Dấu ấn tư tưởng Đại thi hào Nguyễn Du – di sản nhân văn vượt thời gian

Trải qua hơn hai thế kỷ, dấu ấn tư tưởng của Đại thi hào Nguyễn Du vẫn bền bỉ hiện diện trong đời sống tinh thần của dân tộc Việt Nam. Truyện Kiều – tác phẩm kết tinh sâu sắc triết lý nhân văn "Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài" – đã vượt khỏi khuôn khổ một kiệt tác văn chương, trở thành di sản văn hóa của Việt Nam và nhân loại, được UNESCO vinh danh.

Xem chuyên đề Kỷ niệm 260 năm Ngày sinh Đại thi hào Nguyễn Du TẠI ĐÂY

Lưu giữ di sản

Di sản Đại thi hào Nguyễn Du để lại không chỉ nằm ở giá trị nghệ thuật ngôn từ, mà còn ở hệ chuẩn mực đạo đức, cách nhìn con người đầy nhân ái, thấu cảm, giàu tính nhân văn.

Giữa không gian trầm mặc của làng cổ Tiên Điền, nơi còn lưu giữ nhiều dấu tích gắn với cuộc đời và sự nghiệp của Đại thi hào, ông Nguyễn Hải Nam – hậu duệ đời thứ bảy của Nguyễn Du vẫn giữ thói quen đọc Truyện Kiều mỗi ngày. Với ông, tập Truyện Kiều do dòng họ Nguyễn Tiên Điền biên soạn không chỉ là sách, mà là ký ức, là sợi dây nối liền các thế hệ trong gia tộc với tư tưởng của người xưa. Ông luôn tâm niệm rằng, Đại thi hào Nguyễn Du để lại cho hậu thế không chỉ một danh tác, mà còn là một cách sống. Theo ông, giá trị lớn nhất của Truyện Kiều nằm ở khả năng soi chiếu con người trong mọi hoàn cảnh, mọi thời đại, nhắc nhở con người biết sống nhân ái, biết đặt chữ "tâm", chữ "nhân", chữ "nghĩa" làm gốc.

"Truyện Kiều là di sản văn hóa, tư tưởng vượt qua không gian và thời gian. Qua từng câu thơ, Nguyễn Du thể hiện sự thấu hiểu sâu sắc với con người, đặc biệt là những số phận bất hạnh. Những giá trị về chữ tâm, chữ nhân, chữ hiếu, chữ nghĩa trong tác phẩm vẫn còn nguyên ý nghĩa trong đời sống hôm nay", ông Nguyễn Hải Nam chia sẻ.

Không chỉ được gìn giữ trong không gian gia tộc, những năm qua, di sản Nguyễn Du còn được Hà Tĩnh đưa vào đời sống xã hội bằng nhiều cách làm sáng tạo, thiết thực, đặc biệt là trong lĩnh vực giáo dục. Truyện Kiều được đưa vào trường học không chỉ như một tác phẩm trong chương trình giảng dạy, mà còn là một không gian văn hóa, nơi học sinh được tiếp cận bằng những hình thức gần gũi như lẩy Kiều, trò Kiều, dân ca ví giặm...

Nhờ đó, những câu thơ của Nguyễn Du không còn khô cứng trên trang sách, mà trở nên sống động, gắn với cảm xúc và trải nghiệm của người học. Qua từng nhân vật, từng số phận trong Truyện Kiều, học sinh được bồi đắp những bài học về lòng nhân ái, sự cảm thông, cách đối nhân xử thế trong cuộc sống.

Em Lê Thị Ngọc Hân, học sinh Trường Trung học phổ thông Nguyễn Du cho biết, từ cuộc đời và sự nghiệp của Đại thi hào, em học được tinh thần vượt khó, sự bền bỉ trong lao động sáng tạo, tình yêu sâu nặng với con người, quê hương, đất nước. "Điều quan trọng hơn, Truyện Kiều giúp em ý thức rõ hơn trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc giữ gìn, làm giàu thêm vẻ đẹp của tiếng Việt và văn hóa dân tộc", Ngọc Hân chia sẻ.

Ở bậc tiểu học, việc tiếp cận Truyện Kiều cũng được thực hiện theo hướng nhẹ nhàng, phù hợp với lứa tuổi. Theo bà Trần Thị Ngọc Xuyến, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Tiên Điền, nhà trường thường xuyên tổ chức các hoạt động đọc, học thuộc Truyện Kiều nhằm giúp học sinh và giáo viên hiểu rõ hơn những giá trị nhân văn mà Đại thi hào Nguyễn Du để lại. Qua đó, các em không chỉ học văn chương, mà còn học cách thương người, biết đặt mình vào hoàn cảnh của người khác.

Phát huy giá trị di sản

Cùng với giáo dục, công tác bảo tồn và phát huy di sản Nguyễn Du ở Hà Tĩnh đang được triển khai theo hướng bài bản, lâu dài. Khu lưu niệm Đại thi hào Nguyễn Du được đầu tư đồng bộ, nhiều hạng mục được tu bổ, phục dựng; hệ thống tư liệu, hiện vật quý được số hóa nhằm phục vụ công tác nghiên cứu, trưng bày và giới thiệu di sản.

Không gian văn hóa Kiều từng bước được mở rộng, gắn với các hoạt động trải nghiệm, tham quan, tìm hiểu, góp phần đưa di sản từ không gian lưu niệm bước ra đời sống. Thông qua đó, hình ảnh Đại thi hào Nguyễn Du và giá trị của Truyện Kiều được lan tỏa sâu rộng hơn tới công chúng trong nước và quốc tế. Đặc biệt, lễ kỷ niệm 260 năm Ngày sinh Danh nhân văn hóa thế giới, Đại thi hào Nguyễn Du (1765 - 2025), được tỉnh Hà Tĩnh tổ chức vào ngày 20/12/2025, sẽ là sự kiện văn hóa hết sức ý nghĩa.

Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Hà Tĩnh Nguyễn Viết Trường nêu rõ, việc kỷ niệm 260 năm Ngày sinh Đại thi hào Nguyễn Du không chỉ là dịp tri ân một danh nhân văn hóa kiệt xuất, mà còn là cơ hội để tiếp tục khẳng định trách nhiệm trong công tác bảo tồn, phát huy di sản. Di sản Nguyễn Du chỉ thực sự trường tồn khi được trân trọng, tiếp nối và sáng tạo trong đời sống đương đại; khi mỗi người dân trở thành một chủ thể văn hóa, một "sứ giả" lan tỏa tinh thần nhân văn, nhân ái, nghĩa tình mà Đại thi hào đã gửi gắm qua các tác phẩm của mình. Đây cũng chính là nền tảng quan trọng để xây dựng con người Hà Tĩnh phát triển toàn diện, giàu bản sắc, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững trong giai đoạn mới. Di sản Nguyễn Du là tài sản vô giá của Hà Tĩnh và của dân tộc Việt Nam. Việc gìn giữ, phát huy di sản không chỉ nhằm tôn vinh giá trị quá khứ, mà còn góp phần giáo dục truyền thống, bồi đắp niềm tự hào cho thế hệ trẻ hôm nay.

Đại thi hào Nguyễn Du (1765 - 2025) là người con ưu tú của Tiên Điền, Hà Tĩnh, danh nhân văn hóa có tầm ảnh hưởng sâu rộng trong nước và quốc tế. Di sản văn chương đồ sộ và đặc sắc của ông, đặc biệt là Truyện Kiều đã trở thành kết tinh sâu sắc của tư tưởng nhân văn, khát vọng về công lý, nhân nghĩa, giá trị thẩm mỹ, nghệ thuật ngôn từ, bản lĩnh văn hóa Việt Nam. Di sản Nguyễn Du là niềm tự hào và là tài sản tinh thần vô giá của dân tộc Việt Nam, góp phần quan trọng khẳng định vị thế và bản sắc văn hóa Việt Nam trong giao lưu, hội nhập quốc tế, nhất là trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay.