Góc nhìn 365: "Đánh thức" tàu cổ

13/11/2025 06:12 GMT+7 | Văn hoá

Thông tin về việc các cơ quan chức năng đề xuất bảo vệ và khai quật con tàu cổ vừa xuất lộ trở lại ở phường Hội An Tây (TP Đà Nẵng) lập tức gây quan tâm lớn từ dư luận: con tàu bước đầu được xác định có niên đại khoảng thế kỷ XIV - XV, hứa hẹn mang lại nhiều dữ liệu quý về lịch sử giao thương tại miền Trung thời trung đại.

Xem chuyên đề Góc nhìn 365 TẠI ĐÂY

Nhưng vượt hơn giá trị của một cụm hiện vật đơn lẻ, câu chuyện này còn hâm nóng vấn đề "đánh thức" những tàu biển cổ tại Việt Nam - vốn từng được biết tới trong 35 năm qua.

Nhìn lại, từ trường hợp đầu tiên tại Hòn Cau (tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cũ) năm 1990, đến nay Việt Nam đã có một số tàu cổ được phát hiện và khai quật dọc các vùng bờ biển Hòn Dầm (Kiên Giang), Cù Lao Chàm (Quảng Nam cũ), Bình Châu (Quảng Ngãi), Cà Mau, Bình Thuận (cũ). Đa phần đó đều là các tàu cổ hoạt động trên tuyến giao thương đường biển vài trăm năm trước.

Dù vậy, kết quả thu được từ những đợt khai quật này chủ yếu là cổ vật (phần hàng hóa chở theo, thường là gốm sứ) cùng một số ít vật dụng. Còn lại, gần như chúng ta chưa thể trục vớt hoàn toàn, kèm theo phục chế lại các con tàu.

Góc nhìn 365: "Đánh thức" tàu cổ - Ảnh 1.

Hình ảnh con tàu gỗ. Ảnh: ITN

Điều này không khó lý giải khi nhìn sang chuyên ngành khảo cổ học dưới nước còn non trẻ tại Việt Nam. Theo TS Nguyễn Đình Chiến, chuyên gia từng tham gia nhiều cuộc khai quật tàu cổ, việc trục vớt toàn bộ những con tàu cổ không hề đơn giản - khi chúng thường nằm ở vị trí xa bờ hoặc trong vùng bồi lấp, xói lở liên tục. (Thực tế, đa phần các dự án khai quật tàu cổ trước đây đều phải hợp tác với nước ngoài hoặc doanh nghiệp tư nhân để triển khai).

Nhưng khó hơn cả vẫn là giai đoạn phục chế và bảo tồn sau trục vớt. Theo TS Chiến, ở các quốc gia có truyền thống khảo cổ biển lâu năm, quy trình này có thể rất dài, kể từ việc lập bản vẽ chi tiết dựa trên tư liệu hiện trường, gỡ hệ cấu kiện gỗ, khử mặn, xử lý và ghép lại theo nguyên bản. Trong đó, việc xử lý hóa chất và làm khô gỗ có thể diễn ra trong các bể dung dịch khổng lồ suốt nhiều năm liền. Bởi thế, cũng theo TS Chiến, bên cạnh phương án trục vớt toàn bộ - vốn tốn kém và đòi hỏi công nghệ cao - nhiều nước đã tính tới phương án bảo tồn tàu cổ tại chỗ như những "bảo tàng ngầm" với các tour lặn tham quan.

***

Trở lại với con tàu cổ vừa xuất lộ tại vùng biển Đà Nẵng. Rõ ràng, việc phát hiện ở vị trí khá gần bờ, cùng với quyết tâm khai quật của các cơ quan chức năng, đang mở ra cơ hội lớn để Việt Nam tiến thêm một bước trong nỗ lực bảo tồn loại di sản quý hiếm này.

Và điều cần nhất lúc này là một cuộc khai quật bài bản, nghiêm túc và khoa học để ghi nhận đầy đủ hiện trạng, đo đạc, lập hồ sơ chi tiết, bảo vệ tối đa những gì còn lại của con tàu - trước khi tính đến các bước xa hơn như phục dựng hay trưng bày.

Bởi mỗi con tàu cổ là chứng nhân của lịch sử, gắn với câu chuyện của những vùng duyên hải Việt Nam trong quá khứ. Những khó khăn là có thật, nhưng không thể là lý do để chúng ta bỏ lỡ một cơ hội đặc biệt: Tiến hành khai quật và bảo tồn con tàu và hồi sinh một "bảo tàng sống" gắn với vùng biển Việt Nam.

XEM THÊM TIN TỨC VĂN HOÁ TẠI ĐÂY

Chi Mai

Tags:
Cùng chuyên mục
Xem theo ngày
Đọc thêm