Thể thao Việt Nam và thách thức TOP 50 Olympic: Chuyện từ chiếc HCV châu Á của bơi Việt Nam

VĐV nam số 1 Việt Nam, Nguyễn Huy Hoàng, đã về nhất cự ly sở trường 1.500m tự do nam tại giải vô địch châu Á 2025 hôm 29/9, giúp Việt Nam giải cơn khát HCV nam ở sân chơi này. Trước đó, chiếc HCV đầu tiên của bơi Việt Nam trên đấu trường châu lục thuộc về "Tiểu tiên cá" Nguyễn Thị Ánh Viên ở nội dung 400m hỗn hợp nữ, trong kỳ giải 2016 tại Nhật Bản.

Có nhiều lý do để Huy Hoàng tỏa sáng. Đầu tiên chính là sự ổn định về năng lực của anh, kế đến là việc nhiều cường quốc của bơi châu Á không tham gia giải này và trong nội dung thi đấu của Huy Hoàng cũng chỉ có 7 đoàn tranh tài. Tuy nhiên, chiến thắng này có giá trị rất lớn đối với cá nhân kình ngư của Việt Nam trong quá trình mà những nỗ lực cải thiện thành tích cá nhân vẫn chưa được như kỳ vọng.

Huy Hoàng về nhất cự ly sở trường với 15 phút 15 giây 01. Nếu nói về con số, thì đây không phải là thành tích tốt của Huy Hoàng. Kể từ năm 2023 đến nay, VĐV người Quảng Bình (cũ) này chưa từng tiệm cận ngưỡng 15 phút, trong khi thành tích tốt nhất của anh từng đạt được là 14 phút 58 giây 14, lập tại SEA Games 2019.

Nói cách khác, từ năm 2019 đến nay, càng thi đấu thì Huy Hoàng càng kém hơn so với chính mình, dù anh từng tạo ra các khoảnh khắc quan trọng như phá kỷ lục SEA Games, đoạt HCB tại Asiad 2018, suýt lật đổ kỷ lục gia thế giới Sun Yang của Trung Quốc. Hay như ở Olympic Tokyo 2021, Huy Hoàng đứng thứ 12 nhưng có thông số khá tốt là 14 phút 59 giây 45.

Là người thống trị đường bơi trung bình và dài của bơi lội Việt Nam nhưng trong "cuộc chiến" với chính mình, có thể thấy là Huy Hoàng "càng bơi, càng đuối". Tuổi tác là một rào cản, khi những thông số tốt nhất của Huy Hoàng rơi vào thời điểm anh 20-21 tuổi, trong khi kình ngư này hiện đã 25 tuổi.

Kế đến, sự cạnh tranh trong nước gần như không có. Trước đây, Huy Hoàng thực hiện "tấn công" vào những thành tích của đàn anh Lê Quang Nhật nên cải thiện đáng kể thông số. Khi trở thành "độc cô cầu bại", thì chỉ còn các giải đấu quốc tế mới giúp Huy Hoàng vượt qua chính mình. Nói chiếc HCV ở giải châu Á này có giá trị với Huy Hoàng, là vì vậy.

Nguyễn Huy Hoàng sinh năm 2000 ở Quảng Bình, từng 2 lần dự Olympic 2021 và 2024 và cũng có nhiều huy chương ở Asiad tại các cự ly 800, 1.500m. Anh giành 11 HCV, 2 HCB và 1 HCĐ qua 4 kỳ SEA Games. Số lượng huy chương ấy không dễ để ai thay thế, nhưng điều đó không khỏa lấp được nỗ lực bất thành của Huy Hoàng trong việc cải thiện thành tích bản thân. Mà đó mới là điều rất quan trọng đối với những môn thiên về kỹ thuật như bơi, điền kinh.

Cũng không khó để tìm ra nguyên nhân. Bơi Việt Nam dù đã thay đổi hoàn toàn so với 2 thập niên trước nhưng vẫn chưa thực sự là môn có thể tạo ra lực lượng dồi dào. Là một trong những môn thể thao được khuyến nghị phát triển trong trường học, khu vực dân cư vì tầm quan trọng của nó về sức khỏe và an toàn cá nhân, nhưng số lượng hồ bơi có tiêu chuẩn cao ở Việt Nam vẫn rất thấp, không dễ tiếp cận với đại đa số người dân. Điều đó khiến cho môn bơi dù phổ biến nhưng lại không tạo ra được hệ thống đào tạo chuyên sâu, sản sinh nhiều VĐV chuyên nghiệp. Trường hợp này gần giống với cầu lông Việt Nam.

Đó đều là các môn thể thao cần một sự chuyên biệt trong hoạt động đào tạo VĐV trình độ cao, một không gian được thiết kế đặc biệt để thúc đẩy các thông số cá nhân thông qua những biện pháp đặc trưng về dinh dưỡng, thi đấu cạnh tranh và chọn lọc nhân tài dựa trên một mẫu số lớn. Với môn bơi, chúng ta cũng đã liên tục gửi VĐV đi nước ngoài tập huấn, tiêu biểu như Ánh Viên với thời gian dài ở Mỹ, nhưng thực tế cho thấy vẫn cần có thêm các biện pháp để thúc đẩy phong trào, tạo ra số lượng đông đảo về VĐV, giải đấu ngay tại Việt Nam.