Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV: Quy định rõ nội dung về quyền của cá nhân, tổ chức khi tham gia vào không gian số

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, chiều 1/12, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật Chuyển đổi số.

Tại phiên họp, đa số các ý kiến bày tỏ thống nhất cao với sự cần thiết ban hành Luật Chuyển đổi số để thể chế hóa Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Cho ý kiến về dự thảo Luật, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (Lâm Đồng) nhấn mạnh, trong quá trình chuyển đổi số những năm gần đây, chúng ta đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, nhưng đồng thời cũng đối mặt với một thực tế kéo dài: hệ thống thông tin của các bộ, ngành, địa phương vẫn còn phân mảnh, thiếu khả năng liên thông, thiếu chuẩn dùng chung.

Đại biểu Tú Anh phân tích, cùng một loại dữ liệu nhưng mỗi cơ quan lại áp dụng một cấu trúc khác nhau; cùng một quy trình nhưng tồn tại nhiều nền tảng xử lý song song, dẫn đến kết quả là người dân phải khai báo nhiều lần, cơ quan nhà nước khó có được bức tranh đầy đủ và thống nhất để phục vụ điều hành. Những “vùng cát cứ dữ liệu” này không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà là vấn đề thể chế và quản trị công. Chính trong bối cảnh đó, đại biểu tỉnh Lâm Đồng đánh giá rất cao Điều 18 của dự thảo Luật quy định nguyên tắc kết nối, liên thông của hệ thống thông tin phục vụ cung cấp dịch vụ công trực tuyến. Đây là điều khoản có ý nghĩa nền tảng, không chỉ mang tính mô tả kỹ thuật, mà là trụ cột thể chế để hình thành một Chính phủ số vận hành thống nhất, minh bạch.

Bên cạnh việc mở rộng kết nối, theo đại biểu Trịnh Thị Tú Anh, dự thảo cũng quy định chặt chẽ trách nhiệm bảo đảm an toàn, an ninh mạng, bảo vệ dữ liệu cá nhân và bí mật nhà nước trong quá trình chia sẻ, đây là điểm cân bằng rất quan trọng. Đại biểu nhấn mạnh, kết nối không thể đánh đổi bằng rủi ro; liên thông không thể đánh đổi bằng mất an toàn. Khi lượng dữ liệu được chia sẻ ngày càng lớn, nếu không có chuẩn bảo mật thống nhất và cơ chế giám sát hiệu quả, hệ thống sẽ dễ bị tấn công, rò rỉ hoặc lạm dụng. Các yêu cầu này góp phần bảo đảm niềm tin của người dân - yếu tố cốt lõi để dịch vụ công trực tuyến phát triển bền vững.

Tuy nhiên, từ góc độ triển khai, đại biểu Tú Anh cho rằng thách thức lớn nhất của chúng ta không nằm ở công nghệ mà nằm ở kỷ luật phối hợp và cơ chế giám sát tuân thủ. Để Điều 18 đi vào thực chất, đại biểu đề nghị cần xác định rõ cơ quan đầu mối ban hành tiêu chuẩn, quy chuẩn kết nối và liên thông; đồng thời công khai lộ trình áp dụng để các bộ, ngành và địa phương thực hiện thống nhất; xây dựng cơ chế đánh giá, xếp hạng mức độ tuân thủ của từng đơn vị; công khai định kỳ để Quốc hội, Chính phủ và nhân dân cùng giám sát.

Bên cạnh đó, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh đề nghị cần quy định rõ chế tài đối với các hệ thống cố tình thiết kế theo hướng đóng, trì hoãn kết nối, hoặc xây dựng trái với khung kiến trúc tổng thể, bởi chúng ta không thể xây dựng Chính phủ số bằng những “mảnh ghép không muốn kết nối”.

Thảo luận tại phiên họp, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Phòng) bày tỏ sự quan tâm đến nội dung quy định về quyền công dân số và trách nhiệm bảo vệ dữ liệu cá nhân. Theo đại biểu thành phố Hải Phòng, hiện dự thảo chưa quy định rõ về một số nội dung liên quan đến quyền cá nhân, tổ chức khi tham gia vào không gian số như: Quyền kiểm soát dữ liệu cá nhân; quyền được quên; quyền chuyển dữ liệu giữa các nền tảng; trách nhiệm bồi thường khi hệ thống số tự động đưa ra quyết định sai; bảo vệ trẻ em trên môi trường số, bao gồm phân loại nội dung theo độ tuổi.

Đại biểu Việt Nga cho rằng, với xu hướng quản trị dựa trên dữ liệu, các hệ thống tự động sẽ ngày càng tham gia vào quyết định hành chính. Các phương pháp quản trị, thu thập, khai thác, sử dụng dữ liệu hiện nay đang tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ vi phạm quyền riêng tư, sai lệch dữ liệu, lộ lọt dữ liệu... Vì vậy, đại biểu đề xuất dự thảo cần rà soát và tiếp tục bổ sung các quy định chặt chẽ, cụ thể về các quyền được tôn trọng, bảo vệ thông tin của người dân khi tham gia vào không gian số.

Đồng thời, đại biểu cho rằng dự thảo Luật cần bổ sung quy định về cơ chế khiếu nại, bồi thường; trách nhiệm giải trình của cơ quan nhà nước khi quyền được bảo vệ thông tin cá nhân của công dân bị xâm phạm; quy định cụ thể hơn về nội dung bảo vệ nhóm đối tượng yếu thế - đặc biệt là trẻ em trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ như hiện nay.

Cũng tại phiên họp, Quốc hội đã thảo luận ở hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội quy định một số cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thi hành Luật Đất đai.