"Không khí thêm trong, cuộc sống thêm màu": Bụi mịn qua mắt trẻ em

Giữa không gian hối hả của nhà ga Cát Linh, một triển lãm nghệ thuật đặc biệt đã níu chân dòng người qua lại. Không phải những tác phẩm hội họa cao siêu, mà là gần 800 bức ảnh, 800 góc nhìn chân thực của trẻ em về một kẻ thù vô hình mang tên ô nhiễm không khí. Triển lãm "Không khí thêm trong, cuộc sống thêm màu" do UNICEF Việt Nam khởi xướng không chỉ là một sự kiện nghệ thuật, mà còn là một lời kêu cứu được kể bằng ngôn ngữ hình ảnh của những lá phổi non nớt.

"Photovoice" - Khi những nạn nhân nhỏ bé trở thành người kể chuyện

Điểm nhấn cốt lõi của triển lãm là cụm tác phẩm sắp đặt được tạo nên từ gần 800 bức ảnh do 35 thanh thiếu niên tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh thực hiện qua phương pháp "kể chuyện bằng nhiếp ảnh" (photovoice). Những bức ảnh không tô vẽ, không sắp đặt cầu kỳ. Đó là hình ảnh bầu trời xám xịt nhìn từ cửa sổ lớp học, là cảnh người mẹ bịt khẩu trang kín mít cho con trên đường tới trường, là sân chơi vắng bóng trẻ em trong những ngày không khí ở mức "nguy hại".

Những lát cắt đời thường ấy được sắp đặt khéo léo trên một cấu trúc mô phỏng công thức hóa học của các hợp chất hữu cơ nguy hại – thành phần chính của bụi mịn. Sự sắp đặt này mang một ý nghĩa sâu sắc: bụi mịn độc hại không ở đâu xa, nó đang len lỏi, bám víu vào từng nhịp thở, từng khoảnh khắc vui chơi, học tập của con trẻ.

Em Đàm Kim Chi, 18 tuổi, một trong những "nhiếp ảnh gia nhí" tham gia dự án, chia sẻ đầy tự tin: "Thông qua chương trình, chúng con đã có cơ hội hiểu rõ hơn về ô nhiễm không khí và những tác động âm thầm nhưng nghiêm trọng đối với mọi người, đặc biệt là trẻ em… Con hy vọng rằng thông qua những bức ảnh của con và các bạn, mọi người có thể nhìn thấy rõ hơn về những tác động của ô nhiễm không khí tới sức khỏe con người và đời sống hằng ngày. Kể từ đó có thêm sự quan tâm, những hành động thiết thực."

Thông điệp từ nhà ga và lời nhắc nhở "trẻ em không phải người lớn thu nhỏ"

Phát biểu tại khai mạc triển lãm,  bà Lê Thái Hà – Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế nhấn mạnh:"Chúng ta đều biết rằng một trong những nguyên nhân lớn của ô nhiễm không khí đến từ khí thải giao thông… Việc tổ chức triển lãm tại một nhà ga giao thông công cộng mang ý nghĩa truyền thông rất mạnh mẽ, góp phần thúc đẩy thay đổi hành vi: từ việc sử dụng phương tiện cá nhân sang ưu tiên các phương tiện giao thông công cộng."

Cũng tại sự kiện, bà đã đưa ra một lời nhắc nhở: "Trẻ em không phải là những người lớn thu nhỏ. Trẻ em nhạy cảm hơn, dễ bị tổn thương hơn, và vì thế, cần được bảo vệ nhiều hơn trước những tác động của môi trường không khí ô nhiễm." Lời khẳng định này một lần nữa nhấn mạnh tính cấp bách của vấn đề. Hệ hô hấp, hệ miễn dịch và hệ thần kinh của trẻ chưa phát triển hoàn thiện, khiến các em trở thành đối tượng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ không khí bẩn, với những hậu quả có thể kéo dài suốt đời.

Từ nhận thức đến hành động chung tay

Triển lãm "Không khí thêm trong, Cuộc sống thêm màu" là hoạt động trọng tâm, đánh dấu giai đoạn 1 của một chiến dịch dài hơi do UNICEF Việt Nam triển khai. Nó không chỉ dừng lại ở việc trưng bày hình ảnh, mà còn giới thiệu gần 200 ý tưởng, sáng kiến của chính các em nhỏ nhằm cải thiện chất lượng không khí. Điều này cho thấy, khi được trao cơ hội, trẻ em hoàn toàn có khả năng sáng tạo và đóng góp giải pháp cho các vấn đề của cộng đồng.

Phát biểu tại sự kiện, bà Silvia Danailov, Trưởng Đại diện UNICEF tại Việt Nam, đã gửi đi một thông điệp mạnh mẽ về sự đoàn kết: "Thành công của chiến dịch không chỉ là nỗ lực của một vài cá nhân hay tổ chức, mà còn là sự chung tay của các cấp, các ngành và của toàn thể xã hội hướng tới một mục tiêu chung. Chúng ta hãy cùng nhau đoàn kết, nỗ lực bảo vệ môi trường để mọi trẻ em đều được lớn lên khỏe mạnh, an toàn và có cơ hội phát huy hết tiềm năng của mình."

Triển lãm đã thành công khi biến những con số thống kê khô khan về ô nhiễm thành những câu chuyện cá nhân chạm đến trái tim. Đó không còn là vấn đề vĩ mô của các nhà hoạch định chính sách, mà là câu chuyện về quyền được hít thở bầu không khí trong lành, một quyền cơ bản nhất của mỗi đứa trẻ. Đã đến lúc chúng ta phải hành động, không chỉ vì tương lai của chính mình, mà còn vì những sắc màu cuộc sống trong đôi mắt trẻ thơ.