50 năm Thống nhất đất nước: Đường Hồ Chí Minh trên biển - minh chứng sống động cho ý chí quật cường của dân tộc Việt Nam

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, cùng với tuyến vận tải chiến lược Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh trên bộ, Đường Hồ Chí Minh trên biển cũng là một huyết mạch quan trọng, đã vận chuyển kịp thời, hiệu quả vũ khí và lực lượng cho chiến trường miền Nam. 

Không chỉ là tuyến hậu cần then chốt góp phần to lớn vào Đại thắng mùa Xuân 1975, con đường huyền thoại trên biển này còn là biểu tượng của ý chí sắt đá, tinh thần sáng tạo và lòng quả cảm phi thường của quân và dân ta trong hành trình đấu tranh vì độc lập, thống nhất đất nước.

Tầm nhìn chiến lược của Đảng: Mở tuyến đường biển chi viện miền Nam

Sau Hiệp định Giơnevơ năm 1954, đế quốc Mỹ phá bỏ cam kết, chia cắt đất nước ta, biến miền Nam thành thuộc địa kiểu mới và căn cứ quân sự. Trước tình hình đó, Trung ương Đảng sớm xác định rằng để bảo vệ thành quả cách mạng và thực hiện sứ mệnh giải phóng miền Nam, không thể trông chờ vào giải pháp hòa bình mà phải chuẩn bị sẵn sàng cho một cuộc đấu tranh lâu dài bằng con đường cách mạng bạo lực.

Tháng 5/1959, theo chỉ thị của Bộ Chính trị, Tổng Quân ủy Trung ương quyết định thành lập Phòng nghiên cứu hoạt động chi viện quân sự cho miền Nam, mở ra một chiến lược chi viện toàn diện nhằm phục vụ công cuộc giải phóng dân tộc. Ngày 19/5/1959, Đoàn công tác quân sự đặc biệt - tiền thân của Đoàn 559 - được thành lập, mở tuyến vận tải xuyên Trường Sơn nhằm đưa vũ khí, trang bị và lực lượng vào miền Nam.

Tuy nhiên, do địa hình hiểm trở và sự kiểm soát gắt gao của địch, tuyến vận tải đường bộ gặp nhiều khó khăn. Trước thực tế đó, Trung ương Đảng đề ra chủ trương mở một tuyến vận tải bằng đường biển để tăng cường chi viện cho miền Nam. Đây là một quyết định mang tính chiến lược, thể hiện tầm nhìn xa trông rộng của Đảng trong việc tổ chức lực lượng, tận dụng tối đa lợi thế của địa hình, địa lý để phục vụ kháng chiến.

Sau một thời gian nghiên cứu, thử nghiệm, rút kinh nghiệm và chuẩn bị chu đáo về mọi mặt, ngày 23/10/1961, Bộ Tổng Tư lệnh quyết định thành lập Đoàn Vận tải quân sự 759 (tiền thân của Lữ đoàn 125 Hải quân ngày nay), chính thức mở tuyến vận tải chiến lược - Đường Hồ Chí Minh trên biển.

Đoàn 759 có nhiệm vụ mua sắm phương tiện, tổ chức vận chuyển vũ khí cho chiến trường miền Nam bằng đường biển. Cùng với đó là nghiên cứu, cải tiến phương tiện vận tải sao cho phù hợp với điều kiện hoạt động trên biển, đảm bảo yếu tố bí mật, bất ngờ trước sự phong tỏa của địch. Đồng thời tổ chức, huấn luyện cho lực lượng cán bộ, chiến sĩ vận tải, đảm bảo khả năng ứng phó với những tình huống phức tạp trên biển, kể cả khi bị địch phát hiện, truy đuổi.

Việc thành lập Đoàn 759 là bước ngoặt quan trọng, đánh dấu sự ra đời của Đường Hồ Chí Minh trên biển, một trong những tuyến vận tải chiến lược mang tầm ảnh hưởng lớn trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước; đồng thời cũng là bước đi mang tính đột phá, thể hiện sự chủ động, sáng tạo trong nghệ thuật quân sự Việt Nam.

Kịp thời đáp ứng nhu cầu chi viện trong những giai đoạn khốc liệt nhất của cuộc chiến

Đường Hồ Chí Minh trên biển gồm 5 tuyến đi có tổng chiều dài gần 12.000 hải lý (hơn 22.200km), là chiếc cầu nối giữa hậu phương lớn miền Bắc với tiền tuyến lớn miền Nam, chi viện trực tiếp cho những chiến trường xa nhất, khó khăn nhất như Nam Bộ, Nam Trung Bộ và vùng ven biển Khu 5.

Với điều kiện tự nhiên đặc thù, tuyến vận tải này giúp vận chuyển một khối lượng lớn vũ khí, đạn dược, quân trang, quân dụng vào miền Nam, bổ sung nguồn lực quan trọng cho các chiến dịch quân sự mang tính quyết định. Đặc biệt, tuyến đường biển đã kịp thời đáp ứng nhu cầu chi viện trong những giai đoạn khốc liệt nhất của cuộc chiến, khi việc vận chuyển qua đường bộ gặp nhiều khó khăn.

Không chỉ vận chuyển vũ khí, trang bị kỹ thuật, tuyến đường biển còn đóng vai trò là cầu nối quan trọng đưa lực lượng cán bộ, chiến sĩ từ miền Bắc vào miền Nam chiến đấu. Việc bổ sung quân số có ý nghĩa chiến lược, giúp duy trì thế trận và tạo thế chủ động trên chiến trường. Đặc biệt, vào giai đoạn cuộc kháng chiến ở miền Nam gặp nhiều khó khăn, thiếu thốn, Đường Hồ Chí Minh trên biển đã giúp vận chuyển vũ khí, trang bị đến những địa bàn xa hậu phương, sâu trong vùng địch tạm chiếm, bảo đảm cho quân và dân miền Nam tiếp tục chiến đấu, tiến công và giành thắng lợi.

Từ lực lượng vận tải quân sự trên biển ngày đầu chỉ gồm 38 cán bộ, chiến sĩ làm nòng cốt, sau một thời gian hoạt động, lực lượng đã phát triển thành lữ đoàn vận tải với quân số ngày càng đông, trình độ ngày càng cao. Từ những con tàu gỗ thô sơ, hoạt động ven bờ, lực lượng đã xây dựng các đội tàu vỏ sắt hiện đại, có khả năng hoạt động xa bờ trong thời gian dài. Các chiến sĩ vận tải quân sự khéo léo tận dụng tuyến hàng hải quốc tế và vùng biển nước bạn để di chuyển, sử dụng phương pháp hàng hải thiên văn để định hướng. Đồng thời, họ linh hoạt trà trộn vào các đoàn thuyền ngư dân ven biển, đưa tàu cập bến an toàn.

Trong suốt 14 năm (1961-1975), các đơn vị vận tải quân sự trên tuyến đường Hồ Chí Minh trên biển đã vượt qua muôn vàn gian khổ, hy sinh, đương đầu với sự phong tỏa gắt gao, những trận đánh phá ác liệt của địch, tổ chức hàng trăm lượt tàu ra khơi, về đích, kịp thời chi viện sức người, sức của cho chiến trường miền Nam trong những năm tháng cam go nhất của cuộc kháng chiến. Mỗi chuyến đi là một cuộc đấu trí căng thẳng, quyết liệt với kẻ thù, với thiên nhiên. Họ sẵn sàng hy sinh tính mạng, sẵn sàng điểm hỏa khối thuốc nổ đã được bố trí sẵn để hủy tàu, hủy hàng, bảo vệ bí mật cho tuyến đường, con tàu và bến bãi. Nhiều người con ưu tú của Tổ quốc đã anh dũng hy sinh, ở lại với biển, hóa thân thành sóng nước.

Như vậy, cùng với đường Hồ Chí Minh trên bộ, đường Hồ Chí Minh trên biển đã vận chuyển hàng trăm nghìn tấn vũ khí, hàng hóa, đưa hàng chục nghìn cán bộ, chiến sĩ từ hậu phương lớn miền Bắc chi viện cho tiền tuyến lớn miền Nam. Mặc dù số lượng vũ khí và hàng hóa được vận chuyển bằng đường Hồ Chí Minh trên biển còn nhỏ so với lượng hàng hóa, vũ khí vận chuyển qua đường Hồ Chí Minh trên bộ, nhưng lại có ý nghĩa, giá trị rất lớn về nhiều mặt, thể hiện tầm tư tưởng quân sự chiến lược, đặc biệt là tính sáng tạo, ý chí và hành động cách mạng mang tầm thời đại, phù hợp với tình hình, điều kiện thực tiễn cuộc kháng chiến của nước ta giai đoạn đó.

Đường Hồ Chí Minh trên biển là minh chứng sống động cho ý chí quật cường, trí tuệ sắc bén và tinh thần đoàn kết của dân tộc Việt Nam trong sự nghiệp đấu tranh giành độc lập, thống nhất đất nước. Những bài học kinh nghiệm quý báu từ con đường huyền thoại này vẫn vẹn nguyên giá trị, trở thành động lực để các thế hệ hôm nay tiếp tục vững bước trên hành trình xây dựng và phát triển đất nước.

Ngày 26/11/2024, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký quyết định xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt đường Hồ Chí Minh trên biển. Đây không chỉ là sự tri ân đối với những người đã cống hiến, hy sinh vì sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước mà còn góp phần lan tỏa tinh thần yêu nước, khơi dậy niềm tự hào dân tộc, nối dài mạch nguồn lịch sử hào hùng của đất nước Việt Nam.