Để Hà Nội 'đẹp từng centimet'

Chỉ là một đề bài nhánh cho lĩnh vực thiết kế công cộng của cuộc thi Designed by Vietnam 2022, vậy nhưng Hà Nội đẹp từng centimet lại mở ra những câu chuyện khá thú vị.

Phát động từ tháng 6/2022, một số tác phẩm gắn với chủ đề này đã lọt vào top 25 của cuộc thi, vốn gồm nhiều nội dung như thiết kế truyền thông, thiết kế vật dụng trang trí, thiết kế trang phục...

1. Trong mỗi đồ án này, người ta lại thấy một cách tiếp cận riêng, với những ý tưởng riêng, để làm đẹp cho không gian chung của Hà Nội.

Điển hình, đồ án Hanoi Sonata gắn với một ý tưởng chủ đạo: Nét đẹp của Hà Nội chính là sự giao thoa của nhiều yếu tố như cảm nhận về thị giác. Từ những hình ảnh thân quen, cổ kính như mái chùa, lũy tre… cho đến cảm nhận về tiếng chuông chùa về làn gió mát chiều Hè. Do vậy, dự án đề xuất kiến tạo mô hình chòi nghỉ, có thể được bố trí tại các khu vực công cộng, trọng điểm của thành phố như phố đi bộ, phố sách, công viên, vườn hoa…

Lồng ghép hình ảnh của mái chùa và bụi tre, chòi nghỉ này bao gồm một mạng cấu trúc của các hình trụ làm từ các ống kim loại rỗng, được treo bằng sợi cáp để có thể di chuyển linh hoạt. Với sự chuyển động của gió, các ống âm thanh với chiều dài riêng va vào nhau, tạo ra âm thành có cường độ và cao độ thường xuyên thay đổi bởi sức gió cũng như không gian bên dưới.

Theo kỳ vọng, Hanoi Sonata sẽ trở thành một không gian gắn với những "bản giao hưởng" từ gió và thiên nhiên, giúp cộng đồng thư giãn và quên đi những khói bụi, ồn ào của cuộc sống hàng ngày.

Hoặc, đồ án Đêm xưa ngày nay lại hướng tới mục tiêu cải thiện vẻ đẹp thẩm mỹ của các các sạp hàng tại chợ đêm phố cổ Hàng Đào - trong bối cảnh các gian hàng hiện trạng còn tồn tại nhiều bất cập về thiết kế và yếu tố thẩm mỹ.

Dựa trên cảm hứng từ những mái ngói xô nghiêng lâu đời - vốn là nét cổ kính, độc đáo riêng của phố cổ Hà thành - đồ án đưa ra phương án thiết kế hệ thống sạp hàng mới với nhiều tiện lợi về thẩm mỹ, vị trí lắp đồ, bàn gập, bảng hiệu…

Ngoài việc áp dụng ở khu chợ đêm, thiết kế này còn có thể sử dụng cho nhiều sự kiện, địa điểm văn hóa khác như hội chợ, triển lãm, khu trưng bày…

2. Ở một góc độ khác, đồ án Gánh tự do lại hướng tới một đặc trưng riêng của Hà Nội - những "thiên đường ẩm thực" tự phát gắn với những ngõ ngách nhỏ len lỏi trong các phố. Địa điểm nhóm thiết kế nghiên cứu cụ thể là ngõ Tự Do, vốn đang tồn tại nhiều bất cập về thiếu chỗ đỗ xe, cản trở lối đi, gây ra thiếu an toàn khi ngồi ăn, cảnh quan mất vệ sinh và lộn xộn.

Các khảo sát cho thấy nguyên nhân chủ yếu của những hạn chế này gắn với sự chật hẹp và thiếu thốn về không gian, nên Gánh tự do đưa ra một cách tiếp cận độc đáo: "Nâng" vị trí các quán ăn lên phía trên cao, còn diện tích ở dưới được giải phóng cho nhu cầu để xe. Chìa khóa của phương án này là việc thiết kế những cấu trúc bằng thép làm chỗ ngồi - vốn có thể tận dụng từ hệ khung dàn giáo các xây dựng - kết hợp với việc quy định lại vị trí về biển hàng, làn đi bộ, chỗ đỗ xe, chỗ ngồi ăn…

Trong khi đó, đồ án Giao thời lại là phương án thiết kế không gian công cộng gắn với việc cải tạo một những nhà xưởng nhà máy cao su Sao vàng (quận Thanh Xuân, Hà Nội). Đây là khu vực gắn với ký ức của rất nhiều người dân thành phố, nên đồ án hướng tới thông điệp muốn truyền tải 3 giai đoạn của một dòng lịch sử từ quá khứ, hiện tại và tương lai trong một không gian dài 160 mét của khu nhà xưởng cũ.

Với mục đích tái sử dụng không gian bên dưới và tạo ra một không gian công cộng bao gồm những mảng xanh mở và khu vực hoạt động văn hóa nằm trong vực trung tâm, đồ án tận dụng một phần không gian của khu phân xưởng cũ làm nơi triển lãm và trưng bày, còn mảng công viên được "len" vào giữa công trình. Quần thể đa năng này được kỳ vọng là nơi người dân có thể tận dụng để sinh hoạt, vui chơi, cũng như tổ chức các lễ hội thả diều, ngắm trăng gắn với phần lõi ký ức mà "cao - xà - lá" đã để lại với người Hà Nội.

3. Sau 2 lần diễn ra vào các năm 2020 và 2021, đây là lần đầu tiên cuộc thi thiết kế Designed by Vietnam (Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam và Vietnam Design Group phối hợp tổ chức) có một nội dung dành riêng cho việc thiết kế không gian công cộng tại Hà Nội.

Theo đó, phía tổ chức muốn tìm kiếm các ý tưởng thiết kế khả thi cho không gian công cộng của Hà Nội với mục đích làm đẹp, chỉnh trang cho mỗi góc phố, vỉa hè, vườn hoa - hoặc thậm chí là những nơi tưởng như rất dễ bị bỏ qua như bốt điện, các thùng rác công cộng - để có thể giúp Hà Nội "đẹp từng centimet" như tên gọi.

Như lời KTS Lê Việt Hà (Chủ tịch Vietnam Design Group, đồng Trưởng ban tổ chức cuộc thi), việc mở thêm nội dung thiết kế không gian công cộng riêng cho Hà Nội là hợp lý và cần thiết, trong bối cảnh thành phố đang dần trở nên lộn xộn và đánh mất bản sắc trước trước sức ép đô thị hóa. Thực tế, không chỉ mất an toàn, nhiều không gian công cộng tại Hà Nội cũng đang được bố trí khá cẩu thả, tự phát và thiếu bàn tay của những nhà thiết kế.

Đáng nói, điều này cũng trở nên rất cấp thiết, trong bối cảnh Hà Nội gia nhập mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO từ năm 2019. Bởi như phân tích của các chuyên gia, trong bối cảnh tốc độ đô thị hóa ngày càng mạnh mẽ, người dân ngày càng quan tâm và yêu cầu nhiều hơn đến chất lượng và tiện ích trong lĩnh vực này. Và như thế, "Hà Nội đẹp từng centimet" có thể coi là một trong các hoạt động để khơi dậy tiềm năng giúp Hà Nội đẹp hơn - như tên gọi - đồng thời biến thành phố thành trung tâm của sáng tạo.