50 năm Thống nhất đất nước: Chiến dịch Huế-Đà Nẵng: đòn đánh quyết định, tạo thế cho Đại thắng mùa Xuân 1975

Chiến dịch Huế-Đà Nẵng (21-29/3/1975) là một trong ba đòn tiến công chiến lược quan trọng nhất của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1975. Thắng lợi nhanh chóng của Chiến dịch đã làm tan rã toàn bộ tuyến phòng thủ chiến lược của địch ở miền Trung, tạo bước ngoặt quyết định cho Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, đưa cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước đi đến thắng lợi cuối cùng.

Sẵn sàng cho đòn đánh quyết định

Sau Hiệp định Paris năm 1973, mặc dù rút hết quân khỏi Việt Nam, nhưng đế quốc Mỹ vẫn ngoan cố tiếp tay cho ngụy quyền tay sai, hòng phá Hiệp định Paris và giành quyền kiểm soát các vùng giải phóng. Tuy được Mỹ tiếp sức về nhiều mặt, nhưng quân ngụy không tránh khỏi sự suy yếu cả về quân sự, chính trị lẫn tinh thần. Từ giữa năm 1974 trở đi, chúng không tổ chức được một cuộc hành quân lấn chiếm nào, thay vào đó là các hoạt động mang tính phòng ngự để giữ vững những vùng đã chiếm.

Về phía ta, trước sự phát triển mạnh mẽ cả về thế và lực của chiến trường miền Nam trong năm 1974, Bộ Chính trị đã họp và hạ quyết tâm lịch sử: Giải phóng miền Nam trong hai năm 1975-1976 và nếu thời cơ đến vào đầu hoặc cuối năm 1975 thì lập tức giải phóng miền Nam trong năm 1975. Bộ Tổng Tư lệnh đề ra kế hoạch tổng tiến công gồm ba đòn tiến công lớn: Tây Nguyên, Huế-Đà Nẵng và Sài Gòn. Trong đó, Tây Nguyên là hướng tiến công mở đầu, Huế-Đà Nẵng là đòn quyết định đánh sập tuyến phòng thủ của địch ở miền Trung, còn Sài Gòn là trận quyết chiến chiến lược cuối cùng.

Ngay sau khi giải phóng Buôn Ma Thuột và thắng lớn trên chiến trường Tây Nguyên, trên cơ sở phát hiện những lúng túng và sai lầm trong chỉ đạo chiến lược của địch, ngày 18/3/1975, Bộ Chính trị đã khẳng định thời cơ chiến lược đã đến và hạ quyết tâm giải phóng miền Nam trong ngay trong năm 1975. Trước mắt nhanh chóng tiêu diệt toàn bộ quân địch trong Vùng chiến thuật 1, từ Quảng Trị đến Quảng Ngãi, giải phóng Huế, Đà Nẵng.

Lúc này, chiến trường Trị Thiên-Huế và Quảng Nam-Đà Nẵng được Mỹ, ngụy xác định là "cánh cửa thép" phòng thủ cho miền Nam. Do đó, chúng cho tập trung lực lượng lớn tại đây, gồm: sáu sư đoàn bộ binh, trong đó có hai sư đoàn cơ động chiến lược (dù, lính thủy đánh bộ), cùng bốn liên đoàn biệt động quân, năm thiết đoàn xe tăng thiết giáp (449 xe), tám lữ đoàn pháo binh cơ giới (418 pháo), sáu hải đoàn, một sư đoàn không quân (hơn 300 máy bay), với tổng quân số hơn 11 vạn, chưa kể lực lượng bảo an, dân vệ. Tính ra, cứ bảy người dân có một lính đánh thuê kìm kẹp khống chế.

Như vậy, Chiến dịch Huế-Đà Nẵng là chiến dịch lớn thứ hai của ta tiếp sau Chiến thắng Tây Nguyên, nhằm phá tan tuyến phòng thủ then chốt của địch ở miền Trung, tạo hành lang chiến lược thuận lợi cho đòn đánh cuối cùng vào Sài Gòn.

Nhằm chuẩn bị cho Chiến dịch Huế-Đà Nẵng, từ cuối năm 1974, ta đã triển khai nhiều hoạt động quân sự nhằm tạo thế và lực. Về lực lượng, ta tổ chức huy động Quân đoàn 2 (gồm các Sư đoàn 304, 324, 325, Lữ đoàn xe tăng 203, Sư đoàn pháo binh 673, Lữ đoàn công binh 219) cùng lực lượng vũ trang Quân khu Trị-Thiên và Quân khu 5. Lực lượng hậu cần được tăng cường từ miền Bắc vào. Về trang bị, ta bổ sung vũ khí hạng nặng, đạn dược, lương thực, phương tiện vận tải. Các tuyến hậu cần được mở rộng để đảm bảo cung cấp đầy đủ cho chiến dịch. Về chiến thuật, ta liên tục mở các đợt tiến công nhỏ vào các cứ điểm địch nhằm làm tiêu hao lực lượng địch, cô lập Huế-Đà Nẵng khỏi các khu vực xung quanh. Cùng với đó, ta theo sát động thái của địch, nắm chắc kế hoạch co cụm chiến lược của chúng để kịp thời ra đòn khi thời cơ chín muồi.

Đập tan "cánh cửa thép"

Với việc chuẩn bị khẩn trương, toàn diện, ngay khi Chiến dịch Tây Nguyên chưa kết thúc, ta đã triển khai Chiến dịch Huế-Đà Nẵng, trận quyết chiến chiến lược thứ hai của Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975. Chiến dịch do Trung tướng Lê Trọng Tấn làm Tư lệnh và Thượng tướng Chu Huy Mân là Chính ủy. Tư tưởng chỉ đạo hành động cho toàn chiến dịch là: "Bí mật, bất ngờ, táo bạo, chắc thắng, nắm vững thời cơ, sẵn sàng phát triển tấn công, giành thắng lợi lớn trên toàn chiến trường".

Ngày 21/3/1975, từ các hướng Bắc, Tây, Nam, quân ta đồng loạt tiến công, hình thành nhiều mũi bao vây địch, mở màn cuộc tiến công Huế. Đến ngày 24/3, quân ta đã bao vây toàn bộ tập đoàn phòng ngự của địch ở Huế. Sáng 25/3/1975, các cánh quân của ta từ các hướng tiến công tiêu diệt và làm tan rã lực lượng địch rút chạy ở cửa biển Thuận An và Tư Hiền. Cùng ngày, các đơn vị lực lượng vũ trang phối hợp với lực lượng chính trị của quần chúng chiếm giữ các căn cứ quân sự, các cơ sở chính trị, kinh tế, văn hóa và truy quét bọn ác ôn ngoan cố.

Ngày 26/3/1975, Sư đoàn 1 ngụy bị tiêu diệt, toàn tỉnh Thừa Thiên-Huế được giải phóng hoàn toàn. Thắng lợi vang dội này là một đòn phủ đầu chí mạng giáng vào kế hoạch phòng ngự co cụm chiến lược mới của địch ở vùng đồng bằng ven biển miền Trung, tạo thế uy hiếp từ hướng Bắc đối với quân địch ở Đà Nẵng.

Cùng thời gian này, lực lượng vũ trang Quân khu V phối hợp với quần chúng cách mạng tiến công và nổi dậy tiêu diệt Sư đoàn II Ngụy, giải phóng Tam Kỳ (24/3), Quảng Ngãi (25/3), Chu Lai (26/3), giải phóng toàn bộ phía Nam Quân khu I, tạo thêm một hướng uy hiếp Đà Nẵng từ phía Nam.

Các thắng lợi ở Huế và các tỉnh trên đã phá vỡ một bộ phận quan trọng trong kế hoạch co cụm giữ Đà Nẵng của địch, tạo điều kiện thuận lợi cho quân ta tiến lên tiêu diệt địch ở Đà Nẵng. Đà Nẵng là căn cứ quân sự liên hợp hải, lục không quân hiện đại, mạnh bậc nhất ở miền Nam, mặc dù lúc này lực lượng còn rất lớn nhưng đã hoàn toàn bị cô lập. Bộ Tổng Tư lệnh nhận định: Sau khi mất Huế, Tam Kỳ, Quảng Ngãi, địch muốn giữ Đà Nẵng cũng không được. Do đó, Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương thông qua kế hoạch giải phóng Đà Nẵng với tinh thần "kịp thời nhất, nhanh chóng nhất, táo bạo nhất và với lực lượng có thể chuyển tới sớm nhất".

Thực hiện quyết tâm của Bộ Chính trị, sáng 28/3, từ nhiều hướng khác nhau, quân ta tiến công dồn dập và mạnh mẽ vào Đà Nẵng. Đông đảo quần chúng và các lực lượng tự vệ, biệt động trong và ngoài thành phố nổi dậy và phối hợp chặt chẽ với bộ đội chủ lực. Quân ta nhanh chóng đánh chiếm các mục tiêu: Bộ Tư lệnh Quân đoàn I, sân bay, quân cảng, Tòa thị chính…

Ngày 29/3, quân ta làm chủ hoàn toàn Đà Nẵng. Tuyến phòng thủ cuối cùng của địch ở miền Trung bị đánh tan, lực lượng quân ngụy còn lại rơi vào tình trạng hỗn loạn, không còn khả năng tổ chức kháng cự. Hàng vạn binh lính ngụy quân ra hàng, ta thu giữ một lượng lớn vũ khí, xe tăng, máy bay và nhiều trang bị quân sự khác. Chiến dịch Huế-Đà Nẵng kết thúc thắng lợi.

Góp phần quyết định vào thắng lợi của Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử

Chiến dịch Huế-Đà Nẵng là một thắng lợi lớn, vừa mang ý nghĩa chiến lược vừa tạo tác động chính trị sâu sắc. Mặc dù diễn ra trong thời gian ngắn, với công tác chuẩn bị gấp rút, nhưng nhờ sự chỉ huy tài tình của Bộ Tổng Tư lệnh và tinh thần chiến đấu ngoan cường của quân và dân ta, Chiến dịch đã hoàn thành xuất sắc mục tiêu đề ra.

Chỉ trong chưa đầy 10 ngày, quân ta đã đập tan một hệ thống căn cứ quân sự kiên cố bậc nhất của địch. Nhiều đơn vị chủ lực tinh nhuệ, trong đó có cả lực lượng tổng dự bị chiến lược và các vũ khí hiện đại do Mỹ cung cấp, đã bị tiêu diệt hoặc tan rã. Chiến dịch giáng đòn mạnh vào chiến lược co cụm phòng thủ của địch, khiến chúng bế tắc cả về chiến thuật lẫn chiến lược.

Giải phóng Huế, ta đập tan tuyến phòng thủ then chốt ở phía Bắc miền Trung, mở toang "cánh cửa" tiến vào Đà Nẵng. Khi Đà Nẵng - thành trì kiên cố nhất của địch ở miền Trung - bị thất thủ, chính quyền Sài Gòn đã hoảng loạn tột độ. Ngay trong đêm 29/3, khi Đà Nẵng vừa được giải phóng, các hãng tin phương Tây nhận định: "Sự sụp đổ của chế độ Sài Gòn chỉ còn tính bằng ngày và giờ".

Thắng lợi này tạo phản ứng dây chuyền trên toàn chiến trường miền Nam, làm tan rã hệ thống chỉ huy của địch. Cùng với Chiến dịch Tây Nguyên, Chiến dịch Huế-Đà Nẵng làm thay đổi hoàn toàn tương quan lực lượng, đẩy quân đội Sài Gòn vào thế suy sụp không thể cứu vãn.

Về chiến lược, việc giải phóng toàn miền Trung giúp ta mở rộng hậu phương vững chắc, nối liền vùng giải phóng từ Tây Nguyên đến ven biển, tạo điều kiện tập trung lực lượng cho trận quyết chiến tại Sài Gòn-Gia Định. Đồng thời, Chiến dịch cũng tạo thế trận vững chắc cho ta giải phóng quần đảo Trường Sa và hình thành cánh quân phía Đông tiến vào Sài Gòn, góp phần quyết định vào thắng lợi cuối cùng của Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử.

Không chỉ là một đòn đánh quân sự quyết định, thắng lợi của Chiến dịch Huế-Đà Nẵng còn thể hiện tầm nhìn chiến lược và sự nhạy bén của Trung ương Đảng và Bộ Tổng Tư lệnh trong chỉ đạo, điều hành tác chiến Chiến dịch, nổi bật là nghệ thuật tạo thời cơ và chớp thời cơ: tạo thời cơ bằng chiến thắng Tây Nguyên, buộc địch phải co cụm về Huế -Đà Nẵng, làm bộc lộ điểm yếu của chúng. Chớp thời cơ nhanh chóng mở Chiến dịch Huế-Đà Nẵng, không để địch kịp củng cố lực lượng, khai thác triệt để sự rối loạn của chúng. Sử dụng chiến thuật bao vây, chia cắt, đánh nhanh thắng nhanh, tận dụng tối đa sự suy yếu của địch để giành thắng lợi trong thời gian ngắn nhất.

Là một trong ba chiến dịch lớn của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1975, Chiến dịch Huế-Đà Nẵng không chỉ là một thắng lợi quân sự vang dội mà còn mang ý nghĩa chiến lược quyết định, đánh sập tuyến phòng thủ kiên cố nhất của địch ở miền Trung, làm tan rã lực lượng quân sự tinh nhuệ của chính quyền Sài Gòn. Thắng lợi này đã mở đường cho Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, đẩy nhanh tiến trình giải phóng hoàn toàn miền Nam. Chiến thắng cũng là minh chứng rõ nét cho tầm nhìn chiến lược, nghệ thuật quân sự xuất sắc của Đảng và ý chí quyết thắng của quân dân ta, góp phần đưa đất nước đến ngày thống nhất trọn vẹn.