Cà phê đầu tuần: Khi Bóng vàng Việt Nam là quả táo bất hòa

Vào cuối thế kỷ 19, tại Dayton, Ohio (Mỹ), hai anh em Wilbur và Orville Wright khiến hàng xóm phải cảm thấy sợ hãi vì những cuộc cãi vã gay gắt trong căn phòng "nghiên cứu" của họ ở trên tầng hai.

Ở tầng trệt, họ bán và sửa xe đạp để kiếm sống. Trên lầu, hai người tập trung vào một đam mê phi thường thời điểm ấy: Làm máy bay.

Cuộc tranh luận trên gác hai

Charles Taylor, nhân viên cửa hàng xe đạp ở tầng trệt, từng mô tả rằng các cuộc tranh luận trên lầu làm anh cảm thấy 'sợ hãi', vì hai người hét vào mặt nhau những thứ rất khủng khiếp, chỉ thiếu điều là chưa từng ẩu đả mà thôi.

Ngày nay, tất cả chúng ta đều đã biết rằng anh em nhà Wright là những người đã phát minh ra máy bay. Nhưng có lẽ đa số đều không lưu ý đến một sự thật thú vị khác: Wilbur và Orville không phải những kỹ sư có bằng cấp hay trình độ. Thậm chí, họ chưa từng… học đại học, và trước khi chế tạo thành công máy bay, họ không có thành tựu gì nổi bật. Vậy thì điều gì đã đặt nền tảng cho giải pháp của họ với một những câu đố về mặt kỹ thuật vĩ đại bậc nhất lịch sử?

Cuốn sách tiểu sử về hai anh em nhà Wright do Tom Crouch chấp bút vào năm 1989 đã hé lộ một chi tiết: Cha của hai người, ông Milton Wright, có cách giáo dục khác người. Cứ sau mỗi bữa tối, Milton sẽ đặt ra một chủ đề, và hướng dẫn hai anh em tranh luận mạnh mẽ nhất có thể. Sau đó, ông bảo hai người đổi bên và bắt đầu lại.

"Theo thời gian, họ học cách tranh luận một cách có hiệu quả hơn, đưa ra những ý tưởng qua lại dưới dạng tốc ký bằng lời nói cho đến khi những ý tưởng bùng nổ" – Tom Crouch kết luận trong sách.

Wilbur, người anh, giải thích tại sao tranh luận lại quan trọng với anh em nhà họ: "Không có thứ gì đó đúng mà không có chút sai trong đó, mà không có gì sai hoàn toàn mà không gạn được chút chân lý nào. Nếu một người quá vội vã gạt bỏ sai lầm, anh ta cũng đồng thời xua đuổi một số chân lý đi kèm nó, và khi chấp nhận lập luận của người khác, anh ta chắc chắn sẽ nhìn thấy một số sai lầm cùng nó. Một cuộc tranh luận trung thực chỉ đơn thuần là nhặt những mảnh dầm khỏi mắt của nhau để cả hai có thể nhìn thấy rõ ràng mọi thứ".

 Khi Quả bóng Vàng thật sự là vàng

Khi kết quả của cuộc bầu chọn Quả bóng Vàng Việt Nam được công bố, những cuộc tranh luận nhanh chóng nổ ra. Người cho rằng Văn Quyết không xứng đáng là Quả bóng Vàng, vì không đóng góp nhiều cho đội tuyển quốc gia trong năm 2022. Người lại bảo Văn Quyết xứng đáng, vì những đóng góp liên tục và xuyên suốt cho bóng đá Việt Nam một thời gian rất dài, chứ không chỉ đơn thuần là một năm.

Tôi không muốn tập trung vào tính đúng sai của cuộc tranh luận này, vì giải thưởng đã được trao và chúng ta không còn cách nào là phải chấp nhận nó. Tôi chỉ muốn đề cập đến một chi tiết đáng chú ý hơn: Đã lâu rồi, danh hiệu này không gây tranh cãi gay gắt như hiện tại. Các ứng viên giành giải thường là "thuyết phục", "xứng đáng", và rất ít người khiến dư luận phải đứng lên bảo vệ, hay phản đối.

Ballon d'Or, danh hiệu cá nhân cao quý nhất cho cầu thủ trên thế giới, thường xuyên tạo ra tranh luận gay gắt. Dù bị cho là đơn điệu trong một thập kỷ qua, với sự thống trị của Cristiano Ronaldo và Lionel Messi, với 12 lần giành giải sau 14 lần bầu chọn, nó luôn luôn tạo ra những tranh cãi hấp dẫn. Sức hút của nó không hề suy giảm trong lịch sử hơn nửa thế kỷ.

Đấy chính là tinh thần đã giúp anh em nhà Wright tạo ra máy bay: Họ không dễ dàng chấp nhận một phương án nào đó ngay, mà luôn luôn tranh luận để liên tục nâng tầm các ý tưởng. Bằng cách này, hai người sửa xe đạp chưa từng học đại học đã chạm đến một kỳ quan của nhân loại.

Nhận ra điều này, bạn có thể thấy cuộc tranh luận gay gắt về Quả bóng Vàng là… tốt đến như thế nào. Một cuộc bầu chọn sẽ không bao giờ đưa ra một câu trả lời thỏa đáng thật sự, và cũng thật đáng thất vọng nếu người ta có thể chấp nhận câu trả lời ấy một cách quá dễ dàng. Từ hôm qua đến giờ, chúng ta đã mổ xẻ nhiều thứ xoay quanh một danh hiệu, để nhận ra thêm nhiều lý lẽ đáng để bàn về một cầu thủ, một con người. Một danh hiệu như Quả bóng Vàng cần những cuộc tranh luận kiểu ấy, để thật sự là vàng.