"Say một đời vì em" - một "cơn say" mới của âm nhạc

"Ta say không phải vì men/ Mà vì em, yêu quá nên quên…" câu hát này trong bài hát Say một đời vì em gần đây bỗng trở thành hiện tượng âm nhạc lan tỏa mạnh mẽ trên mạng xã hội. Giai điệu vang lên khắp quán cà phê, cửa hàng, trên những video ngắn, những clip tỏ tình hay thậm chí trong các bản cover của ca sĩ chuyên nghiệp.

Xem chuyên đề Nhạc Việt ngày nay TẠI ĐÂY

Điều khiến người ta tò mò hơn cả không chỉ là giai điệu bắt tai, mà còn bởi bài hát này có sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI).

Một giai điệu "biết cách sống" giữa thời mạng

Theo tiết lộ của nhóm tác giả, Say một đời vì em được tạo nên bởi sự hợp tác của Ken Quách (tên thật Quách Anh Thảo, SN 1978) và HuongMyBông (tên thật Nguyễn Thị Hương Bông) - 2 cái tên không hoạt động chuyên nghiệp. Bài hát ra mắt trong tháng 8, được giới thiệu có "Vocal cảm xúc - thể hiện bằng công nghệ giọng hát AI". Câu chuyện của Say một đời vì em vì thế vượt xa một bản hit thông thường. Nó gợi ra hàng loạt câu hỏi về vai trò của AI khi tham gia làm nghệ thuật, trước tiên là ở giọng hát.

Tạm gác yếu tố AI sang một bên, thì Say một đời vì em vẫn có đủ lý do để trở thành bài hát được ưa chuộng. Giai điệu pop ballad nhẹ nhàng, tiết tấu vừa phải, hòa âm quen thuộc và ca từ dễ nghe, dễ hát… Dường như tất cả đúng công thức cho một bản nhạc lan tỏa trên TikTok và YouTube Shorts. Câu điệp khúc "Ta say không phải vì men/ Mà vì em, yêu quá nên quên…" nhanh chóng trở thành "âm thanh ký ức ngắn hạn", kiểu giai điệu mà người ta chỉ cần nghe vài giây là có thể ngân nga theo. Nó có cái mềm mại của pop, cái thấm thía vừa đủ của ballad, và độ bắt trend của nhạc mạng xã hội.

Về mặt sản xuất, bản thu của Say một đời vì em được xử lý khá chỉn chu. Giọng hát dù là tổng hợp bằng AI hoặc được tinh chỉnh kỹ thuật số nhưng nghe vẫn sáng, rõ, không bị méo tiếng hay lạnh lẽo như nhiều bản nhạc máy trước đây. Phần phối khí tiết chế, không phô trương nhưng có độ dày âm thanh đủ để bài hát nghe giống như chuyên nghiệp. Chính những điều này khiến nhiều người ngỡ rằng đây là một bài hát của ca sĩ thực thụ.

Về mặt cảm xúc, ca từ mộc mạc, giản dị nhưng dễ chạm tới người nghe trẻ, những người đã, đang hoặc từng "say vì yêu" đến quên lý trí. Không có hình tượng phức tạp, không ẩn dụ triết lý, chỉ có cảm xúc trực tiếp, tràn ra thành lời. Cũng chính vì thế, Say một đời vì em trở thành lựa chọn lý tưởng cho hàng nghìn video, clip tỏ tình hay những khoảnh khắc ngẫu hứng trên mạng xã hội.

Chạm vào tai, chưa chạm vào tim

Nhìn ở khía cạnh thuần âm nhạc, Say một đời vì em có vài ưu điểm đáng ghi nhận đó là giai điệu dễ nhớ, cấu trúc hợp lý, không rườm rà nhưng đủ dẫn dắt cảm xúc. Ca từ giản dị, mang hơi thở của thời đại mạng, dễ đồng cảm, dễ hát theo. Sản xuất chuyên nghiệp, hòa âm và mix tốt, không thua kém những bản phát hành chính thức từ hãng đĩa. Đặc biệt, tính truyền thông cao bởi sự tham gia của AI đã trở thành câu chuyện khiến khán giả bàn tán, kéo theo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ.

Có thể nói, nếu đánh giá theo tiêu chí của thị trường âm nhạc đại chúng, Say một đời vì em là một sản phẩm thành công trọn vẹn. Nó không cần chiến lược quảng bá rầm rộ, cũng không cần gương mặt ngôi sao mà chính công nghệ và sự tò mò của khán giả đã giúp Say một đời vì em "viral".

Tuy nhiên, khi đặt dưới lăng kính nghệ thuật, bài hát này vẫn lộ rõ những giới hạn. Chẳng hạn về giai điệu, bài hát thiếu sự phát triển chiều sâu, vòng hòa âm lặp lại nhiều, tất cả chỉ ở mức độ cảm xúc vừa phải, có phần rập khuôn, không có đoạn cao trào thực sự hay phần điểm nhấn tạo cảm xúc mới. Nó là kiểu giai điệu "nghe vừa đủ hay" nhưng không để lại dư âm dài lâu.

MV "Say một đời vì em":

Về ca từ, ngôn ngữ tình yêu ở đây theo kiểu ngôn tình chiều theo thị hiếu nghe của khán giả Việt Nam trong âm nhạc đại chúng. Dễ bắt gặp trong bài hát những ca từ kiểu như "say vì yêu", "yêu quá nên quên"… là những cụm từ nghe quen tai, dẫu thế phải nhìn nhận là nó chỉ diễn tả cảm xúc ở mức độ nông, còn thiếu hình tượng và chiều sâu suy tư. Khác với những tình ca Việt Nam từng lay động lòng người bằng chất thơ và triết lý, bài hát này chọn hướng xây dựng theo kiểu tiêu chí ngắn, dễ và nhanh để phù hợp với mạng xã hội.

Điểm đáng bàn hơn cả là giọng hát. Dù kỹ thuật số đã làm nó trở nên mượt mà, nhưng người nghe tinh ý vẫn cảm nhận được sự "vô cảm" ở tầng sâu khi giọng hát không có hơi thở thật, không có những chênh nhẹ, nấc nhỏ, những chỗ "bỏ nhỏ" bởi kỹ thuật lơi nhịp hay dồn nhịp… những thứ thường tiết lộ cảm xúc con người và thể hiện cá tính riêng của mỗi một nghệ sĩ trong đời sống âm nhạc. Bài hát vì thế chạm vào tai, nhưng chưa chạm vào tim.

Thực ra cái đẹp của âm nhạc vốn nằm ở sự không hoàn hảo, ở tiếng nấc nghẹn, tiếng run khẽ, hay hơi thở hụt, âm thanh không tròn trịa khi bị chi phối bởi tình cảm, cảm xúc tức thời trong lúc người nghệ sĩ đang thể hiện nó (bao gồm cả ca sĩ, nhạc công, nhà sản xuất âm nhạc). Khi AI loại bỏ những "sai số" ấy để đạt đến sự mượt mà tuyệt đối, nó cũng vô tình làm mất đi linh hồn của tiếng hát.

Cơn "say" của một thời đại nhạc mới

Có thể nói Say một đời vì em là một hiện tượng thú vị khi nó vừa phản ánh thị hiếu âm nhạc đương đại, vừa đặt ra câu hỏi về giá trị của cảm xúc thật trong thế giới công nghệ. Sự bùng nổ của bài hát chứng minh rằng đại chúng không còn bận tâm quá nhiều việc "ai hát" hay AI tham gia bao  nhiêu % vào quá trình sáng tác âm nhạc, mà họ chỉ cần âm thanh khiến họ rung động. Nhưng đồng thời, nó cũng cảnh báo giới nghệ sĩ chuyên nghiệp một điều rằng nếu không giữ được bản sắc cảm xúc riêng, họ có thể bị "nuốt chửng" trong cơn sóng "ca sĩ AI" đang ập đến.

Cuối cùng, có lẽ không cần quá cực đoan, AI không phải kẻ thù của nghệ thuật, mà là một chiếc gương phản chiếu cách chúng ta ứng xử với âm nhạc, từ nhu cầu khán giả đến cách thức sáng tạo và cảm nhận âm nhạc. Vấn đề không nằm ở việc bài hát có sự tham gia của AI bao nhiêu %, mà ở mức độ con người còn hiện diện trong đó bao nhiêu. Vì thế, Say một đời vì em không phải một bản tình ca kinh điển, nhưng chắc chắn là một cột mốc, là một bản lề mở ra cuộc đối thoại giữa cảm xúc thật và trí tuệ nhân tạo trong âm nhạc đại chúng Việt Nam. Nó có thể chưa đủ sâu để được nhớ mãi, nhưng đủ mạnh để khiến chúng ta phải suy nghĩ rằng nếu máy (giọng hát AI) có thể khiến ta rung động, thì con người cần làm gì để cảm xúc của mình không trở nên dư thừa?

Một cú chạm vào ranh giới dường như mong manh giữa kỹ thuật và tâm hồn mà Say một đời vì em mang tới trong những ngày này có lẽ mới chính là giá trị nghệ thuật lớn nhất mà bài hát để lại.