt nhạc nào và phát ngôn thường bật ra rất vô tư lại là ý kiến tôi quan tâm nhất. Vì cô ấy, theo một cách nào đó chính là đại diện của khán giả đại chúng và khi tôi tích cực bỏ qua tự ái và tự tôn để lắng nghe, tôi thấy mình cần thay đổi cho "đời" hơn, dễ nghe hơn thì sẽ chạm được nhiều tầng khán giả hơn.

* Anh nhìn nhận trách nhiệm của nghệ sĩ khi chạm tới chủ đề Tổ quốc, lịch sử như thế nào?

- Ở thời đại nào, thời điểm nào, văn hoá cũng là một trong những yếu tố cốt lõi của một đất nước, một dân tộc. Ở độ tuổi này, tôi càng thấm điều ấy, nên với các sản phẩm sau này, trong khoảng 7-8 năm gần đây, kể từ khi tôi gọi các dự án của mình là Bach20, tôi thường chọn phong cách tích cực, truyền cảm hứng, truyền động lực làm xương sống cho các tác phẩm của mình. Tôi ý thức được rằng, khi mình có một ảnh hưởng nào đó với cộng đồng, nó nên là ảnh hưởng tích cực và mang tính xây dựng. Đó cũng là cách để mình để lại dấu ấn và nó cũng thực sự góp phần cho xã hội này đẹp hơn, một xã hội mà mình là một thành viên và gia đình mình cũng đang sống ở đó.

 * Trong 3-5 năm tới, anh muốn theo đuổi những chủ đề trọng tâm nào về quê hương, đất nước?

- Hiện tại, tôi đang trong quá trình lưu diễn tích cực với các sản phẩm âm nhạc vừa ra mắt và may mắn được đón nhận rộng rãi của mình. Việc đặt kế hoạch cho 3-5 năm tới, tất nhiên là cũng có những dự tính, nhưng cụ thể thì chưa rõ ràng để có thể chia sẻ. Tôi chỉ có thể nói rằng, thứ âm nhạc truyền động lực tích cực là những gì tôi đang và sẽ làm, thực sự mong muốn tiếp tục làm. Tất nhiên, tôi cũng trân trọng những trải nghiệm và cơ hội khác nhau để từ đó biến chúng thành âm nhạc, nhưng về bản chất con người tôi, tích cực luôn là điều tôi hướng đến.

* Theo quan sát của anh, khán giả hiện nay, đặc biệt Gen Z đón nhận âm nhạc chính luận ra sao? Họ tìm gì ở thể loại này: niềm tự hào, cảm hứng hay câu chuyện đời thường?

- Với các bạn GenZ, cuộc sống với nền văn hoá đặc sắc, sôi động và hoà nhập hiện tại cùng công cuộc chuyển mình thần kỳ của đất nước mà các bạn đang may mắn được đặt ở vị trí trung tâm chính là một cơ hội để những vị chủ nhân trong tương lai gần của đất nước thực sự được góp phần sớm hơn, trực tiếp hơn. Tất nhiên, thay đổi đồng nghĩa với khó khăn và thách thức, nhưng cũng là cơ hội lớn để các bạn lĩnh hội và trở thành "lá cờ đầu" trong mọi lĩnh vực trong thời gian sắp tới, nếu các bạn ý thức được những gì đang diễn ra và sẵn sàng đón nhận trọng trách.

* Nếu chọn một dự án mơ ước để nâng tầm âm nhạc chính luận Việt Nam trên bản đồ khu vực, đó sẽ là dự án gì?

- Tôi yêu cuộc sống này, yêu đất nước này, yêu con người Việt Nam và yêu thể thao. Tất cả những cảm xúc đó, cộng với kinh nghiệm sống, năng lượng dồi dào của quá trình sáng tạo đang ở độ chín, cộng với một ekip nhiều người tài năng đương thời và tâm huyết đang đồng hành, tôi tin rằng, bất cứ chủ đề nào khi đủ độ chín được nghiêm túc đặt vào tay, chúng tôi đều có thể làm tốt được. Như bản giao hưởng quốc tế, bản nhạc ra sân Những bước chân của Rồng mà chúng tôi đã thực hiện cho V-League năm 2022 với dàn giao hưởng Budapest và ekip sản xuất đến từ Việt Nam, Hungary, Đức cùng chung tay là một ví dụ.

Cảm ơn ca sĩ Hoàng Bách về cuộc phỏng vấn!

ĐỌC THÊM CÁC BÀI VIẾT CÙNG CHUYÊN ĐỀ: