Từ bờ vực cái chết đến tầm nhìn nhà làm phim thiên tài Martin Scorsese

Mr Scorsese - bộ phim tài liệu hậu trường mới về Martin Scorsese bao quát mọi thứ từ những lần suýt chết vì ma túy đến tầm nhìn định hình sự nghiệp của nhà làm phim Mỹ lừng danh này.

Phim được phát trên kênh Apple TV+ từ ngày 17 tháng 10.

Raging Bull được khởi động khi nằm trên giường bệnh vì ma túy

Đến cuối những năm 1970, Martin Scorsese đã tiệc tùng ở Hollywood đến mức cơ thể ông bị tàn phá bởi ma túy và ông phải nhập viện vì xuất huyết nội. "Tôi đang chết dần" - ông kể trong serie tài liệu cuốn hút do Rebecca Miller đạo diễn mang tên Mr Scorsese. Thời điểm đó, người bạn là nam tài tử Robert De Niro đã đến bên giường bệnh, thúc giục ông lần nữa thực hiện một bộ phim mà ông đã không ngừng gợi ý nhưng Scorsese kiên quyết từ chối.

Scorsese nhớ lại: "Anh ấy nhìn tôi và nói, 'Cậu muốn làm gì vậy? Cậu muốn chết theo cách này sao?'" và đó là cách mà dự án điện ảnh Raging Bull được khởi động. Câu chuyện kết thúc có hậu, với những bức ảnh Scorsese và De Niro mà chúng ta chưa từng thấy: cầm ly pina colada, mặc áo sơ mi Hawaii và đội mũ du lịch ngộ nghĩnh ghi dòng chữ "St Maarten" – hòn đảo Caribe nơi họ đến để làm việc trên kịch bản của Paul Schrader cho bộ phim kinh điển nay đã trở thành bất hủ.

Trong những phân đoạn như vậy và nhiều phần khác, sự thân mật và chi tiết mà Scorsese chia sẻ, cùng với cách đạo diễn Miller khéo léo khai thác, đã thêm một lớp mới mẻ vào câu chuyện cuộc đời có thể trở thành một bộ phim sử thi. Những nét phác thảo rộng lớn về tiểu sử và sự nghiệp của Scorsese đã quá nổi tiếng, từ tuổi thơ Công giáo với cậu bé hen suyễn yêu phim ở Little Italy, New York, đến những bộ phim đa dạng như Mean Streets (1973) và Killers of the Flower Moon (2023). Nhưng xuyên suốt 5 tập phim được xây dựng tinh tế, Mr Scorsese diễn ra như một cuộc trò chuyện suy tư, thường dí dóm.

Scorsese, nay đã 82 tuổi, nói một cách thẳng thắn về những thiếu sót nghề nghiệp và cá nhân, thường cười nhạo chính mình. Miller (người đã đạo diễn các phim như Personal Velocity và Maggie's Plan) luôn ở ngoài khung hình, nhưng giọng nói của cô vang lên với những câu hỏi sắc bén. Trong quá trình làm phim, cô có quyền tiếp cận kho lưu trữ của Scorsese và bạn bè, đồng thời khéo léo xen kẽ những đoạn phim của ông với ảnh gia đình và bình luận từ nhiều cộng sự thân cận nhất, bao gồm De Niro, Leonardo DiCaprio, biên tập viên lâu năm Thelma Schoonmaker và nhà biên kịch Paul Schrader.

Isabella Rossellini, người vợ thứ ba trong số năm người vợ của Scorsese, kể với Miller: "Tôi sẽ nói Marty là một vị thánh và một người tội lỗi" – thánh thiện trong cách ông không ngừng đặt ra những câu hỏi lớn về thiện và ác nhưng thường hành động sai trái. Bà có lý. Điều nổi bật nhất ở đây – phần biên tập làm rõ đường dây xuyên suốt – là chân dung một nghệ sĩ bị ám ảnh bởi những lựa chọn đạo đức. Ông từng học ngắn hạn để trở thành linh mục, và sự dằn vặt liên tục về việc la bàn đạo đức dẫn lối bạn đến đâu vẫn tồn tại xuyên suốt cuộc đời và thấm đẫm các bộ phim của ông. "Vấn đề là, bạn thích thú với tội lỗi" - ông nói về những năm tháng nghiện ngập mà ông đã vượt qua.

Việc ông dùng thuật ngữ tôn giáo ở đây – và sau đó nói rằng nếu bạn có tài làm phim, đó là "một sự kết nối tôn giáo", một "điều thiêng liêng" – tiết lộ nhiều về cách ông nhìn nhận thế giới. Và tầm nhìn ấy định hình tác phẩm của ông. Ông đã góp phần thay đổi điện ảnh thế kỷ 20 với những bộ phim táo bạo, sâu sắc như Taxi Driver (1976) và Goodfellas (1990), kết hợp phong cách năng động, điêu luyện với sự nắm bắt bản năng về những dòng chảy đen tối nhưng hấp dẫn của hành vi xấu xa.

Những tập đầu tiên của serie thiết lập ảnh hưởng lâu dài từ những năm tháng hình thành của Scorsese. Miller phỏng vấn những người bạn thời thơ ấu mà ông hay chơi cùng, một số người dễ dính líu rắc rối hơn những người khác. Anh trai của một người bạn – Salvatore Uricola, được gọi là Sally Gaga thời ấy – đã trở thành mô hình cho nhân vật nóng tính Johnny Boy của De Niro trong Mean Streets, bộ phim lấy bối cảnh khu phố cũ của Scorsese.

Thất bại phòng vé khiến Martin Scorsese như "chết lần nữa"

Serie này là lời nhắc nhở rằng sự nghiệp của Scorsese có nhiều thăng trầm hơn những gì nhiều người nghĩ.

Cha của Scorsese giữ mình trong sạch, nhưng thường phải can thiệp để cứu em trai mình – chú của nhà làm phim, Joe "The Bug" Scorsese, nguồn cảm hứng khác cho Johnny Boy. Trong serie phim, Scorsese chia sẻ những chi tiết bất ngờ về cách tuổi thơ vẫn ảnh hưởng đến nghệ thuật của ông. Bệnh hen khiến ông phải ở trong nhà, nhìn ra đường phố từ cửa sổ tầng trên. "Đó là lý do tôi thích góc quay từ trên cao" - ông nói.

Bộ phim tài liệu này là lời nhắc nhở rằng sự nghiệp của ông có nhiều thăng trầm hơn những gì nhiều người nghĩ dù giờ đây ông được ca ngợi là một trong những nhà làm phim vĩ đại nhất còn sống. De Niro thúc giục ông thực hiện The King of Comedy (1982) và một lần nữa Scorsese miễn cưỡng đồng ý. Nhưng đôi khi ông không đến phim trường cho đến buổi chiều. "Tôi không muốn ở đó" - ông nói. Bộ phim, với De Niro trong vai Rupert Pupkin – kẻ theo dõi người nổi tiếng – nay được coi là một tác phẩm xuất sắc, vượt thời gian về danh vọng và sự ám ảnh của fan, nhưng lúc ra mắt lại là thảm họa phòng vé.

Hơn 1 thập kỷ sau, Scorsese trở lại song những thất bại thương mại của Kundun (1997) và Bringing Out the Dead (1999) khiến sự nghiệp ông, như ông nói, "chết lần nữa". Song sức ảnh hưởng của nam tài tử DiCaprio đã đưa Gangs of New York (2002) vào sản xuất và thành công của bộ phim đã đảo ngược thất bại ấy.

Đảo ngược thất bại cùng Leonardo DiCaprio

Sau này, Scorsese và Leonardo DiCaprio đã hợp tác trong nhiều bộ phim nổi bật,  và họ được xem là "cặp bài trùng" của điện ảnh hiện đại, như The Aviator (2004 - bộ phim tiểu sử được đề cử 5 giải Oscar. Và The Departed (2006 giúp Scorsese giành giải Oscar Đạo diễn xuất sắc nhất. Tiếp đó đến Shutter Island (2010), Hugo (2011), The Wolf of Wall Street (2013), The Revenant (2015), vai diễn Hugh Glass trong phim sinh tồn lấy cảm hứng từ sự kiện có thật đã giúp DiCaprio giành Oscar Nam chính và The Audition (2015 - một phim ngắn thử nghiệm, nơi họ cùng Brad Pitt và Joseph Fiennes khám phá quá trình casting.

Ngoài ra, "cặp bài trùng" này còn hợp tác trong bộ phim sắp tới What Happens at Night (dự kiến sản xuất năm 2025), với DiCaprio và Jennifer Lawrence đóng chính, dựa trên tiểu thuyết ma quái của Peter Cameron.

Cũng nên nhớ rằng một số bộ phim của ông từng gây tranh cãi lớn, thường vì bạo lực, nổi bật là Taxi Driver và nhân vật phản anh hùng cuồng nộ Travis Bickle. Scorsese nói rằng khi đọc kịch bản của Schrader, nó "gần như thể chính tôi đã viết". Khi Miller hỏi: "Yếu tố nào trong kịch bản phim khiến ông thấy đồng cảm nhất?". Scorsese trả lời: "Sự giận dữ, sự cô đơn, không có cách nào thực sự kết nối với mọi người" – cảm giác là kẻ ngoài cuộc mà ông liên hệ với xuất thân lao động của mình khiến ông lạc lõng ở trường Đại học New York và Hollywood. Scorsese bổ sung rằng bạo lực trên màn ảnh là điều tích cực "nếu đó là bạo lực chân thực".

Bộ phim tài liệu Mr. Scorsese không đào sâu vào đời sống riêng tư của nhà làm phim. Ông thừa nhận công việc khiến ông trở thành người cha xa cách với hai đứa con lớn trong số ba người con từ các cuộc hôn nhân khác nhau - tất cả đều được phỏng vấn trong phim và vẫn thân thiết với ông. Nhưng ông đã ở bên Francesca, cô con gái út, người gần đây biến ông thành ngôi sao TikTok với những video như Dad Guesses Slang.

Theo đạo diễn Miller, Mr. Scorsese là một serie chứa đựng nhiều thông tin sâu sắc và cho người hâm mộ thấy Scorsese ngày nay – tràn đầy sức sống và vẫn miệt mài làm việc.