Kí sự Nam Phi: Phía kia của Cape Town

05/07/2010 12:18 GMT+7 | World Cup 2010

(TT&VH)-  Steven dừng xe ở một trạm xăng trước khi vào Khayelitsa, gỡ biển taxi trên nóc. Anh bảo rằng, tốt nhất là không nên để người dân ở khu định cư da đen này để ý đến việc có chiếc taxi chở một phóng viên châu Á là tôi đến nơi ở của họ. Anh đúng.
   
Tôi khoái chiếc xe Ford cà tàng đời 1980 của anh. Không phải vì nó không hề có điều hòa, cửa kính vẫn phải mở bằng cách quay tay và thay vì trong xe nức lên mùi nước hoa dễ chịu lại là mùi hôi nách của anh, mà vì chiếc xe ấy đúng là không thể gây ra những chú ý lớn lao từ người dân sống trong Khayelitsa, khu định cư da đen lớn nhất ở Cape Town, và chỉ đứng thứ 2 sau Soweto về số dân cũng như diện tích. Anh lái xe taxi to béo người da đen ấy cũng dặn, là sẽ chỉ đi vào những chỗ nào anh cảm thấy an toàn, cần phải chốt tất cả các cửa khi ngồi trong xe chụp ảnh và sẽ nhắc tôi kéo cửa kính nhanh chóng nếu có dấu hiệu nguy hiểm. Tôi đã đi vào những khu dân cư rộng lớn và lụp xụp của Soweto, và tôi cũng đã quen với những lời khuyên kiểu ấy.
Khu định cư da đen

Phải, cuộc sống ở những khu định cư da đen là thế, và cũng có thể định kiến của những ai sống ở thế giới khác với họ có suy nghĩ thế, nhưng rõ ràng là ở Khayelitsa, những lời dặn ấy không thừa. Thế nên, người ta sợ và ghẻ lạnh người da đen, hệt như chế độ apartheid đã đẩy họ ra ngoài các thành phố lớn, dồn họ vào các khu dân cư và lấy hàng rào sắt bao quanh. Bây giờ, 2 thập niên sau khi chế độ ấy sụp đổ, những khu định cư không hề mất đi, mà ngày càng phình to ra hơn bao giờ hết. Những ai đến Cape Town, vui vẻ ầm ỹ trong những tửu quán trên đường Long, những khu shopping ở Waterfront, chắc chắn sẽ không biết rằng, tồn tại ngay bên cạnh Cape Town giàu có, xa hoa và lắm tiền của ăn chơi như New York này, lại có một thế giới của những người cùng đinh trong xã hội.

Chỉ cần đi dọc con đường N2, qua sân bay Cape Town International một đoạn và rẽ trái vào đường Mew Way, bạn sẽ thấy tất cả. Ở Khayelitsa, người ta sống chủ yếu trong những ngôi nhà bằng kẽm. Các cửa hàng bán đủ thứ nhì nhằng được đặt trong các container. Nhà vệ sinh công cộng chỉ mới được đưa đến cách đây chưa lâu và đặt thành hàng dài trước các khu nhà bẩn thỉu. Nhưng ở đây hình như người ta không có thói quen đi vệ sinh như thế. Ở nơi đó không có World Cup. Soweto còn có những dãy cờ của các đội tuyển tham dự giải, có những tranh vẽ về giải đấu do những “nghệ sĩ đường phố” thể hiện trên các bức tường hoặc ngay trên đường, có những dãy ăng ten parabol ở những nhà khấm khá, có cả khách du lịch, vì ở khu Orlando của Soweto, có ngôi nhà cũ của lãnh tụ Nelson Mandel. Ở đây không có gì hết. Không cần phải đến tận các safari với hổ báo, hươu nai, hay chạy xe đến sa mạc Kalahari giáp với biên giới Namibia, bối cảnh của phim “Đến Thượng đế cũng phải cười”, để hiểu được ở đó người ta không hề biết đến giải đấu đang diễn ra.

Những hiệu cắt tóc

Nhiều trong số hàng trăm nghìn dân ở đây thậm chí không biết World Cup được tổ chức trên đất nước mình, đúng ra, ở thành phố mình, cách đấy chỉ 20 cây. Họ không có tivi. Những nhà nào có điện thì hầu hết là câu trộm. Ở đấy, người ta không trả bất cứ thứ tiền nào hết, từ điện, nước đến vệ sinh. Rác ùn lên hàng đống bên những con đường. Tương phản với cảnh nhếch nhác ấy, là một trung tâm thể thao lớn mới được xây dựng nguy nga và tráng lệ. Nhưng Steven cười, bảo: “Người ta muốn những đứa trẻ thoát khỏi đói nghèo bằng cách tạo cho chúng giấc mơ “thuốc phiện” trở thành cầu thủ bóng đá? Chỉ có một Drogba hay Eto’o mà thôi. Điều mà người dân ở đây cần là việc làm, y tế và học hành”.

Ở Khayelitsa, World Cup trên thực tế lại là một thứ tội nợ, khi nhiều trong số những người dân ở đó sống bằng cướp bóc không thể “hành nghề” nổi vì đường sá bị “cảnh sát hóa”, vì nỗi lo sợ nay mai sẽ bị ủi đổ nhà khi thành phố mở rộng ra phía ngoài và “dọn dẹp” các khu cùng đinh. Ông trưởng một khu xóm ở Khayelitsa mà tôi gặp trong một hiệu cắt tóc tại đó, trong một lần hiếm hoi xuống xe (hiệu cắt tóc này cũng được làm trong các container với những tên rất kêu như “Number 1 salon”) bảo rằng: “Chúng tôi căm ghét vuvuzela, căm ghét World Cup. Nhưng chúng tôi không ghét Blatter hay Shakira, vì không biết họ là ai. Tôi mong cái World Cup chết tiệt này kết thúc, để chúng tôi trở lại cuộc sống bình thường. Chúng tôi chẳng sung sướng gì khi có nó. Tiền được đổ vào đâu đó, tôi không biết, nhưng không đến đây”. Nhưng không phải mọi thứ đều xám xịt. Dấu hiệu “của cuộc sống tươi đẹp” tồn tại trong những cái gọi là nhà - những gian nhà bằng kẽm rộng chừng 10 mét vuông có giá 3 nghìn rand (hơn 400 USD) được rao bán ngay trên hè phố, các bà bán quán béo ú đang tích cực nướng thịt (à, vì đấy là chủ nhật), và số lượng các hiệu cắt tóc, làm đầu ở Khayelitsa nhiều một cách kì lạ. Các “hair salon” được trang hoàng một cách lộng lẫy, và lúc nào cũng có người đến chăm sóc cho mái tóc. Kết luận của Steven: “Mọi thứ ở đây chưa đến mức tồi tệ lắm. Một khi người ta còn biết chăm sóc sắc đẹp cho mình thì họ vẫn còn yêu đời lắm”. Anh có lí ghê gớm, Steven à.
   
Ở đây dường như không có sự hiện diện của World Cup

Cuộc sống của người dân ở đây sẽ trở nên tốt đẹp hơn vào lúc nào? Ông trưởng xóm (không cho tôi chụp ảnh mình) bảo, sau ngày 6/7. Đấy là ngày diễn ra trận bán kết Hà Lan-Uruguay ở Cape Town. Từ 7/7, cảnh sát sẽ rút đi hầu hết, và cảm giác bị tội phạm hóa cả ngày lẫn đêm của người dân Khayelitsa sẽ mất đi, để được sống một cách tự do trong thế giới khép kín của họ, xa lạ với cuộc sống của những người da trắng sống cách đó dăm km, của những người lai (coloured) ở một số khu định cư gần đó. 16 năm sau khi chế độ apartheid sụp đổ, chủ nghĩa phân biệt chủng tộc không  còn tồn tại nữa, ít nhất là trên giấy tờ, và chính phủ đã làm rất nhiều điều để cải thiện cuộc sống của người da đen ở những khu như Khayelitsa. Nhưng họ vẫn sống chung với ma túy, đĩ điếm, AIDS, dưới những mái nhà rách nát và sự phân biệt đối xử tồn tại một cách vô hình.

Bóng tối ập xuống nhanh chóng. Mặt trời lặn đỏ ối ngoài khơi Cape Town và thành phố bừng lên ánh sáng của hàng triệu ngọn đèn. Ánh sáng ở đấy không với đến Khayelitsa. Vì đây là một thế giới khác.
                   
Bài và ảnh: Anh Ngọc (từ Cape Town)

Cùng chuyên mục
Xem theo ngày
Đọc thêm