1. Trong căn nhà âm u bởi mùi những chiếc bô lâu ngày chưa đổ chúng tôi không khỏi ngạc nhiên khi ngổn ngang những cây luồng buộc ngang dọc. Hỏi ra mới biết người nhà làm thế để ông bà có cái vịn đi lại. Nghe chúng tôi từ Hà Nội về thăm, ông chỉ cười tủm tỉm, bảo bà pha trà rót nước mời khách. Nhưng vết đau ở chân khiến bà không thể nào gượng dậy nổi.
Vợ chồng nhà thơ Hữu Loan
Chúng tôi gửi tặng ông dăm chai rượu quê, mấy gói bánh mua từ Hà Nội và mấy quả ổi hái ở cây 300 năm tuổi gần đền Bà Triệu. Cây ổi thiêng có vị thơm giòn nức tiếng cả vùng. Ông bảo chúng tôi mở chai rượu quê Nga Sơn trong veo để nhắm với ổi. Bà Phạm Thị Nhu, người bạn đời của ông bảo ông thích nhất là ăn ổi, nhắm rượu suông với ổi. Ông đeo hàm răng giả vào gặm ổi ngon lành như trẻ thơ và không ngớt lời khen ổi ngon. Vừa nhâm nhi chén rượu ông kể cho chúng tôi nghe đủ nỗi thăng giáng cuộc đời.
Câu chuyện của chúng tôi thi thoảng lại bị cắt ngang khi có người đi qua ghé vào thăm. Có người giáo viên dạy văn phương xa ghé chơi ôm lấy ông rồi lại vội vội vàng vàng đi ngay kẻo trễ giờ tàu. Có người bà con sang năn nỉ hỏi vay tiền cho con đi xuất khẩu lao động nước ngoài dẫu biết ông bà chẳng có nhiều nhặn gì. Bà bảo ở làng này ai có việc gì cũng chạy sang nhờ cậy hai ông bà già sắp gần đất xa trời.
Chúng tôi không cầm nổi lòng mình khi biết thức ăn hàng ngày của hai ông bà là những gói cháo ăn liền hòa với nước sôi. Mấy hôm nay có người con gái út là họa sĩ ở Hà Nội về chăm nom nên còn có thức ăn tươi. Còn mỗi khi bà nằm xuống không chạy chợ được là quay lại với điệp khúc cháo ăn liền cho dễ ăn dễ tiêu, lại tiết kiệm.
Chúng tôi ở chơi đến giờ chiều thì người con gái út của ông bà về cặm cụi ở dưới bếp, lặng lẽ như một tiếng thở dài. Trước khi tạm biệt ông bà ra về có hai cán bộ giáo dục ở Sở GD&ĐT Thanh Hóa ghé qua tặng ông cuốn sách có in bài thơ Hoa lúa và mấy trăm ngàn nhuận bút. Ông dặn bà cất đi để mai kia trả tiền điện thoại. Rồi lại thong thả nhâm nhi ly rượu và khẽ khẽ ngâm mấy câu thơ như chẳng vướng bận gì cuộc sống thường nhật.
2. Gần một năm sau, vào mùa Hè năm 2008, chúng tôi lại có dịp ghé qua nhà ông chơi. Quang cảnh dường như chẳng có gì thay đổi. Duy chỉ có giàn mướp là đang rộ hoa vàng ươm quả sà xuống trước mái hiên lúc lỉu. Có điều ông đã yếu đi nhiều, tay cầm ly rượu run run đưa lên miệng đã trào ra quá nửa.
Bà bảo dạo này ông thường xuyên mất ngủ, rượu cũng chẳng còn muốn uống nữa. Những người trong đoàn lần đầu tiên đến thăm ông không khỏi bùi ngùi khi nhìn thấy lão nhà thơ gầy rộc đi trong bộ quần áo pijama cũ. Ông vẫn kể lại câu chuyện về hình ảnh người con gái trong bài Màu tím hoa sim với mọi người không bỏ sót chi tiết nào. Ông bảo mấy hôm nay mệt nên không uống được rượu, hẹn chúng tôi dịp khác về cùng uống rượu hàn huyên. Trước khi chia tay ông cầm tay chúng tôi như muốn níu lại mà không nói nên lời.
Chúng tôi ra về, không ai bảo ai nhưng ai cũng thầm nhắc nhất quyết sẽ có lần trở lại nơi đây để cùng ông uống hết chai rượu mà ông đã hẹn.
Thế mà... ông đã ra đi trước khi chúng tôi kịp trở về. Nhà thơ Hữu Loan đã thôi ở trọ trần gian để về với cõi vĩnh hằng. Ông lặng lẽ trở về với đất mẹ, về với người con gái của Màu tím hoa sim để lại cho chúng ta những vần thơ mãi còn day dứt “Anh có biết chăng/ Những đêm dài em khóc/ Đầy như giếng mưa/ Câm như bồ thóc/.
Hữu Loan và những bài thơ
rứt ruột
Cuộc đời Hữu Loan là chuỗi dài những
lận đận, cuộc sống đầy khó khăn và gian khổ. Trong tiểu sử tự viết, ông
chỉ nói ngắn gọn, nhưng cũng đầy thử thách: “Từ 1936 đến 1942 làm cách
mạng trong phong trào học sinh và nhà trường. Từ 1943 đến 1945 về đi cày
và đánh cá, làm Việt Minh và làm khởi nghĩa ở huyện nhà. Cùng năm làm
Ủy ban lâm thời tỉnh, phụ trách 4 ty Giáo dục, Thông tin, Công chính và
Thương chính. Rồi lại về đi cày và đánh cá nuôi bố mẹ già. Từ giữa năm
1946 đến 1951, được mời làm chủ bút báo Chiến sĩ Quân khu IV ở Huế. Năm
1954, tiếp quản Thủ đô, có điện mời ra làm biên tập cho báo Văn nghệ,
được mời vào làm hội viên Hội Nhà văn. Sau đó lại về đi cày, đi thồ, từ
1958 cho đến giờ (cuối 1987)”. Từ 1988 đến cuối đời, Hữu Loan sống ẩn
dật tại quê nhà, thủy chung với quan điểm về thơ, về cách sống của mình. VĂN BẢY (tổng hợp tư liệu) |
