Những cao thủ trời Tây (Bài kết)

(TT&VH Cuối tuần) - Tên tuổi của họ vượt qua biên giới nước mình và lan tỏa khắp nơi. Người Mỹ đón chào họ, người châu Âu vỗ tay khi nghe những sáng tác của họ, người châu Á bị họ thôi miên. Họ là phụ nữ, họ đầy tài năng và ma thuật như thể những gì họ chạm vào cũng đều ra giai điệu. Họ - một lớn, một nhỏ - nhưng âm nhạc đều trẻ trung như nhau: Björk và Katie Melua.

Björk - Lập dị kinh dị

Ít có nữ ca sĩ/nhạc sĩ nào mà khi một album chuẩn bị được trình làng lại được mong chờ nhiều hơn Björk, cho dù với cô điều ấy không quan trọng bằng việc ngồi trước biển và nghe gió hát. Một giọng ca hoang dại (Björk là con gái vùng biển, nghe kỹ âm nhạc của cô lúc nào cũng có mùi biển, kể cả những tiếng sóng điện tử, kể cả khi cô đang hành xác trên phố đô thị với người xe đông như mắc cửi), một nhạc sĩ với những sáng tác gây sửng sốt tưởng chừng chỉ có thể bật lên ý tưởng trong những cơn mê sảng (Björk có thói tu ừng ực hết cả lít Vodka vào mỗi ngày thứ Sáu - theo truyền thống gia đình ở Ireland. Nhạc của cô cũng theo truyền thống nhưng là một truyền thống của một vùng đất bí ẩn nào đấy mà dường như cô là thần dân duy nhất). Âm nhạc của Björk cũng gần như là duy nhất bởi trước đó chẳng thấy ai và sau đó là một loạt anh tài sẵn sàng để bảng hiệu trong phần ghi chú của mình “Chịu ảnh hưởng Björk”.

Những sáng tác của Björk cũng tài năng không kém. Phong cách âm nhạc của cô khá chiết trung và đầy thử thách. Björk chấp nhận đi qua nhiều thể loại âm nhạc trong suốt sự nghiệp của mình, từ rock, jazz (bạn hãy nghe It’s oh so quite) cho đến electronic dance (nhiều người đã xếp Björk như là một trong những nghệ sĩ techno kỳ tài nhất thế giới nhưng thực ra Björk không phải là một DJ, cô chỉ dùng techno như một nơi bám víu để thể hiện cái tôi sáng tạo kinh hoàng của mình), cổ điển, dân ca (Ireland) và cả những âm hưởng châu Phi… Ca từ của Björk bao giờ cũng ngắn nhưng nhiều tầng nghĩa mang tính triết lý cao (thậm chí vô nghĩa, đó không phải Anh ngữ mà cũng chẳng phải tiếng Ireland, người ta gọi ngôn ngữ ca từ của Björk đồng nghĩa với ngôn ngữ của âm thanh, khi nghe phải căng tai, căng mắt). Phần phối của cô cũng vậy, sẽ rất khó nghe nếu chỉ là một người qua đường vô tình. Trên bản phối dồn dập, tầng tầng lớp lớp, giọng hát Björk cất lên đầy ma quái với những tiếng kêu gào thất thanh, gây cho người nghe một cảm giác muốn nổ tung (Xin lỗi tôi muốn nổ tung, để trở nên hoàn toàn mới, hơi mệt mỏi một chút nhưng là một thứ hoàn toàn mới - lời ca khúc của Björk).

- Tôi hát không phải để cho con người nghe mà để gió, hương hoa, đồi núi nghe - Björk. - Björk là một nghệ sĩ lớn, cô đã xóa nhòa biên giới của các thể loại âm nhạc - Ca sĩ Trần Thu Hà - Björk là một thiên tài, đầy năng lượng, triết lý, sáng tạo. Thông qua âm nhạc, cô đặt ra các giá trị, tư tưởng về tình yêu, giữa con người với con người và tình yêu của cô với thiên nhiên. Björk là nghệ sĩ có ảnh hưởng và lan tỏa lớn tới trào lưu Indie - Ca sĩ Tùng Dương.

Ngôn ngữ ấy bạn có thể thấy rõ hơn trong album Médulla, một album mà các nhạc cụ gần như biến mất (một vài bài có piano, bass) mà thay đó chỉ có giọng hát giữa biển và các dụng cụ tạo nên âm thanh (chuông nhà thờ). Ngôn ngữ album gần như được tối giản nhưng sức nặng của nó là vô song. Cả album toàn là giọng người như thể tôn vinh sự huyền diệu của cơ thể, có những đoạn cao trào tiếng khóc nghe như tiếng láy guitar ai oán tựa như khi cất lời, giọng hát đã có thể mang âm nhạc trở về lại mức độ khởi thủy.

Björk trong phong cách sáng tác của mình luôn đượm vào đó những ngôn ngữ thời đại, có chính trị - xã hội (vụ 9/11), tâm linh, thiên nhiên vẫy gọi…

Katie Melua - đạp xe ngược về quá khứ

Thật ngạc nhiên khi nghe một cô nàng 27 tuổi, mắt tròn bồ câu, ngồi ôm guitar thùng cất giọng trầm khàn tự sự về một khoảng buồn xưa cũ. Nỗi buồn thời 20 thường có màu xanh của nhớ nhung quệt thêm vài sắc lơ hờn giận nhưng ở Katie dường như chúng được bồi thêm một chút lãng đãng thinh không và vài nét trầm hoài niệm. Tất cả được xếp gọn ghẽ trong chiếc va-li tinh thần và ngược đường trở về quá khứ trên chiếc xe đạp thời gian, chậm rãi và bình thản.

Katie Melua vô tình bước vào làng nhạc và nhanh chóng được cấp sổ đỏ chứng nhận giọng ca độc quyền. Không scandal, không tuyên bố xốc nổi và chẳng cần váy ngắn khoe đùi ấy vậy mà mỗi khi cô nàng cô nàng Anh quốc gốc Georgia này ôm đàn ngồi ngân nga là mọi thứ xung quanh chẳng thể bình yên. Năm 2003, ở tuổi 19, Katie tung ra album đầu tay Call off the search thì chưa đầy một năm sau đó 3 triệu album đã bán hết veo trên toàn cầu, single The closest thing to crazy tái bản liên tục và trở thành bài hát được yêu thích nhất. Chất giọng trầm khàn lấy hơi trên nền blues cô đọng, Katie thổi luồng mát vào những nực nội đêm tối. Cùng thời và được yêu thích như Norah Jones nhưng dường như Katie vẫn lóng lánh một vẻ đẹp khác, một người thánh thót ban sớm còn một dường như là trầm mặc của đêm đen. Nghe Katie hát, vặn hờ ngọn đèn nhỏ, những giấc mơ rất dễ tìm được bến đáp...

Ở album tiếp theo, Piece by piece trình làng một Katie tài năng với giọng hát chín hơn và những sáng tác có độ sâu hơn. Dạo gần đây, Katie thị trường hơn nhưng âm nhạc của cô vẫn đẹp cho dù có thêm sắc tố điện tử. Nhưng Katie vẫn đứng ở giữa, cô không phóng mình ra khỏi tinh cầu mà cô đã xây cất, vẫn nhẹ nhàng như sơn ca nhưng có những dòng chảy điện tử ngọt ngào phía sau. Có thể Katie Melua đã lớn, có thể cô đã phát hiện thêm một thế giới bao la bên ngoài mình. Nếu điều này là đúng thì vẫn nên cổ vũ cho Katie, một tài năng thật sự, một người trầm lặng thờ ơ với danh tiếng nhưng không bao giờ thích giậm chân tại chỗ.

Nguyên Minh