Phát triển công nghiệp văn hóa ngành game - Khi mỗi game thủ có thể trở thành một đại sứ văn hóa!

Trong bối cảnh ngành game Việt Nam đang có những bước tiến vượt bậc, câu chuyện làm thế nào để đưa bản sắc văn hóa dân tộc vào trò chơi điện tử được dư luận quan tâm đặc biệt. Tại cuộc tọa đàm mang tên "Game Việt Nam: Từ Bản sắc Văn hóa đến khát vọng toàn cầu" vừa được tổ chức trong khuôn khổ Triển lãm A80, các diễn giả đã chia sẻ nhiều góc nhìn sâu sắc về vấn đề này.

Game Việt: Từ Việt hóa đến sáng tạo giá trị riêng

Nhìn lại chặng đường phát triển vừa qua, ông Nguyễn Ngọc Bảo - Tổng Giám đốc Tổng công ty Truyền thông đa phương tiện VTC cho rằng, yếu tố văn hóa trong game Việt Nam vẫn còn khá mờ nhạt:

"Trước kia, yếu tố văn hóa Việt trong game chưa được khia thác nhiều, chủ yếu chúng ta mới dừng lại ở việc Việt hóa cơ bản các sản phẩm nước ngoài. Tuy nhiên, với năng lực sản xuất trong nước ngày càng phát triển, đã đến lúc chúng ta phải đưa văn hóa Việt Nam vào game một cách bài bản, từ đó tạo ra những giá trị riêng, hình thành các IP của Việt Nam và lan tỏa di sản văn hóa Việt ra thế giới."

Từ năm 2016, Chính phủ đã ban hành Chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn 2030, trong đó game được xác định là một lĩnh vực quan trọng. Đến năm 2024, doanh thu ngành game Việt đạt 13.663 tỷ đồng (525 triệu USD), tăng 8,8% so với năm 2023, với tốc độ tăng trưởng gấp 2,5 lần trung bình thế giới. Việt Nam đã vươn lên Top 5 toàn cầu, trong đó doanh thu từ thị trường quốc tế đạt hơn 2.000 tỷ đồng. Những con số này khẳng định: Việt Nam đang trở thành hình mẫu trong khu vực, thu hút sự hợp tác của nhiều "ông lớn" quốc tế, từng bước hình thành một hệ sinh thái sáng tạo thay vì chỉ là thị trường tiêu thụ.

Ở góc độ quản lý bản quyền, ông Lê Minh Tuấn - Phó Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả chia sẻ: "Chúng ta đều nhìn thấy rõ tiềm năng và lợi thế của Việt Nam trong việc phát triển thị trường game, bởi tư duy và khả năng sáng tạo của người Việt nói chung, giới trẻ nói riêng đều rất ưa thích được trải nghiệm đa dạng sản phẩm game. Hơn hết, chúng ta sở hữu một kho tàng văn hóa dồi dào để có thể phát triển lĩnh vực này, hướng tới mục tiêu game trở thành một trong những ngành công nghiệp văn hóa mũi nhọn. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch hiện cũng đang trình Chính phủ ban hành chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa giai đoạn 2030 - 2045, trong đó các sản phẩm trò chơi giải trí tiếp tục được xác định là trọng tâm."

Từ góc nhìn nghệ sĩ, NSND Xuân Bắc - Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn cho rằng, game có sức hấp dẫn đặc biệt và là môi trường lý tưởng để gìn giữ, lan tỏa giá trị văn hóa:

"Trò chơi điện tử, hay chúng ta thường gọi là game, có sức hấp dẫn riêng không thể cưỡng nổi. Từ trước đến nay, những game chiến đấu thường cung cấp kiến thức về vũ khí, chiến thuật; còn các game giải trí lại lồng ghép cảnh đẹp, phong tục tập quán. Thậm chí, trong thiết kế trang phục nhân vật, các nhà sáng tạo cũng rất kỹ lưỡng, đưa vào đó dấu ấn văn hóa, bản sắc dân tộc. Điều này làm nên sự phong phú trong trải nghiệm của người chơi. Tôi nghĩ rằng, nếu chúng ta kết hợp hài hòa các yếu tố văn hóa, dân tộc, giá trị truyền thống với sự hiện đại, thì game sẽ càng kích thích trí tò mò và mang lại trải nghiệm sâu sắc. Điều này đã được minh chứng rõ qua nhiều sản phẩm game thành công trên thế giới."

Đưa văn hóa vào game: Cần sự nghiên cứu nghiêm túc

Trong quá trình phát triển, nhiều tựa game Việt Nam đã in dấu trong ký ức tập thể và phản chiếu đời sống văn hóa đương đại. Audition và Au Mobile, ra đời gần hai thập kỷ trước, đã trở thành hiện tượng văn hóa số của tuổi trẻ Việt. Những bước nhảy sôi động, giai điệu bắt tai cùng phong cách thời trang phong phú không chỉ mang lại giải trí, mà còn tạo ra một không gian sáng tạo, nơi giới trẻ khẳng định cá tính. Từ đó, những tình bạn, tình yêu bắt đầu từ "sàn nhảy ảo" tiếp tục lan tỏa ngoài đời thực, hình thành cộng đồng gắn bó bền chặt.

Hình ảnh các bạn trẻ hào hứng cosplay các nhân vật game trong trang phục dân tộc 

Ở một sắc thái khác, Football Pro tái hiện sự cuồng nhiệt của môn thể thao vua - nơi kỹ thuật, chiến lược và tinh thần đồng đội hội tụ. Trò chơi không chỉ đem đến trải nghiệm kịch tính, mà còn khơi dậy tình yêu bóng đá - vốn là một phần đời sống văn hóa từ sân làng đến các giải đấu quốc tế.

Đặt cạnh nhau, ba tựa game này phản chiếu hai mảng văn hóa của người Việt: một bên là âm nhạc, thời trang, vũ đạo - biểu tượng cho tự do sáng tạo cá nhân; bên kia là bóng đá - biểu tượng cho đoàn kết, niềm tự hào tập thể và bản lĩnh cộng đồng. Tuy nhiên, để khai thác sâu hơn nữa các giá trị văn hóa, lịch sử đưa vào game, đòi hỏi sự nghiên cứu bài bản và nghiêm túc.

Ông Nguyễn Ngọc Bảo nhấn mạnh: "Muốn làm game tốt, phải kết hợp với nghệ nhân, nhà khoa học, các trường học, viện nghiên cứu… để nghiên cứu một cách khoa học và có hệ thống. Nếu làm hời hợt, chúng ta có thể đánh mất giá trị gốc và làm phai nhạt bản sắc văn hóa Việt Nam."

Điều đó cũng có nghĩa, mỗi sản phẩm game khai thác yếu tố văn hóa không chỉ dừng lại ở giải trí, mà còn là một công trình sáng tạo mang tính trách nhiệm.

Đồng quan điểm, ông Lê Minh Tuấn khẳng định:"Việc khai thác văn hóa cần có sự đầu tư và nghiên cứu thấu đáo để thể hiện đúng những giá trị truyền thống. Không sai lệch, bởi đó là yếu tố quyết định để thu hút và lan tỏa rộng rãi trong cộng đồng."

Từ góc nhìn doanh nghiệp, ông Nguyễn Ngọc Bảo phân tích thêm: để các đơn vị làm game thực sự bứt phá, ngành game cần được nhìn nhận đúng vị thế - như một ngành công nghiệp văn hóa quan trọng.

"Chúng ta phải thay đổi cách quản lý, thay vì siết chặt thì cần quản lý để phát triển có định hướng. Doanh nghiệp cũng cần được hỗ trợ bằng cơ chế, chính sách - đặc biệt về vốn và thuế - để đủ sức cạnh tranh toàn cầu."

 Game và hệ sinh thái công nghiệp văn hóa

Khi văn hóa được đặt ở vị trí mục tiêu, còn game trở thành chiếc cầu nối quan trọng, thì việc các đơn vị cùng ngồi lại, đánh giá thực tế và chung tay kiến tạo một hệ sinh thái bền vững là điều tất yếu.

Ông Nguyễn Ngọc Bảo chỉ ra rằng, game có khả năng gắn kết với nhiều lĩnh vực văn hóa khác nhau - từ lịch sử, nghệ thuật cho đến ẩm thực: "Gần đây, chúng ta đã thấy nhiều trò chơi gắn với lịch sử, văn hóa, thậm chí cả lĩnh vực ẩm thực – điều mà trước kia ít ai hình dung. Ẩm thực vốn dĩ cũng là một ngành công nghiệp văn hóa, và khi yếu tố này được đưa vào game, người chơi trên môi trường số đã vô hình chung được trải nghiệm. Đó là cách quảng bá sinh động cho văn hóa ẩm thực. Khi hiểu về văn hóa ẩm thực Việt Nam, bạn bè quốc tế sẽ muốn đến trải nghiệm thực tế tại Việt Nam. Ngược lại, ẩm thực Việt cũng có cơ hội lan tỏa ra toàn cầu. Chẳng hạn, món phở Việt Nam đã trở thành một danh từ quen thuộc trên thế giới."

Ở một góc nhìn khác, tiếp cận từ nghệ thuật biểu diễn, NSND Xuân Bắc phân tích: game hoàn toàn có thể mở ra một không gian mới cho sân khấu, thời trang và nghệ thuật nói chung: "Nếu tiếp cận game một cách văn minh, đầy đủ và khoa học, chúng ta sẽ thấy game đang đóng góp nhiều mặt cho sự phát triển xã hội, từ rèn luyện kỹ năng, cung cấp kiến thức, cho tới quảng bá văn hóa. Một hệ sinh thái game cần được xây dựng bài bản, không chỉ gói gọn trong thế giới online mà còn lan tỏa ra đời sống. Chẳng hạn, trang phục, thời trang trong game – rất đẹp, bắt mắt – hoàn toàn có thể đưa ra trình diễn trên sân khấu. Nếu kết hợp tốt giữa game, văn hóa và giáo dục, biến game thành công cụ để truyền tải lịch sử, truyền thống, thì đó sẽ là một hướng đi mang lại hiệu quả lâu dài."

Sự đồng hành của các cơ quan quản lý là điều kiện cần thiết cho quá trình này. Ông Lê Minh Tuấn chia sẻ:"Với vai trò cơ quan quản lý nhà nước về quyền tác giả, quyền liên quan và phát triển công nghiệp văn hóa, chúng tôi luôn sẵn sàng đồng hành, hỗ trợ, hướng dẫn doanh nghiệp thực hiện đúng quy định pháp luật, đồng thời thúc đẩy công tác truyền thông, quảng bá sản phẩm. Chúng tôi hy vọng các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp sẽ mạnh dạn kết nối để cùng phối hợp và đồng hành, thúc đẩy hệ sinh thái phát triển."

Mỗi game thủ - một đại sứ văn hóa

Điểm chung trong chia sẻ của ông Bảo và NSƯT Xuân Bắc là niềm tin rằng game thủ Việt không chỉ dừng lại ở vai trò giải trí, mà còn có thể trở thành những "đại sứ văn hóa" trong thế giới số.

Ông Bảo nhấn mạnh: "Khi chúng ta đưa văn hóa vào game, bản thân người chơi sẽ cảm thấy tự hào về nguồn gốc, cội nguồn của mình. Thông qua niềm đam mê, mỗi game thủ hoàn toàn có thể trở thành một đại sứ văn hóa, lan tỏa giá trị Việt Nam trong thế giới số."

Ở góc nhìn nghệ sĩ, NSƯT Xuân Bắc khẳng định: Bản sắc Việt Nam đã được hun đúc từ hơn 4000 năm lịch sử, qua những gian khó, thiên tai, địch họa, qua tinh thần "quyết chiến, quyết thắng" để bảo vệ đất nước, rồi trở lại đời thường với sự cần cù, đùm bọc lẫn nhau. Chính bề dày ấy tạo nên một kho tàng khổng lồ từ truyền thuyết, di tích, danh lam thắng cảnh cho tới những anh hùng dân tộc tất cả đều có thể trở thành chất liệu phong phú cho game Việt.

Anh cũng cho rằng việc đưa văn hóa vào game cần một lộ trình bài bản, lựa chọn nét đặc trưng của từng vùng miền sao cho phù hợp và hấp dẫn. Khi làm tốt, game không chỉ là phương tiện giải trí mà còn giúp người chơi hiểu biết nhiều hơn về lịch sử, văn hóa, nuôi dưỡng tinh thần dân tộc.

Xuân Bắc dí dỏm chia sẻ: "Nếu có một tựa game vừa hay, vừa giàu bản sắc văn hóa Việt, chắc chắn tôi sẽ lập ngay một nick để chơi miệt mài, vừa giải trí, vừa học hỏi, vừa làm mới năng lượng cho bản thân. Và tôi sẽ rủ thêm thật nhiều người cùng chơi."

Từ góc nhìn chuyên gia đến tiếng nói nghệ sĩ, có thể thấy: khi được kiến tạo bằng tâm huyết và trách nhiệm, game không chỉ là trò chơi, mà là nhịp cầu nuôi dưỡng và lan tỏa bản sắc Việt Nam. Hành trình ấy đòi hỏi sự chung tay của Nhà nước, doanh nghiệp, nghệ sĩ và cộng đồng game thủ, để mỗi tựa game Việt mang trong mình hồn cốt dân tộc, và mỗi người chơi thực sự trở thành một đại sứ văn hóa trong kỷ nguyên số.