Đột phá theo Nghị quyết 57: Mở khóa nguồn lực đổi mới sáng tạo

Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo được Quốc hội khóa XV thông qua tại Kỳ họp thứ 9 đánh dấu bước đột phá quan trọng trong việc thể chế hóa đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước đối với lĩnh vực này. 

Ngay sau khi Luật được ban hành, Chính phủ và Bộ Khoa học và Công nghệ đã khẩn trương triển khai nhiệm vụ hoàn thiện cơ sở pháp lý để đưa các quy định mới sớm đi vào cuộc sống

Một trong những bước đi nổi bật là việc Chính phủ ban hành Nghị định số 268/2025/NĐ-CP, ngày 14/10/2025 "Quy định chi tiết và hướng dẫn một số điều của Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo về đổi mới sáng tạo; khuyến khích hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp; công nhận trung tâm đổi mới sáng tạo, hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo; công nhận cá nhân, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo; hạ tầng mạng lưới và hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo".

Bước tiến đột phá

Theo Cục Đổi mới sáng tạo (Bộ Khoa học và Công nghệ), Nghị định số 268/2025/NĐ-CP thực sự là một bước tiến đột phá, tạo ra hai kênh song song và thông suốt để đưa nguồn lực Nhà nước hỗ trợ đổi mới sáng tạo. Một là qua kênh "đặt hàng" từ phía cơ quan quản lý để giải quyết các bài toán lớn của quốc gia; hai là qua kênh "tài trợ" cho các đề xuất đến từ hoạt động sản xuất - kinh doanh của doanh nghiệp, tổ chức. Để đảm bảo cơ chế mới này vận hành hiệu quả, các quy định của Nghị định đã đổi mới toàn diện quy trình trên ba trụ cột chính. Đó là sự minh bạch và công khai toàn bộ quy trình. Tất cả các khâu, từ thông báo kêu gọi, tiêu chí lựa chọn cho đến kết quả xét duyệt đều được công khai trên Cổng thông tin điện tử. Điều này tạo ra một sân chơi bình đẳng - nơi mọi doanh nghiệp, tổ chức đều có cơ hội tiếp cận như nhau.

Nghị định cũng đề cao vai trò của chuyên môn và tính độc lập trong xét duyệt. Thay vì chỉ dựa vào cơ quan hành chính, việc xét duyệt sẽ do các Hội đồng xét duyệt độc lập thực hiện. Thành phần Hội đồng không chỉ có các nhà quản lý mà còn quy tụ các chuyên gia đầu ngành, doanh nhân, nhà đầu tư uy tín. Kết luận của Hội đồng là căn cứ chính để ra quyết định tài trợ, đặt hàng, đảm bảo tính khách quan và sát với thực tiễn.

Trụ cột thứ ba chính là sự linh hoạt và tốc độ thông qua việc chuẩn hóa và phân cấp. Quy trình được thiết kế lại theo hướng tinh gọn với các mốc thời gian cụ thể cho từng khâu. Các hợp đồng tài trợ, hỗ trợ sẽ được ký kết theo mẫu chuẩn hóa, có thể thực hiện dưới dạng hợp đồng điện tử để rút ngắn tối đa thời gian.

Với cơ chế mới này, nguồn lực của Nhà nước sẽ đến đúng nơi, đúng lúc, thực sự trở thành "vốn mồi" để khơi dậy tiềm năng đổi mới sáng tạo trong toàn xã hội, tạo ra những sản phẩm, dịch vụ công nghệ có giá trị cao, đóng góp vào phát triển kinh tế - xã hội.

Kỳ vọng vào cơ chế hỗ trợ lãi suất vay cho doanh nghiệp

Một điểm đáng chú ý trong Nghị định là cơ chế hỗ trợ lãi suất vay cho doanh nghiệp thực hiện dự án đổi mới sáng tạo. Đây là chính sách được Cục Đổi mới sáng tạo đặt nhiều kỳ vọng, được thiết kế để giải quyết một trong những "nút thắt" lớn nhất của doanh nghiệp khi đổi mới công nghệ là chi phí vốn. Nghị định đã quy định cụ thể về điều kiện, mức và thời hạn hỗ trợ để đảm bảo tính khả thi, phù hợp với thực tiễn. Điểm cốt lõi là doanh nghiệp phải được một tổ chức tín dụng chấp thuận cho vay để thực hiện dự án. Điều này có nghĩa là dự án đó đã vượt qua vòng thẩm định khắt khe về tính khả thi và hiệu quả kinh doanh của chính ngân hàng. Nhà nước sẽ không làm thay vai trò của thị trường mà đóng vai trò là "cánh tay nối dài", tiếp sức cho những dự án đã có tiềm năng.

Nhà nước sẽ hỗ trợ 50% lãi suất vay thương mại mà doanh nghiệp phải trả, với mức hỗ trợ tối đa không quá 6%/năm. Thời gian hỗ trợ kéo dài tối đa 5 năm, đủ dài để một dự án công nghệ có thể đi vào vận hành ổn định và bắt đầu tạo ra dòng tiền.

Mang tới kỳ vọng tháo gỡ nút thắt tài chính, chính sách này được ban hành với ba tầng ý nghĩa sâu sắc. Đó là, trực tiếp giảm gánh nặng chi phí, tăng tính khả thi cho dự án. Chi phí vốn cao luôn là rào cản lớn khiến nhiều doanh nghiệp e ngại đầu tư vào công nghệ mới. Với việc được hỗ trợ 50% lãi suất, nhiều dự án trước đây bị coi là "nằm trên giấy" vì hiệu quả tài chính chưa đủ hấp dẫn nay sẽ trở nên khả thi. Điều này đặc biệt có ý nghĩa với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, vốn có tiềm năng đổi mới nhưng lại hạn chế về nguồn lực.

Đầu tư vào công nghệ luôn tiềm ẩn rủi ro. Đây là cơ chế chia sẻ rủi ro giữa Nhà nước và doanh nghiệp. Khi Nhà nước cùng chia sẻ một phần chi phí tài chính, doanh nghiệp sẽ mạnh dạn hơn trong việc chấp nhận rủi ro, dám đầu tư vào những công nghệ đột phá, có sức lan tỏa lớn thay vì chỉ lựa chọn các giải pháp an toàn, cải tiến nhỏ lẻ.

Tầng ý nghĩa thứ ba chính là Nghị định tạo ra hiệu ứng "đòn bẩy", thu hút dòng vốn tín dụng thương mại vào lĩnh vực công nghệ. Chính sách này là một tín hiệu mạnh mẽ, khẳng định sự đồng hành của Chính phủ; không chỉ giúp doanh nghiệp mà còn giúp các tổ chức tín dụng giảm bớt e ngại khi thẩm định các dự án công nghệ, vốn thường bị xem là có độ rủi ro cao. Một đồng vốn ngân sách bỏ ra để hỗ trợ lãi suất có thể khơi thông và thu hút hàng chục, thậm chí hàng trăm đồng vốn tín dụng từ xã hội chảy vào lĩnh vực đổi mới sáng tạo.

Cơ chế hỗ trợ lãi suất vay là một sự đầu tư có mục tiêu, sử dụng "bộ lọc" của thị trường (là các ngân hàng) để lựa chọn những dự án xứng đáng. Đây sẽ là cú hích thực sự, giúp các doanh nghiệp Việt Nam bứt phá về công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh một cách bền vững.

Voucher cho đổi mới sáng tạo

Nghị định 268 đưa ra công cụ mới: Phiếu hỗ trợ tài chính (voucher), nhằm thúc đẩy thương mại hóa sản phẩm sáng tạo.

Đại diện Cục Đổi mới sáng tạo lý giải, voucher hiểu một cách đơn giản là một cơ chế hỗ trợ tài chính "kép": Thay vì đưa tiền trực tiếp cho nhà sản xuất, Nhà nước sẽ cấp phiếu mua hàng có giá trị cho chính người tiêu dùng hoặc doanh nghiệp có nhu cầu. Đây là một cú hích kép, vừa hỗ trợ bên cung, vừa kích thích bên cầu.

Chính sách này góp phần giải quyết bài toán "con gà - quả trứng" trong thương mại hóa công nghệ. Nhiều sản phẩm sáng tạo của Việt Nam rất tốt nhưng lại chật vật để có được những khách hàng đầu tiên, bởi người dùng thường e ngại rủi ro khi thử một sản phẩm mới. Voucher chính là giải pháp để phá vỡ rào cản này, giúp sản phẩm vượt qua "thung lũng chết" để bước chân vào thị trường.

Về cách thức vận hành, Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia sẽ xây dựng các chương trình voucher cho từng lĩnh vực ưu tiên, lựa chọn các sản phẩm, dịch vụ đổi mới sáng tạo đã sẵn sàng thương mại hóa để tham gia. Doanh nghiệp hoặc người dùng có nhu cầu sẽ nhận được các voucher này và sử dụng để được giảm giá khi mua sản phẩm. Doanh nghiệp cung cấp sản phẩm sau đó sẽ dùng voucher để thanh toán lại với Quỹ.

Cơ chế này đảm bảo tiền của Nhà nước chỉ được chi ra khi có giao dịch thực sự trên thị trường, giúp doanh nghiệp tiếp cận khách hàng, giúp người dùng được trải nghiệm công nghệ mới với chi phí thấp và Nhà nước đạt được mục tiêu thúc đẩy thương mại hóa một cách hiệu quả nhất.

Nghị định 268 đã góp phần kiến tạo một hệ thống hỗ trợ liền mạch, từ phòng thí nghiệm ra đến thị trường. Việc trao cho doanh nghiệp không chỉ một mà nhiều công cụ phù hợp sẽ giúp phát huy nội lực, sự cạnh tranh lành mạnh và một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo thực sự năng động, đủ sức tạo ra những sản phẩm công nghệ "Made in Vietnam" chinh phục cả thị trường trong nước và quốc tế.