Làn sóng xây dựng AI chưa từng có (kỳ 1): 3.000 tỷ USD đổ vào trung tâm dữ liệu - bùng nổ hay… vỡ tung?

Đầu tư vào các "kho dữ liệu" khổng lồ – nơi lưu trữ và xử lý thông tin cho trí tuệ nhân tạo (AI) – đang diễn ra với tốc độ chóng mặt. Nhưng nhiều chuyên gia lo ngại, sự hưng phấn này dựa nhiều vào vay nợ, có thể dẫn đến rủi ro lớn nếu mọi thứ không như mong đợi.

Cơn sốt AI đang tạo ra những con số "khủng": Dự kiến toàn cầu sẽ chi tới 3 nghìn tỷ USD cho các trung tâm dữ liệu từ nay đến 2028. Những "kho hàng" này giống như "bộ não" của các công cụ AI quen thuộc như Sora, ChatGPT (của OpenAI) hay Veo 3, Gemini (của Google), giúp huấn luyện và chạy các mô hình thông minh mà chúng ta đang dùng hàng ngày.

Dù có lời cảnh báo về "quả bong bóng" sắp vỡ, thị trường AI vẫn đang "nóng bỏng". Nhưng liệu đây có phải là cơ hội vàng hay rủi ro lớn?

Cơn sốt AI: Các "ông lớn" công nghệ giàu lên chóng mặt, địa phương cũng hy vọng đổi đời

Hiện tại, AI đang mang lại lợi nhuận khổng lồ. Tuần trước, Nvidia – "ông vua chip AI" ở Thung lũng Silicon – trở thành công ty đầu tiên trên thế giới đạt giá trị 5 nghìn tỷ USD. Microsoft và Apple cũng chạm mốc 4 nghìn tỷ USD. OpenAI được định giá 500 tỷ USD, và Microsoft – cổ đông lớn – có thể kiếm bộn nếu công ty này lên sàn chứng khoán năm sau với giá trị lên tới 1.000 tỷ USD.

Google (thuộc Alphabet) vừa báo doanh thu 100 tỷ USD chỉ trong một quý, nhờ nhu cầu AI tăng vọt. Apple và Amazon cũng công bố kết quả kinh doanh "ấn tượng". Không chỉ giới tài chính và công nghệ tin AI, mà cả chính trị gia và cộng đồng địa phương cũng kỳ vọng lớn.

Hãy lấy ví dụ Newport – một thành phố nhỏ ở xứ Wales (Anh). Thế kỷ 19, nó phát triển nhờ than đá và thép từ Cách mạng Công nghiệp. Giờ đây, thành phố này hy vọng AI sẽ mang lại "chương mới". Microsoft đang xây trung tâm dữ liệu trên đất cũ của nhà máy tản nhiệt, để đáp ứng nhu cầu AI "bùng nổ".

Lãnh đạo thành phố Newport Dimitri Batrouni chia sẻ: "Với những nơi như chúng tôi, bạn không thể níu kéo quá khứ với ngành thép và 10.000 việc làm cũ kỹ. Hãy ôm lấy tương lai!". Dự án này hứa hẹn tạo việc làm, biến Newport thành "hub công nghệ" mới.

Nợ nần và rủi ro: Liệu có phải "bong bóng" đang phồng to?

Dù lạc quan, khoản chi cho AI vẫn khiến nhiều người lo lắng về tính bền vững. Bốn "ông lớn" AI – Amazon, Meta (công ty mẹ của Facebook), Google và Microsoft – dự kiến chi hơn 750 tỷ USD trong hai năm tới cho trung tâm dữ liệu, chip và máy chủ. Riêng dự án ở Newport tốn hàng trăm triệu USD, còn Equinix (Mỹ) đầu tư 5,2 tỷ USD cho một trung tâm ở Anh.

Chủ tịch Alibaba (Trung Quốc) Joe Tsai cảnh báo hồi tháng 3: "Tôi thấy dấu hiệu bong bóng đầu tiên" – nhiều dự án xây dựng mà chưa có khách hàng cam kết. Toàn cầu hiện có 11.000 trung tâm dữ liệu, tăng gấp 5 lần trong 20 năm, và con số này sẽ còn "bùng nổ".

Theo ngân hàng Morgan Stanley (Mỹ), 3 nghìn tỷ USD chi tiêu đến 2028 sẽ được các "ông lớn công nghệ Mỹ" chi trả 1,5 nghìn tỷ USD bằng tiền mặt. Phần còn lại (1,5 nghìn tỷ USD) phải vay từ tín dụng tư nhân – một hình thức cho vay "bóng tối" đang khiến ngân hàng trung ương Anh lo ngại. Meta của Mark Zuckerberg đã vay 29 tỷ USD để mở rộng ở Mỹ.

Chuyên gia tài chính Gil Luria từ D.A. Davidson phân tích: Phần đầu tư của các ông lớn là "lành mạnh", nhưng phần còn lại là "đầu cơ mạo hiểm" – xây dựng mà chưa chắc có khách. Nếu nợ nần đổ bể, hậu quả có thể lan ra toàn kinh tế toàn cầu, vì tài sản như trung tâm dữ liệu "mòn" nhanh hơn doanh thu tạo ra.

Trong khi đó, doanh thu từ AI tạo sinh (như chatbot, tạo hình ảnh) sẽ từ 45 tỷ USD năm ngoái lên 1 nghìn tỷ USD năm 2028. ChatGPT có 800 triệu người dùng hàng tuần, đó là tin vui. Nhưng nghiên cứu của MIT cho thấy 95% doanh nghiệp chưa thấy lợi nhuận từ AI. Nhiều dự án có thể "chết yểu", theo Viện Uptime.

Tương lai hạ tầng: Dự án "siêu to khổng lồ" và cơ hội việc làm cho thế hệ trẻ

Không phải trung tâm dữ liệu nào cũng chỉ dành cho AI. Microsoft nhấn mạnh: Chúng còn xử lý công việc hàng ngày như lưu email, lưu file công ty hay họp Zoom qua đám mây. "Đây là công nghệ đa năng" - đại diện Microsoft Alistair Speirs nói.

Nhưng nhiều dự án thì "tất tay" vào AI, phải kể đến dự án Stargate (500 tỷ USD) của OpenAI, Oracle và SoftBank sẽ xây mạng lưới ở Mỹ. Phiên bản Anh – Stargate UK – sẽ đặt tại North Tyneside (hợp tác với Nscale và Nvidia), mang về hàng tỷ USD đầu tư và hơn 5.000 việc làm mới.

Trong khi đó, Microsoft đang xây trung tâm AI mạnh nhất thế giới tại Mount Pleasant, Wisconsin (Mỹ), với tổng đầu tư 7 tỷ USD, dự kiến hoạt động từ 2026. Họ cũng hỗ trợ siêu máy tính lớn nhất Anh tại Loughton, Essex (hợp tác Nscale), mở cửa cuối 2026.

Công ty xAI của Elon Musk đã hoàn thành Colossus – siêu máy tính AI lớn nhất thế giới với hơn 200.000 GPU – tại Memphis, Tennessee (Mỹ). Họ đang đầu tư thêm hơn 600 triệu USD cho phần mở rộng Colossus 2.

Năm nay, thế giới sẽ khởi công 10 gigawatt công suất mới (tương đương 1/3 nhu cầu điện Anh), cộng thêm 7 gigawatt hoàn thành. Công suất toàn cầu hiện 59 gigawatt, dự kiến gấp đôi đến 2030 – đòi hỏi 720 tỷ USD nâng cấp lưới điện.

Ở Newport – ví dụ điển hình cho tác động địa phương của các dự án này – chuyên gia an toàn xây dựng Mike O’Connell đã trở về quê hương sau sự nghiệp "lông bông" khắp thế giới, từ giàn khoan dầu đến trang trại gió ngoài khơi và trung tâm dữ liệu quốc tế. Giờ ông làm tư vấn cho dự án Microsoft, và cháu trai thiếu niên của ông cũng đang bắt đầu học việc nghề điện ngay tại đây.

"Tôi muốn gắn bó lâu dài với cộng đồng địa phương" - ông chia sẻ. Những trung tâm dữ liệu như vậy không chỉ tạo việc làm ngay lập tức, mà còn mở ra cơ hội dài hạn cho thế hệ trẻ – giống như cách công nghệ từng biến đổi cuộc sống của các thành phố công nghiệp cũ kỹ.

Các nhà đầu tư đã "rót" hàng nghìn tỷ USD, hy vọng lợi nhuận lớn. Với Việt Nam – đang đẩy mạnh AI và trung tâm dữ liệu – đây có thể là bài học: Bùng nổ hay vỡ tung? Tùy thuộc vào cách chúng ta cân bằng rủi ro và cơ hội.

(Còn tiếp)