Đi tìm 'Những bản hùng ca đất nước'

Cuối tuần qua, Lễ phát động bình chọn 50 tác phẩm văn học và nghệ thuật biểu diễn Việt Nam sau ngày đất nước thống nhất (30/4/1975-30/4/2025) với chủ đề Những bản hùng ca đất nước đã chính thức khởi động tại Hà Nội.

1. Đây là cuộc bình chọn được Bộ VH,TT&DL giao Cục Nghệ thuật biểu diễn chủ trì, phối hợp với các hội văn học nghệ thuật chuyên ngành Trung ương thực hiện. Theo đó, sẽ có 50 tác phẩm văn học và nghệ thuật biểu diễn Việt Nam tiêu biểu, xuất sắc sau ngày đất nước thống nhất được bình chọn là những tác phẩm nổi bật của các tác giả trong và ngoài nước được sáng tác tính từ tháng 5/1975 đến ngày 30/4/2024.

Như những gì được chia sẻ tại lễ phát động, trong 50 năm kể từ khi nước nhà thống nhất (30/4/1975), hành trình lịch sử của dân tộc cũng như hành trình của văn học nghệ thuật Việt Nam đã trải qua nhiều giai đoạn đổi mới. Ở đó, văn nghệ sĩ cũng như các tác phẩm văn học nghệ thuật vẫn luôn thể hiện tinh thần bám sát theo sự kiện dòng chảy của đất nước.

Đơn cử, chỉ riêng trong lĩnh vực âm nhạc, theo lời NSND Phạm Ngọc Khôi (Phó Chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam), sự ra đời của nhiều tác phẩm đã phản ánh sự chuyển giao thế kỷ, tiếp nối những thành tựu của âm nhạc cách mạng Việt Nam. Chúng ta có những tác phẩm về đề tài quê hương đất nước nhưViệt Nam ơi mùa Xuân đến rồi (Huy Du), cho đến những tác phẩm viết cho dàn nhạc giao hưởng như Người về đem tới ngày vui (Trọng Bằng) hay sau này là Tổ quốc gọi tên mình (Đinh Trung Cẩn), và còn có nhiều tác phẩm được viết về mọi đề tài của cuộc sống: từ thanh niên xung phong, biển đảo quê hương hay các đề tài về Hà Nội, TP.HCM.

Từ những thành tựu đó, đời sống cũng rất cần những tác phẩm mới trong giai đoạn mới của lịch sử. Đặc biệt, khi hội nhập thế giới thì chúng ta không thể thiếu những tác phẩm mang tính thời đại.

Chính vì vậy, Thứ trưởng Bộ VH,TT&DL Tạ Quang Đông bày tỏ: "Chúng tôi mong muốn cuộc bình chọn sẽ tìm ra những tác phẩm tiêu biểu xuất sắc".

Cũng theo ông Đông, việc chọn ra 50 tác phẩm văn học và nghệ thuật biểu diễn xuất sắc của Việt Nam sau ngày đất nước thống nhất cũng là nền tảng để các cơ quan quản lý Nhà nước về văn hóa nghệ thuật nhìn thấy những mặt mạnh và yếu của lĩnh vực này. Từ đó, sẽ có thêm chính sách, giúp đỡ và khuyến khích văn nghệ sĩ sáng tác nhiều hơnnhững tác phẩm có giá trị, để phát triển hơn nữa nền văn học nghệ thuật của chúng ta.

Tương tự, NSND Trần Ly Ly, quyền Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn cũng khẳng định: Bước vào thời kỳ mới - thời kỳ mà chúng ta phải thay đổi, hoạch định phương hướng phát triển nền văn học và biểu diễn - nghệ thuật Việt Nam tương lai cần có những tác phẩm văn học nghệ thuật mới của thời đại và xứng tầm.

"Với tư cách nghệ sĩ trong thế hệ mới này, chúng tôi rất ngưỡng mộ kho tàng đồ sộ mà thế hệ trước để lại trong 50 năm qua, và cũng mong muốn sẽ có những tác phẩm mới, có thể xứng đáng với những gì mà văn nghệ sĩ và nền văn hóa nghệ thuật đã để lại cho chúng ta hôm nay" - NSND Trần Ly Ly nói.

2. Theo quy chế, các tác phẩmvăn học và nghệ thuật biểu diễn Việt Nam được bình chọn là những tác phẩm nổi bật của các tác giả trong và ngoài nước được sáng tác tính từ tháng 5/1975 đến ngày 30/4/2024.Tác phẩm tham gia bình chọn phải rõ ràng về lý lịch, không có tranh chấp về bản quyền tác giả.

Về yêu cầu chuyên môn, các tác phẩm bình chọn thuộc thể loại văn học, sân khấu, âm nhạc, múa đã được công bố, sử dụng dưới hình thức xuất bản, dàn dựng và biểu diễn phục vụ công chúng, có giá trị đặc biệt xuất sắc về nội dung tư tưởng và hình thức nghệ thuật.

Các tác phẩm văn học phải có tính nhân văn sâu sắc; có ảnh hưởng rộng lớn và lâu dài trong đời sống xã hội, góp phần quan trọng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.

Các tác phẩm sân khấu, âm nhạc, múa có tác dụng lớn phục vụ sự nghiệp cách mạng, có ảnh hưởng rộng lớn và lâu dài trong đời sống xã hội, góp phần quan trọng vào việc thay đổi nhận thức của nhân dân trong sự nghiệp phát triển văn hóa, nghệ thuật Việt Nam, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.

Với những yêu cầu trên, nhà văn Nguyễn Bình Phương (Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam) nhận định: Để bình chọn được 50 tác phẩm tiêu biểu là việc khó trong "muôn vàn việc khó".

"Khi một tác phẩm nghệ thuật ra đời, có nhiều cách tiếp cận, cách cảm nhận khác nhau, tùy theo trình độ nhận thức và nhu cầu nội tại của người tiếp nhận. Trong khi đó, nghệ thuật là sáng tạo, không có biểu mẫu nên tìm được tiếng nói chung trong đánh giá kết quả cuộc bình chọn lần này là việc gian nan" - nhà văn đưa ra quan điểm.       

Tuy nhiên, như lời nhà văn này, "khó không có nghĩa là không làm được". Từ quan điểm rằng những tác phẩm đã ra đời có giá trị cần được tôn vinh, đặc biệt là các tác phẩm có giá trị đời sống với tuổi thọ tỉ lệ thuận với giá trị nghệ thuật, ông Phươngdự báo: Kết quả cuộc bình chọn lần này sẽ mang nhiều ý nghĩa.

Cụ thể, theo lời nhà văn, trước hết, cuộc bình chọn là cơ hội để nhìn lại một thời đại gắn với hào khí của dân tộc 50 năm qua, cũng như "định lượng được tâm hồn dân tộc mình". Ngoài ra, đây là dịp để chúng ta nhìn lại xem văn hóa nghệ thuật của mình đang ở đâu, đặc biệt là văn học và nghệ thuật biểu diễn đang ở chặng nào trong dòng chảy của dân tộc, có màu sắc, hình hài ra sao và ở vị trí nào trên bản đồ thế giới. Điều này sẽ giúp cho những người làm công tác hoạch định có những chiến lược phát triển mới. Cuối cùng, đó là sự định giá của tác phẩm - mà người thưởng thức chính là thước đo chính xác nhất cho giá trị mỗi tác phẩm.

"Với tinh thần ấy, tôi tin rằng những người yêu nghệ thuật sẽ nhiệt liệt ủng hộ và tham gia bình chọn" - nhà văn Nguyễn Bình Phương khẳng định.