Làn sóng xây dựng AI chưa từng có (kỳ 3 & hết): OpenAI bị bóc trần khoản lỗ kỷ lục 12 tỷ USD/quý, vết nứt thứ hai

Sau "vết nứt đầu tiên" tại Meta khiến Mark Zuckerberg mất 25 tỷ USD tài sản chỉ trong một ngày, làn sóng xây dựng AI tiếp tục rung chuyển khi OpenAI – biểu tượng của sự bùng nổ trí tuệ nhân tạo – bị phơi bày khoản lỗ khổng lồ lên tới hơn 12 tỷ USD chỉ trong một quý.

Dù doanh thu dự kiến chạm mốc 13 tỷ USD cuối năm nay, khoản chi tiêu "điên cuồng" cho hạ tầng và nghiên cứu đang biến công ty này thành "hố đen tài chính", làm dấy lên lo ngại về vết nứt thứ hai trong bong bóng AI toàn cầu.

Ngay sau đó, OpenAI công bố thỏa thuận 38 tỷ USD với Amazon, khẳng định cam kết đầu tư 1,4 nghìn tỷ USD vào năng lực tính toán – một động thái vừa cứu cánh vừa đẩy cao rủi ro.

"Bức màn tài chính" bị kéo xuống: Lỗ 12 tỷ USD/quý từ đâu?

Báo cáo tài chính quý của Microsoft – đối tác chiến lược lớn nhất của OpenAI – đã vô tình "hé lộ" quy mô lỗ thực sự của công ty AI hàng đầu thế giới. Theo hồ sơ nộp cho Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ (SEC), Microsoft ghi nhận khoản lỗ 3,1 tỷ USD từ đầu tư vào OpenAI, làm giảm lợi nhuận ròng và thu nhập trên mỗi cổ phiếu (EPS) lần lượt 3,1 tỷ USD và 0,41 USD. Con số này tăng vọt so với cùng kỳ năm trước, chỉ vỏn vẹn 523 triệu USD và 0,07 USD.

Với phương pháp hạch toán vốn chủ sở hữu (equity method), Microsoft phải chia sẻ trực tiếp phần lỗ của OpenAI dựa trên tỷ lệ sở hữu. Tài liệu SEC xác nhận Microsoft nắm 27% cổ phần sau khi OpenAI hoàn tất tái cấu trúc thành công ty vì lợi nhuận. Từ đó, các nhà phân tích ước tính OpenAI đã "bốc hơi" khoảng 11,5 tỷ USD trong quý.

Tuy nhiên, nếu tính theo tỷ lệ sở hữu trước tái cấu trúc là 32,5% (theo Wall Street Journal), mức lỗ có thể vượt 12 tỷ USD – một con số kỷ lục từng được ghi nhận trong lịch sử các công ty công nghệ tư nhân, thậm chí lớn hơn nếu chưa trừ thuế (lên tới 4,1 tỷ USD phần của Microsoft).

Dù được định giá 135 tỷ USD và doanh thu tăng trưởng ấn tượng – đạt 4,3 tỷ USD chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, dự kiến cả năm lên 13 tỷ USD – OpenAI vẫn chìm sâu trong "cơn bão chi phí". Khoảng 2,5 tỷ USD đổ vào nghiên cứu và phát triển (R&D), 2 tỷ USD cho marketing và bán hàng, cùng 2,5 tỷ USD thưởng cổ phần nhân viên để giữ chân tài năng trước cạnh tranh từ Google DeepMind, Anthropic hay xAI của Elon Musk. Chưa kể, chi phí vận hành hạ tầng – GPU, điện năng và đám mây – ngốn hàng trăm triệu USD mỗi lần huấn luyện mô hình GPT mới.

Thỏa thuận chia sẻ doanh thu với Microsoft càng làm tình hình tệ hơn: OpenAI phải nhường 20% doanh thu từ khách hàng cho Azure, nghĩa là mỗi 1 USD kiếm được, họ chỉ giữ chưa đến 0,8 USD. Dù đang đàm phán giảm xuống 8% vào cuối thập kỷ, khoản "vết cắt" này vẫn là gánh nặng lớn. "Không có Microsoft, sẽ không có OpenAI hôm nay. Nhưng chính Microsoft đã phơi bày quy mô lỗ thực sự" - một chuyên gia từ The Verge nhận định.

Song, vấn đề cốt lõi không phải khoản lỗ 12 tỷ USD, mà là: Khi nào OpenAI mới thoát cảnh "đốt tiền" để sinh lời? Liệu những khoản đầu tư khổng lồ cho tương lai có sớm biến thành doanh thu thực sự?

Tái cấu trúc "lột xác": Từ sứ mệnh nhân loại đến cuộc đua lợi nhuận

Giữa cơn bão tài chính, CEO Sam Altman đã thực hiện bước ngoặt lịch sử: tái cấu trúc OpenAI từ mô hình "phi lợi nhuận lai" sang công ty hướng lợi nhuận truyền thống. Quyết định này, được so sánh với "cuộc lột xác" của Google thành Alphabet năm 2015, nhằm đơn giản hóa cấu trúc, tăng khả năng huy động vốn và duy trì tốc độ đổi mới trong kỷ nguyên tiền-AGI (trí tuệ nhân tạo tổng quát).

Theo Reuters, tổ chức phi lợi nhuận gốc sẽ nắm cổ phần kiểm soát trị giá 130 tỷ USD trong công ty mới, trong khi Microsoft giữ 27% (tương đương 135 tỷ USD). Cấu trúc mới gồm hai thực thể: OpenAI Foundation (phi lợi nhuận, giám sát sứ mệnh cộng đồng) và OpenAI Group PBC (công ty vì lợi ích công cộng, tập trung thương mại hóa và huy động vốn). Chủ tịch Hội đồng quản trị Bret Taylor gọi đây là "bước đi tất yếu" để OpenAI vượt qua gánh nặng kép: vừa theo đuổi lợi ích nhân loại, vừa đáp ứng kỳ vọng nhà đầu tư.

Việc tái cấu trúc diễn ra sau nhiều tháng đàm phán với cơ quan quản lý California và Delaware, đồng thời loại bỏ điều khoản ưu tiên Microsoft về hạ tầng tính toán. Kết quả là OpenAI đang chuẩn bị IPO, có thể định giá lên tới 1 nghìn tỷ USD – gấp đôi hiện tại. Tuy nhiên, với lỗ lũy kế khổng lồ, động thái này cũng khơi dậy tranh cãi: Liệu OpenAI có thể cân bằng sứ mệnh ban đầu với áp lực lợi nhuận?

Bắt tay Amazon 38 tỷ USD: "Cứu cánh" hạ tầng hay đốt tiền thêm?

Chỉ vài ngày sau tái cấu trúc, OpenAI công bố thỏa thuận bom tấn: ký hợp đồng 38 tỷ USD với Amazon Web Services (AWS) để thuê dịch vụ đám mây trong 7 năm, đánh dấu bước đi chiến lược đầu tiên khẳng định sự tự chủ tài chính.

Thông báo ngày 3/11 cho biết OpenAI sẽ tiếp cận hàng trăm nghìn bộ xử lý đồ họa Nvidia (bao gồm GB200 và GB300) tại các trung tâm dữ liệu chuyên biệt của Amazon, nhằm huấn luyện và vận hành mô hình AI thế hệ mới như ChatGPT.

Sam Altman nhấn mạnh: OpenAI cam kết chi 1,4 nghìn tỷ USD để xây dựng 30 gigawatt năng lực tính toán – tương đương điện năng cho 25 triệu hộ gia đình Mỹ. "Hợp tác với AWS sẽ hình thành hệ sinh thái tính toán đa dạng cho kỷ nguyên AI tiếp theo" - ông nói. Toàn bộ công suất dự kiến hoạt động trước cuối 2026, với khả năng mở rộng từ 2027. Amazon cũng tích hợp mô hình mở của OpenAI vào nền tảng Bedrock, giúp doanh nghiệp dễ dàng triển khai AI qua AWS.

Thỏa thuận này là "cú hích" cho AWS – mảng từng bị lo ngại tụt hậu so với Microsoft và Google trong cuộc đua AI. Cổ phiếu Amazon tăng 5% sau thông báo, nâng vốn hóa thêm 140 tỷ USD và lập kỷ lục mới, trong khi Microsoft giảm nhẹ. OpenAI còn mở rộng hợp tác với Alphabet (Google) và Oracle, mua dịch vụ đám mây trị giá hàng trăm tỷ USD, đẩy tổng cam kết chi tiêu vượt 1 nghìn tỷ USD.

Giới phân tích đánh giá cao năng lực hạ tầng của AWS, nhưng cũng đặt dấu hỏi về khả năng huy động vốn của OpenAI giữa lúc lỗ nặng. "Đây là minh chứng cho nhu cầu tính toán khổng lồ của AI, nhưng cũng là dấu hiệu của bong bóng: chi tiêu vượt xa doanh thu" - một chuyên gia từ Reuters nhận định.

Vết nứt thứ hai: Bong bóng AI đang lung lay?

Khoản lỗ 12 tỷ USD/quý của OpenAI – gấp gần 3 lần doanh thu nửa năm – không chỉ là "cú sốc" cho startup từng được ca ngợi là "dịch vụ tiêu dùng tăng trưởng nhanh nhất lịch sử nhân loại". Nó tiếp nối "vết nứt đầu tiên" tại Meta, chi 70 tỷ USD cho AI dẫn đến cổ phiếu sụt 12% và Mark Zuckerberg mất 25 tỷ USD.

Trong bối cảnh toàn ngành đổ 3 nghìn tỷ USD vào trung tâm dữ liệu (như kỳ 1 đã phân tích), những con số này làm dấy lên lo ngại về bong bóng AI: Đầu tư khổng lồ vào công nghệ chưa chứng minh lợi nhuận bền vững, với rủi ro "vỡ tung" nếu tăng trưởng chậm lại.

Dù Sam Altman bác bỏ "lo ngại thái quá", khẳng định doanh thu đang "tăng vọt", thị trường đang theo dõi sát sao. OpenAI có "lá chắn" từ Microsoft và các đối tác đám mây, nhưng liệu 1,4 nghìn tỷ USD chi tiêu có biến thành động lực hay gánh nặng?

Kỳ vọng IPO và mô hình AGI có thể cứu vãn, nhưng vết nứt thứ hai này nhắc nhở: Làn sóng AI chưa từng có đang thử thách giới hạn tài chính của cả ngành. Báo cáo từ Nvidia sắp tới sẽ quyết định liệu đây là "bùng nổ" hay bước ngoặt vỡ bong bóng.