Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 24: Kể câu chuyện Việt Nam bằng ngôn ngữ điện ảnh quốc tế

Trong khuôn khổ Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 24 đang diễn ra tại TP.HCM, đã có vài tọa đàm, hội thảo chất lượng về phát triển điện ảnh, mà nổi bật là chuyện nên hội nhập quốc tế hoặc tiếp tục "cày sâu cuốc bẫm" với thị trường nội địa.

Điện ảnh Việt Nam gắn liền với những biến động và sự phát triển của đất nước. Từ giai đoạn sơ khai đến nay, câu hỏi luôn được đặt ra là làm thế nào để điện ảnh Việt Nam phát triển bền vững và có vị thế cao trên bản đồ thế giới. Tại Hội thảo "Phát triển công nghiệp điện ảnh trong kỷ nguyên mới" cuối tuần qua, các chuyên gia và khách mời một lần nữa thảo luận về vấn đề này.

Hội nhập nhưng không đánh mất bản sắc

TS Trần Thị Phương Lan (Vụ trưởng Vụ Văn hóa - Văn nghệ, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương) cho rằng hội nhập quốc tế là tất yếu trong phát triển văn hóa. Tính chất này được xác định trong kỷ nguyên mới đó là tính dân tộc, dân chủ, nhân văn và khoa học. Theo bà, hội nhập quốc tế không chỉ riêng ở thời đại này, sứ mệnh của điện ảnh là bảo vệ bản sắc văn hóa Việt Nam và có trách nhiệm đóng góp cho nền văn minh nhân loại.

"Câu chuyện hòa nhập, hòa tan đã nói nhiều rồi, điều này đặt ra nhiều thách thức liệu khi Việt Nam hội nhập có mất dần bản sắc? Cho nên hơn lúc nào hết, ý thức dân tộc phải đặt lên hàng đầu khi phát triển văn hóa trong thời hội nhập quốc tế. Mình nên tiếp thu tầng tinh hoa mà thôi", bà Trần Thị Phương Lan nhấn mạnh.

Tại hội thảo, bà Đinh Thị Thanh Hương (Phó Chủ tịch HĐQT Galaxy Group) cho biết tại thị trường nội địa, thị phần phim Việt Nam và các phim nước ngoài đã có sự thay đổi về cục diện. Theo dữ liệu của thị trường phim mà Galaxy có được thì năm 2024, tỷ trọng tăng trưởng của phim Việt Nam là 42%, phim ngoại nhập là 58%, nhưng sang năm 2025 thì phim Việt Nam đã chiếm 62%.

"Việt Nam ngày càng cởi mở hơn về cơ chế, con số 62% có được là nhờ phần lớn vào sự định hướng cởi mở của các ban ngành", bà Hương chia sẻ.

Nhìn vào số liệu trên, TS Trần Thị Phương Lan tin rằng bài toán đã được giải, vì khán giả yêu và ủng hộ phim Việt Nam nhiều hơn, quả là đáng mừng. Nhưng bà cũng đặt ra câu hỏi: "Vì đây là sân nhà, nên con số ấy có vẻ hiển nhiên. Giờ nếu bước ra sân chơi quốc tế thì sẽ ra sao? Đây là vấn đề lớn và cần nghiêm túc nhìn nhận".

Tiếp nối vấn đề trên, PGS-TS Bùi Hoài Sơn (Ủy viên thường trực Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội) nhấn mạnh rằng trong cuộc hội nhập, phải cần thêm những sự kiện quốc tế ở Việt Nam. Đã có LHP quốc tế ở Hà Nội, LHP châu Á - Đà Nẵng ở Đà Nẵng, LHP quốc tế TP.HCM lần thứ nhất… thì việc mở rộng sự kiện và chất lượng là có cơ sở. Ngoài ra, Việt Nam cũng cần tham gia thêm vào các LHP quốc tế để giới thiệu các sản phẩm của mình ra thế giới.

"Trong nền công nghiệp văn hóa, thương hiệu là điều rất quan trọng. Trương Nghệ Mưu có công rất lớn trong việc vực dậy điện ảnh Trung Quốc, vì vậy chúng ta cũng có thể kỳ vọng rằng Việt Nam sẽ có các thương hiệu điện ảnh nhờ đạo diễn và diễn viên. Hàn Quốc có Parasite - Ký sinh trùng, LHP Busan… chẳng hạn, từ đó giúp họ xây dựng thương hiệu mạnh hơn, chúng ta rất cần có những thương hiệu như thế", ông Sơn nói.

Ông Sơn cũng cho biết, Quốc hội sẽ cố gắng tìm ra những giải pháp để phát triển thương hiệu điện ảnh Việt Nam cho xứng tầm với giai đoạn mới. "Vì điện ảnh có tầm ảnh hưởng, ý nghĩa thiết thực, không chỉ với văn hóa, mà còn gắn với cả diện mạo đất nước. Một bộ phim truyền cảm hứng có tác dụng lan tỏa không chỉ giúp cho nền điện ảnh quốc gia, mà hướng sự quan tâm của nhiều nước trên thế giới" - ông Sơn khẳng định.

Nên ưu tiên câu chuyện Việt Nam

Khi bàn đến vấn đề hội nhập, đạo diễn Victor Vũ đưa ra quan điểm: "Không phải phim nào cũng mong muốn chinh phục cả hai thị trường, đề tài nào cũng phù hợp với nhiều quốc gia. Nhưng nếu đã quyết định làm một phim để chinh phục được khán giả Việt Nam và quốc tế, thì điều đầu tiên phải là câu chuyện về Việt Nam. Càng muốn đi xa thì càng phải bám vào cái riêng, cái gốc rễ, cái độc đáo. Bên cạnh câu chuyện Việt Nam, chúng ta cũng cần phải khai thác những chủ đề có giá trị toàn cầu như tình mẫu tử, bi kịch tình yêu, thân phận con người… Khi nội dung này được kể bằng ngôn ngữ điện ảnh quốc tế thì khán giả khắp mọi nơi mới đồng cảm".

Trước khi về Việt Nam sinh sống, Victor Vũ từng xem phim Mùi đu đủ xanh của Trần Anh Hùng, một đạo diễn Việt Nam sống ở Pháp. Dù phim được dàn dựng ở một xưởng quay, nhưng vẻ đẹp và hồn cốt Việt Nam đã được Trần Anh Hùng truyền tải đến người xem, điều này không hề dễ dàng.

Đứng dưới góc độ nhà sản xuất, bà Đinh Thị Thanh Hương hoàn toàn đồng ý với quan điểm của Victor Vũ. "Chiến lược của chúng tôi là tập trung vào thị trường nội địa. Rất khó để khai thác cùng lúc thị trường trong nước lẫn thế giới. Nên bài toán lớn này phải nhờ đến Quốc hội, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch… cùng nhau bàn thảo để định hướng và ra các quyết sách mới", bà Hương nói.

Ông Bùi Hoài Sơn cũng đồng thuận: "Muốn chinh phục khán giả quốc tế thì phải kể bằng câu chuyện Việt Nam. Bởi nếu mình ở Việt Nam mà lấy câu chuyện của thế giới để kể thì sẽ vô nghĩa. Chúng ta làm phim về những trăn trở, thân phận con người sẽ được đánh giá cao hơn".

Bàn sâu hơn, Victor Vũ cho rằng vấn đề này không đơn giản, nhưng không phải bất khả thi. Anh cho rằng những gì thuần Việt Nam nhất không chỉ chinh phục khán giả trong nước, mà người nước ngoài thậm chí lại quan tâm nhiều hơn. "Giống như khi mình xem một bộ phim của Đức, Pháp hoặc Nhật Bản, mình muốn biết văn hóa, cuộc sống, tâm lý của người dân họ thế nào. Đó là cái riêng của mỗi nước. Nếu muốn vươn ra bên ngoài, mình phải bám vào điều đó", anh nói thêm.

Kể từ khi về nước làm phim, góc nhìn, cách kể của Victor Vũ thay đổi theo thời gian. Lúc mới về, anh thừa nhận bản thân còn ngây ngô về đất nước, về con người nơi đây, nhưng thẳm sâu trong anh luôn luôn tò mò về lịch sử, văn hóa dân tộc và khi đã ở Việt Nam đủ lâu để hiểu sâu sắc hơn về tâm lý, khát khao của người Việt Nam, anh luôn muốn khai thác một cách chân thật, tinh tế điều này trong các bộ phim, chứ không muốn đứng ở góc độ của một người bên ngoài nhìn vào. Vì thế anh luôn biết ơn việc sinh sống ở quê nhà đã mang lại nhiều giá trị cho anh khi làm phim.

"Điều tôi thấy ở người Việt Nam chính là sự bền bỉ. Người Việt Nam đã trải qua biết bao khó khăn nhưng vẫn bền gan chí lớn. Tôi nghe và biết nhiều câu chuyện về lịch sử và cảm nhận được tinh thần mạnh mẽ, lòng tự hào dân tộc, điều mà không phải bất kỳ nước nào cũng có được. Tôi muốn khai thác khía cạnh này cho những bộ phim sắp tới", Victor Vũ chia sẻ.

 Hiện anh đang làm phần tiếp theo của Thám tử Kiên, lấy bối cảnh thời nhà Nguyễn. Một dự án khác anh cũng đang ấp ủ, sẽ ra mắt trong năm 2026.

Ngoài việc sinh sống và làm phim ở Việt Nam, đạo diễn nổi tiếng này còn dành thời gian xem phim của đồng nghiệp: "Rất nhiều phim Việt Nam có được hồn cốt đó, như Chị dâu, một phim mà tôi rất thích. Gần đây tôi có xem Mưa đỏ và lâu lắm rồi mới thấy mình xúc động đến vậy…".