Không gian âm nhạc mới của Hứa Kim Tuyền

Chọn ngày 7 của tháng 4 lịch sử, nhạc sĩ Hứa Kim Tuyền vừa giới thiệu MV lyrics Mặt trời trong bóng tối trên kênh YouTube cá nhân với 205 nghìn người đăng ký. Mặt trời trong bóng tối do NSƯT Cao Minh, diễn viên Hằng Lamooon thể hiện. Sau 1 tuần ra mắt, tính đến ngày 14/4/2025, Mặt trời trong bóng tối thu hút được hơn 600 nghìn lượt xem, đứng vị trí số 10 trong danh mục âm nhạc thịnh hành.

Đây chính là ca khúc chủ đề của bộ phim Địa đạo - Mặt trời trong bóng tối đang chiếu ngoài rạp, nội dung ca từ mang ý nghĩa tôn vinh người chiến sĩ hoạt động ở địa đạo Củ Chi năm xưa, góp phần làm nên công cuộc thống nhất đất nước, mang lại hòa bình cho người dân. Chính vì vậy, ca khúc đang thu hút sự quan tâm và tạo được nhiều cảm tình từ khán giả.

Một ca khúc giàu tính hình tượng

Trong tiếng hát mang màu sắc giọng nam trung vang, đầy đặn thể hiện sự chững chạc, những giai điệu vang lên có phần chậm rãi mà dõng dạc gắn với ca từ cho thấy sự khốc liệt của chiến tranh, sự hiểm nguy đối với những người chiến sĩ đang hoạt động ở địa đạo: "Trên mặt đất tiếng pháo đang ngừng rơi/ Quân thù đang tới địa đạo chìm trong bóng tối lặng im/ Tiếng lửa phun rừng cây đang rực cháy/ Làn da bỏng rát ngột ngạt khói kinh hoàng".

Câu nhạc thứ 2 của ca khúc tiếp tục khắc họa sự khó khăn, khốc liệt của cuộc chiến ở mặt trận địa đạo, họ sẵn sàng hy sinh cho ngày mai tươi sáng của đất nước: "Lửa đầu nòng bừng trong bóng tối/ Những đôi mắt sáng lên tự do/ Đổi lấy cái chết cho cuộc đời/ Sống xứng đáng dưới bầu trời/ Mong ngày mai thật sáng ngời".

MV "Mặt trời trong bóng tối" - ca khúc trong phim "Địa đạo":

Đoạn điệp khúc như một cơn gió mát lành khi âm nhạc mang đậm màu sắc dân gian Nam bộ cùng sự xuất hiện của giọng nữ mảnh mai, trong trẻo cất lên những lời ca khát khao hạnh phúc từ trong bom đạn: "Đàn ai kêu tính tịch tình tang/ Khúc nhạc còn vang tay súng còn mang/ Dẫu cho bom đạn rơi bẽ bàng/ Mặt trời trong bóng tối hiên ngang"; và cả căm hờn: "Giặc ngoại xâm chúng mày tràn sang/ Phá làng tan hoang dân chúng lầm than"; cùng lời khẳng định: "Quyết tâm nơi hầm sâu tối tàn/ Lửa trung kiên chờ ngày rực sáng".

Có thể nói, ca khúc Mặt trời trong bóng tối là một tác phẩm âm nhạc kết hợp hài hòa giữa yếu tố điện ảnh và cảm xúc âm nhạc sâu lắng.

Nhìn từ góc độ âm nhạc

Mặt trời trong bóng tối không chỉ thành công trong việc thể hiện tinh thần của bộ phim mà còn mang giá trị nghệ thuật độc lập, hoàn toàn có thể trở thành một ca khúc bay ra khỏi không gian của bộ phim và sống trong lòng khán giả yêu nhạc. Mặt trời trong bóng tối có cấu trúc, hòa âm và cảm xúc được xây dựng tinh tế, mang đậm dấu ấn cá nhân của Hứa Kim Tuyển.

Về mặt cấu trúc, Mặt trời trong bóng tối là một ca khúc có bố cục cân phương khi được viết ở hình thức 2 đoạn, trong đó có đoạn mở đầu và đoạn điệp khúc. Ở đó, mỗi đoạn lại có thể được chia làm 2 câu, mỗi câu có độ dài tương ứng với nhau. Đối với âm nhạc phương Tây thì việc viết một ca khúc ở hình thức 2 đoạn, mỗi đoạn 2 câu, và độ dài các đoạn, câu trong bài tương ứng với nhau là 1 trong những chuẩn mực. Khi sáng tác ở bố cục này ca khúc thường gọn gàng, súc tích về mặt bố cục.

Mặt trời trong bóng tối được viết theo thể loại ballad hiện đại, với nhịp điệu chậm rãi nhưng đầy sức nặng cảm xúc. Ca khúc mở đầu bằng tiếng piano nhẹ nhàng, tạo nên một không gian âm thanh u hoài và sâu lắng, góp phần cho người nghe hình dung đến bối cảnh ngột ngạt trong lòng đất của bộ phim. Phần lời bài hát với những ẩn dụ đã nói ở trên giúp người nghe cảm nhận được chiều sâu tâm lý và sự giằng xé nội tâm của các nhân vật trong phim. Đoạn đầu ca khúc do giọng nam thể hiện mang tính trữ tình tự sự, không giống với những ca khúc trữ tình cách mạng đã ra đời trước đây, nét giai điệu gợi lên một sự nhẹ nhàng, có hơi thở của sự trẻ trung.

Có một điểm đáng chú ý, có đoạn trong ca khúc, tác giả đã khai thác cách hát rất gần với hát nói, điều này thường thấy trong các nhạc kịch và phù hợp với các vở kịch, bộ phim.

Về hòa âm, có sự khai thác, sử dụng các nhạc cụ acoustic (piano, đàn dây) kết hợp với âm thanh điện tử tạo không gian vừa thật vừa có phần huyền ảo. Điều này cũng góp phần làm nổi bật hình tượng của phim với cảm giác ngột ngạt, cô độc nhưng cũng đầy hy vọng. Cách xử lý tăng dần cường độ ở điệp khúc, khi giai điệu được nâng cao và tiếng đàn dây vang lên mạnh mẽ hơn, giúp truyền tải cao trào cảm xúc.

Một yếu tố cũng cần được nhắc tới góp phần tạo sức lan tỏa cho Mặt trời trong bóng tối chính là 2 giọng hát thể hiện ca khúc này, đó là NSƯT Cao Minh và giọng nữ mang màu sắc dân gian Nam bộ là của Diễm Hằng Lamoon. Cả 2 vừa là ca sĩ thể hiện, cũng vừa tham gia diễn xuất trong phim Địa đạo, trong đó NSƯT Cao Minh vào vai chú Sáu, còn Diễm Hằng Lamoon vào vai Út Khờ. Điều đó càng làm cho 2 nghệ sĩ sống trong cảm xúc của nhân vật và thể hiện đúng tinh thần của nhân vật và bộ phim.

Sự kết hợp giữa giọng nam và giọng nữ trong Mặt trời trong bóng tối cũng đã góp phần mang đến một hiệu ứng cảm xúc vừa đối lập vừa hòa quyện, như 2 mặt của một hiện thực: Bóng tối và ánh sáng, mất mát và niềm tin.

Có một điều cũng cần nói ra, không ít khán giả đã có chút băn khoăn khi chỉ thoáng nghe qua phần giọng hát nữ thể hiện cũng đã thấy có sự tương đồng với một ca khúc nhạc phim khác rất nổi tiếng là Bài ca đất phương Nam của nhạc sĩ Lư Nhất Vũ. Ngoài ra, dù không rõ ràng bằng, nhưng khi nghe Mặt trời trong bóng tối có thể cảm nhận phảng phất trong âm nhạc mối tương quan với Cô gái Sài Gòn đi tải đạn.

Có thể sự giống nhau này là do cách giọng nữ thể hiện với âm sắc, kỹ thuật ngân rung cổ truyền và màu giọng mang âm hưởng dân ca Nam bộ. Cũng có thể do một vài nét giai điệu mang chất Nam bộ trong ca khúc của nhạc sĩ Lư Nhất Vũ đã trở thành kiểu mẫu, "đóng đinh" trong lòng công chúng, trong đó có cả ca sĩ thể hiện và tác giả của tác phẩm Mặt trời trong bóng tối, vì thế mà trong vô thức chung nó gợi cho người nghe tới sự tương đồng. Nhìn ở góc độ tích cực thì tác giả Mặt trời trong bóng tối có thể đã chủ động khai thác chất liệu quen thuộc ấy để gợi nhắc không khí miền Nam kháng chiến.

Dẫu thế, Mặt trời trong bóng tối đã mang đến một không gian mới trong sáng tác của Hứa Kim Tuyền. Nam nhạc sĩ mở rộng chủ đề sáng tác, đã tiếp cận đề tài lịch sử - chiến tranh và sáng tác theo cảm nhận của mình, không gồng lên mà hướng về diễn biến nội tâm và sự hy sinh thầm lặng.