Thế giới 2025: Nỗ lực toàn cầu trong đảm bảo sử dụng trí tuệ nhân tạo an toàn, trách nhiệm

Sau hơn ba năm kể từ ngày ChatGPT xuất hiện cuối năm 2022 và tạo nên cơn sốt toàn cầu, năm 2025 tiếp tục đánh dấu sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo với sự mở màn của "cơn địa chấn" DeepSeek với mô hình AI chi phí thấp.

Đồng thời, năm 2025 cũng chứng kiến nỗ lực của các quốc gia trong việc ban hành các khung pháp lý để kiểm soát những mặt trái do AI mang lại.

Những bước tiến vượt bậc của AI

Theo thời gian, trí tuệ nhân tạo (AI) không ngừng phát triển và đã trở thành một phần không thể thiếu của cuộc sống hiện đại. Kể từ khi công ty OpenAI phát hành ChatGPT vào cuối năm 2022, cuộc đua giành "ngôi vương" trong lĩnh vực AI ngày càng trở nên sôi động và mang lại nhiều sản phẩm giúp thay đổi cách sống cũng như làm việc của nhiều người. Các công ty AI liên tục tung ra các sản phẩm mới. Với những bước tiến vượt bậc ngay từ đầu năm 2025, AI được các nhà chuyên môn đánh giá không chỉ là công cụ hỗ trợ mà còn được xem như một dạng "siêu năng lực" mới, mở ra những cánh cửa tri thức đầy bất ngờ.

Ngay từ đầu năm 2025, DeepSeek - một công ty AI của Trung Quốc được thành lập vào năm 2023 - đã phát hành mô hình DeepSeek-R1 vào tháng 1/2025. Mô hình này đã nhanh chóng thu hút được sự chú ý đáng kể nhờ khả năng lập luận tiên tiến, được cho là đã đạt được hiệu suất tương đương với các hệ thống AI hàng đầu, như ChatGPT của OpenAI, nhưng với chi phí phát triển chỉ bằng một phần nhỏ. Sự trỗi dậy của DeepSeek khi đó được mô tả là bước ngoặt trong cuộc đua AI toàn cầu.

Từ việc ra mắt mô hình DeepSeek-R1 từ đầu năm, DeepSeek sau đó liên tiếp cho ra nhiều mô hình nâng cấp, như: dòng V3 vào tháng 3/2025; cập nhật mô hình R1 vào tháng 5/2025; nâng cấp DeepSeek-V3.1 vào tháng 8/2025…

Sự xuất hiện và gây "bão" của DeepSeek ngay từ đầu năm 2025 đã khiến cuộc cạnh trạnh trong lĩnh vực công nghệ nói chung, trong lĩnh vực AI nói riêng giữa các cường quốc trên thế giới ngày càng lớn.

Tại Mỹ, "gã khổng lồ" bán lẻ trực tuyến Amazon hồi tháng 2/2025 đã công bố phiên bản mới của trợ lý giọng nói Alexa được AI tạo sinh hỗ trợ, mang đến đặc tính giống con người hơn. Được nâng cấp so với Alexa hiện tại vốn chỉ chủ yếu thực hiện các tác vụ tương đối đơn giản như phát nhạc, dự báo thời tiết hoặc bật đèn trong phòng, Alexa Plus giống một tác nhân ảo hơn khi có khả năng thực hiện các hành động theo lệnh. Alexa Plus có thể thực hiện các tác vụ như đặt vé hòa nhạc, gửi tin nhắn văn bản, lập kế hoạch cho các chuyến đi, cập nhật lịch được chia sẻ và thậm chí phân tích cảnh quay từ camera an ninh để xác định xem có ai đã dắt chó đi dạo hay không. Đáng chú ý, nhờ các chức năng mới của AI tạo sinh, Alexa Plus có thể sáng tác một câu chuyện từ các nhân vật được chọn sẵn hoặc soạn một bài hát theo chủ đề được giao.

Không chịu kém cạnh, nhà sản xuất chip AI Nvidia của Mỹ hồi tháng 2/2025 thông báo đã tạo ra hệ thống AI lớn nhất từ trước đến nay dành cho nghiên cứu sinh học, nhằm đẩy nhanh các đột phá trong y học và di truyền học. Hệ thống AI mới mang tên Evo 2 được xây dựng bằng 2.000 bộ xử lý Nvidia H100 trên cơ sở hạ tầng đám mây của Amazon. Hệ thống AI này có thể đọc và thiết kế mã di truyền trên mọi vật sống. Evo 2 đã học được gần 9.000 tỷ thông tin di truyền từ hơn 128.000 sinh vật khác nhau, trong đó có vi khuẩn, thực vật và con người. Các nhà khoa học tràn đầy hy vọng rằng siêu hệ thống AI như vậy sẽ đẩy nhanh đáng kể quá trình nghiên cứu bằng cách phát hiện các mô hình trong khối lượng dữ liệu khổng lồ mà thông thường các nhà khoa học phải mất nhiều năm để phân tích thủ công.

xAI - công ty về AI của tỷ phú người Mỹ Elon Musk ngày 17/2/2025 đã tiết lộ phiên bản mới của chatbot Grok, với quảng cáo là "thông minh một cách đáng sợ" cùng hy vọng tạo ra tác động đáng kể trong lĩnh vực AI. Grok 3 được xây dựng để tìm hiểu bản chất của vũ trụ và cung cấp sự thật tối đa. Grok 3 có sức mạnh tính toán gấp 10 lần so với phiên bản trước đây, được đào tạo dựa trên dữ liệu tổng hợp và kết hợp các cơ chế tự sửa lỗi để tránh lỗi, hay còn được gọi là "ảo giác".

Meta Platforms (META.O) ngày 28/9/2025 cũng đã chính thức giới thiệu nền tảng video ngắn hoàn toàn mới dựa trên trí tuệ nhân tạo (AI) mang tên Vibes, đánh dấu bước tiến quan trọng trong chiến lược AI đầy tham vọng của tập đoàn mạng xã hội này. Khác với những nền tảng quen thuộc hiện có, Vibes cho phép người dùng tự do sáng tạo video ngắn bằng AI ngay trên ứng dụng Meta AI và website meta.ai. Chỉ với vài thao tác, người dùng có thể tạo video từ con số 0, kết hợp nội dung có sẵn, hoặc ghép lại từ các video khác trong cổng thông tin newsfeed. Sự ra mắt của Vibes không chỉ đơn thuần bổ sung một sản phẩm mới vào hệ sinh thái Meta, mà còn thể hiện tham vọng trong cuộc đua phát triển sản phẩm AI mang tính tương tác và lan tỏa…

Nhìn chung, các chuyên gia đánh giá, nếu như năm 2024 là năm của AI tạo sinh (Generative AI) với khả năng sáng tạo nội dung, thì năm 2025 đánh dấu bước nhảy vọt sang khả năng "hành động" của công nghệ này. Theo đó, năm 2025 đã ghi nhận sự trưởng thành của AI tạo sinh chuyên xử lý hình ảnh và âm thanh, thậm chí được đánh giá "xóa nhòa ranh giới giữa thực và ảo". Các công cụ video như OpenAI Sora, Google Veo 3, Runway Gen-4, ByteDance Seedance, Midjourney V1, Kuaishou Kling AI 2.0... đã khắc phục điểm yếu lớn nhất của thế hệ trước, đó là tính nhất quán vật lý. Thay vì dài vài giây, video AI đã có thể kéo dài vài phút với nhân vật, bối cảnh đồng nhất xuyên suốt, không bị biến dạng hoặc gặp lỗi thường thấy về ánh sáng, ngón tay/chân... Nhờ đó, ngành công nghiệp quảng cáo và điện ảnh đã tăng cường sử dụng AI tạo cảnh quay phụ hoặc kỹ xảo nền, giúp các studio cắt giảm chi phí sản xuất ước tính tới 40-60%.

Mảng âm nhạc cũng chứng kiến những chuyển biến tương tự trong năm qua. Nhiều công cụ AI cung cấp khả năng "trọn gói", từ lên ý tưởng, sáng tác, dựng beat, phối âm, tinh chỉnh đến chia sẻ để kiếm tiền. Người sáng tác chỉ cần mô tả phong cách hoặc nhập vài câu hát, AI sẽ gợi ý giai điệu, hòa âm, đoạn chuyển, âm sắc giọng. Một số nền tảng còn cấp quyền thương mại trực tiếp cho bản nhạc và đăng lên cửa hàng streaming để kiếm tiền. Tuy vậy, xu hướng này cũng gây lo ngại về "rác nhạc" trên Internet.

Năm 2025 cũng đánh dấu AI đã biết "viết chữ", không còn hiển thị các ký tự vô nghĩa - lỗi kỹ thuật tác động lớn đến ngành thiết kế đồ họa. Nhờ đó, các mô hình tạo ảnh như Ideogram, Flux hay Google Nano Banana Pro có thể được sử dụng để thiết kế trọn gói bao bì sản phẩm, biển hiệu, logo với văn bản chính xác, giảm thời gian chỉnh sửa hậu kỳ…

Với những lợi ích vượt trội mà AI mang lại, nhiều quốc gia đã và đang đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu, phát triển và ứng dụng AI, với mục tiêu trở thành trung tâm kiểm soát công nghệ này. Đầu tư cho AI đến cả từ nguồn chính phủ, các doanh nghiệp lẫn các quỹ phi lợi nhuận, trong đó Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản, Anh, Canada, Pháp... là những quốc gia đi đầu.

Những thách thức đặt ra

Không thể phủ nhận, AI - một trong những công nghệ chủ chốt của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư - đóng vai trò ngày càng quan trọng trong việc thay đổi thế giới và cuộc sống của con người. Theo các chuyên gia, với khả năng phân tích lượng dữ liệu khổng lồ, các công cụ AI còn giúp xác định tình trạng mất an ninh lương thực, dự báo thiên tai sớm và chính xác hơn..., từ đó phát triển các hệ thống cảnh báo thiên tai và quản lý rủi ro để các cộng đồng chủ động ứng phó trước các hiện tượng cực đoan, cũng như biến đổi khí hậu gây ra. AI còn được sử dụng để quản lý các tài nguyên thiên nhiên, tối ưu hóa việc phân phối nước, đất đai và năng lượng, từ đó giảm thiểu nguy cơ mâu thuẫn giữa các quốc gia hoặc các nhóm dân cư, tránh khả năng xảy ra chiến tranh vì tranh giành tài nguyên. Điều này có thể góp phần tạo ra một thế giới ổn định và an ninh hơn.

Tuy nhiên, AI cũng được xem là "con dao hai lưỡi" trong lĩnh vực này. Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres bày tỏ lo ngại rằng những cuộc xung đột gần đây đang trở thành "mảnh đất" thử nghiệm những ứng dụng AI vào quân sự, chẳng hạn như ứng dụng vào giám sát tự động, lập phương hướng dự đoán, thậm chí để AI đưa ra các quyết định sống chết mà không cần đến sự giám sát của con người, như việc ứng dụng hệ thống vũ khí tự động, trong đó có các thiết bị bay không người lái (UAV). Đáng báo động là nguy cơ tích hợp AI vào vũ khí hạt nhân và sự ra đời của các hệ thống AI lượng tử có thể đe dọa an ninh toàn cầu. Các sản phẩm do deep-fake (giả mạo), cũng như thông tin sai lệch do AI tạo ra tiềm ẩn nguy cơ kích động bất ổn, gây khủng hoảng ngoại giao và xói mòn niềm tin của xã hội. Nếu phát triển một cách thiếu kiểm soát, AI có thể làm làm trầm trọng thêm căng thẳng địa chính trị và làm suy yếu các tiến trình dân chủ. Về an ninh mạng, các tin tặc có thể lợi dụng AI để xác định những lỗ hổng bảo mật thông tin, thực hiện các vụ tấn công mạng, làm tê liệt cơ sở hạ tầng quan trọng và các dịch vụ thiết yếu của một quốc gia, gây thiệt hại lớn và khó truy vết…

Do đó, vấn đề đặt ra là song song với thúc đẩy sự đổi mới, sáng tạo, thế giới cần thúc đẩy sử dụng AI an toàn, có trách nhiệm.

Nỗ lực quản trị AI trên toàn cầu

Cùng với sự phát triển của AI, việc thúc đẩy sử dụng AI an toàn, có trách nhiệm, song song với thúc đẩy sự đổi mới, sáng tạo cũng tiếp tục được triển khai trên toàn cầu. Năm 2025 tiếp tục chứng kiến nỗ lực của các nước trong việc đảm bảo sử dụng AI an toàn, trách nhiệm. Liên minh châu Âu (EU) một trong những liên minh gồm nhiều nước đi đầu trong các nỗ lực trên.

Đạo luật AI (AI Act) của Liên minh châu Âu (EU) đã chính thức có hiệu lực từ ngày 2/2/2025, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong việc quản lý và định hình tương lai của ngành công nghiệp AI. Các quy tắc đầu tiên được áp dụng bao gồm định nghĩa về hệ thống AI, nâng cao nhận thức về AI và một số trường hợp sử dụng AI bị cấm do tiềm ẩn rủi ro không thể chấp nhận được trong EU. Điều này đặt nền móng cho một khuôn khổ pháp lý toàn diện, nhằm bảo đảm sự phát triển và ứng dụng AI một cách có trách nhiệm và an toàn. Mặc dù đạo luật AI Act chủ yếu tập trung vào cách con người sử dụng các mô hình AI, chứ chưa đi sâu vào kiểm soát hành vi của các mô hình, song việc AI Act chính thức có hiệu lực vẫn được xem là một bước tiến quan trọng, thể hiện quyết tâm của EU trong việc định hình một tương lai AI minh bạch, an toàn và có lợi cho tất cả người dân. Đây không chỉ là một cột mốc quan trọng đối với châu Âu mà còn là một hình mẫu cho các quốc gia khác trên thế giới trong việc xây dựng khuôn khổ pháp lý cho lĩnh vực AI.

Nhằm hỗ trợ triển khai hiệu quả Đạo luật AI (AI Act), Ủy ban châu Âu (EC) hồi tháng 7/2025  đã chính thức công bố Bộ Quy tắc thực hành dành cho trí tuệ nhân tạo (AI) mục đích chung (GPAI). Đây được coi là một công cụ mang tính tự nguyện được xây dựng nhằm hỗ trợ triển khai hiệu quả Đạo luật AI, văn kiện pháp lý đầu tiên trên thế giới điều chỉnh toàn diện về AI. Bộ Quy tắc bao gồm 3 chương nội dung chính, tập trung vào các khía cạnh: minh bạch, bản quyền và an toàn - an ninh.

Bộ quy tắc trên có hiệu lực từ ngày 2/8/2025, theo đó 27 quốc gia thành viên EU phải chỉ định các cơ quan giám sát quốc gia để đảm bảo các doanh nghiệp trong nước tuân thủ Đạo luật AI, mức phạt đối với các trường hợp vi phạm có thể lên tới 15 triệu euro hoặc 3% doanh thu hằng năm của công ty. Khi được áp dụng, Bộ quy tắc GPAI được xem là cơ sở để chứng minh sự phù hợp với các quy định của Đạo luật AI, đồng thời giúp giảm bớt thủ tục hành chính và tăng tính chắc chắn về pháp lý. Hiện Bộ quy tắc thực hành AI cho mục đích chung của EU (GPAI) cũng đã được những gã "khổng lồ" công nghệ như Amazon, Google, Microsoft và IBM; các nhà cung cấp AI như Open AI, Mistral AI của Pháp và công ty khởi nghiệp Aleph Alpha của Đức đã tự nguyện đăng ký tham gia.

Năm 2025 cũng ghi nhận nỗ lực của cộng đồng quốc tế với việc Đại hội đồng Liên hợp quốc (ngày 26/8/2025) thông qua nghị quyết thành lập 2 cơ chế mới nhằm thúc đẩy hợp tác quốc tế trong quản trị trí tuệ nhân tạo (AI), bao gồm: thành lập Hội đồng Khoa học quốc tế độc lập về AI và Đối thoại toàn cầu về quản trị AI. Trong đó, việc thành lập cơ quan có tên gọi "Hội đồng Khoa học quốc tế độc lập về AI" có nhiệm vụ công bố các báo cáo đánh giá khoa học dựa trên bằng chứng, tổng hợp và phân tích những nghiên cứu hiện có liên quan đến cơ hội, rủi ro và tác động của AI; còn Đối thoại toàn cầu về quản trị AI đánh dấu một bước tiến quan trọng trong nỗ lực xây dựng khuôn khổ quản trị toàn cầu cho công nghệ đang phát triển nhanh nhất trong lịch sử nhân loại.

Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres nhấn mạnh mục tiêu của Đối thoại toàn cầu là xây dựng các hệ thống AI an toàn, đáng tin cậy; thúc đẩy khả năng tương tác giữa các cơ chế quản trị; và khuyến khích đổi mới, bình đẳng cho tất cả mọi người. Dự kiến Đối thoại toàn cầu về quản trị AI sẽ có Phiên đối thoại đầu tiên được tổ chức tại Geneva (Thụy Sĩ) vào năm tới, trong khuôn khổ một hội nghị thượng đỉnh thế giới về AI…

Theo các chuyên gia, năm 2026 dự báo sẽ tiếp tục chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của AI với nhiều cơ hội và thách thức đan xen. Việc nắm bắt và sử dụng hiệu quả AI sẽ là chìa khóa để các doanh nghiệp và cá nhân tận dụng được những lợi ích mà công nghệ này mang lại. Tuy nhiên, giới chuyên gia cũng cho rằng thế giới đang ở thời điểm mà việc sử dụng AI cần có trách nhiệm, an toàn và đáng tin cậy hơn, góp phần định hình lại các ngành công nghiệp và thúc đẩy sự phát triển của các tổ chức sử dụng.