Cờ tướng Trung Quốc sau 'cú sốc' Lại Lý Huynh: Nhìn lại vị thế độc tôn

Cờ tướng Trung Quốc vẫn đang thống trị ở tầm thế giới. Nhưng sau cú sốc mang tên Lại Lý Huynh, họ sẽ phải nhìn lại vị thế độc tôn ấy để tái cấu trúc lực lượng.

Đó là một kỳ tích thực sự tại Thượng Hải. Với bản lĩnh thép và những nước cờ tinh tế, kỳ thủ Việt Nam Lại Lý Huynh đã đánh bại thần đồng chủ nhà Doãn Thăng (Yin Sheng) trong trận chung kết Giải Vô địch cờ tướng thế giới nội dung cờ tiêu chuẩn nam. Cầm quân đen - vị thế thường bị coi là bất lợi - Lại Lý Huynh đã lội ngược dòng ngoạn mục, chấm dứt chuỗi 18 năm thống trị liên tiếp của Trung Quốc ở đấu trường danh giá này.

Đó là "cú sốc lịch sử" đối với môn thể thao được coi là "quốc hồn quốc túy" của Trung Quốc. Trong bối cảnh làng cờ xứ sở tỷ dân đang lao đao vì các vụ scandal dàn xếp tỷ số, thất bại này như một hồi chuông cảnh tỉnh, buộc giới chuyên môn phải nhìn lại thực trạng: Từ vị thế độc tôn đến sự phụ thuộc mong manh vào các thần đồng trẻ tuổi.

Cờ tướng, hay còn gọi là Xiangqi, là môn thể thao trí tuệ đòi hỏi không chỉ trí thông minh mà còn bản lĩnh tâm lý và "sự già dơ" - kinh nghiệm tích lũy qua hàng ngàn ván đấu. Trung Quốc từng là "bá chủ" tuyệt đối, với hệ thống đào tạo chuyên nghiệp và nguồn lực khổng lồ. Tuy nhiên, những năm gần đây, các ngôi sao lớn lần lượt sa lưới pháp luật vì dàn xếp tỷ số, khiến niềm tin bị lung lay. Giờ đây, hy vọng được đặt vào thế hệ trẻ, nhưng thất bại trước Lại Lý Huynh đã phơi bày lỗ hổng: Tuổi trẻ tài cao chưa đủ để bù đắp cho kinh nghiệm chiến trường.

Vị thế độc tôn và lịch sử thống trị của cờ tướng Trung Quốc

Từ lâu, cờ tướng đã là biểu tượng văn hóa của Trung Quốc, với lịch sử hàng nghìn năm và được coi là "quốc túy" bên cạnh cờ vây. Trong những thập kỷ gần đây, Trung Quốc đã biến môn thể thao này thành bá chủ thế giới. Từ năm 2007 đến 2024, các kỳ thủ Trung Quốc đã vô địch liên tiếp 18 lần tại Giải Vô địch Thế giới, nhờ vào hệ thống đào tạo quy mô lớn. Hàng triệu kỳ thủ tham gia các giải nội địa, từ cấp tỉnh đến quốc gia, tạo nên một "lò luyện" khổng lồ. Các huyền thoại như Hồ Vinh Hoa (Hu Ronghua) - người được mệnh danh là "thần đồng" khi đánh bại cao thủ ở tuổi 16 - hay Vương Thiên Nhất (Wang Tianyi), thường được so sánh với Magnus Carlsen của cờ vua phương Tây, đã góp phần xây dựng vị thế độc tôn này.

Yếu tố then chốt đằng sau sự thống trị là sự kết hợp giữa tài năng thiên bẩm và "sự già dơ". Cờ tướng không chỉ là tính toán logic mà còn đòi hỏi bản lĩnh tâm lý vững vàng dưới áp lực. Các kỳ thủ Trung Quốc thường vượt trội nhờ kinh nghiệm phong phú từ hàng nghìn ván đấu thực tế, giúp họ đọc vị đối thủ và kiểm soát cảm xúc. Ví dụ, trong các trận chung kết thế giới trước đây, họ thường lội ngược dòng nhờ khả năng "già dơ" - biết tận dụng sai lầm nhỏ của đối phương để đảo ngược thế cờ. Hệ thống đào tạo của Trung Quốc, với các học viện như ở Nghĩa Ô (Triết Giang), đã sản sinh ra hàng loạt tài năng, biến cờ tướng thành ngành công nghiệp trị giá hàng tỷ USD, kết hợp với cá cược và truyền thông.

Tuy nhiên, sự kiện năm 2025 đã làm lung lay nền tảng này. Lại Lý Huynh, đại diện cho Việt Nam - quốc gia có truyền thống cờ tướng mạnh mẽ nhưng thường bị coi là "ngựa ô" - đã chứng minh rằng vị thế độc tôn không phải là bất di bất dịch. Với bản lĩnh tích lũy từ các giải quốc nội khốc liệt, anh đã khai thác điểm yếu của Doãn Thăng ở trung cuộc, biến ưu thế khai cuộc của đối thủ thành thất bại. Điều này phản ánh thực trạng: Trung Quốc đang mất dần các "ông kẹ" kinh nghiệm, dẫn đến khoảng trống thế hệ.

Khủng hoảng niềm tin từ các vụ scandal dàn xếp tỷ số

Những năm gần đây, cờ tướng Trung Quốc đã bị chấn động bởi hàng loạt vụ bê bối, mà đỉnh điểm là "Recording Gate" năm 2023 - vụ scandal lớn nhất lịch sử môn thể thao này. Các đoạn ghi âm rò rỉ tiết lộ rằng nhiều kỳ thủ hàng đầu đã nhận hối lộ để dàn xếp tỷ số, nhằm phục vụ cá cược trực tuyến. Hậu quả nghiêm trọng: 41 kỳ thủ bị phạt, trong đó 6 Grandmaster - bao gồm Vương Thiên Nhất và Triệu Hâm Hâm - bị cấm thi đấu suốt đời và tước danh hiệu. Thiên Nhất, từng là biểu tượng của cờ tướng hiện đại, nay bị ví như "Magnus Carlsen sa ngã", khiến cộng đồng cờ tướng thế giới sốc nặng.

Nguyên nhân sâu xa của khủng hoảng nằm ở áp lực kinh tế và thiếu giám sát. Thị trường cá cược cờ tướng ở Trung Quốc ước tính hàng tỷ USD, tạo động cơ cho tham nhũng. Văn hóa "thắng bằng mọi giá" đã biến các ngôi sao thành nạn nhân của hệ thống, nơi dàn xếp tỷ số trở thành "bí mật công khai". Điều này không chỉ làm suy giảm niềm tin từ công chúng - số lượng khán giả xem giải giảm đáng kể - mà còn tạo khoảng trống thế hệ. Nhiều kỳ thủ trung niên, vốn là trụ cột với "sự già dơ" phong phú, bị loại bỏ, buộc Trung Quốc phải dựa vào lứa trẻ chưa đủ chín muồi.

Sự khủng hoảng này đã góp phần làm suy yếu đội hình chủ nhà. Doãn Thăng, dù tài năng, đã sụp đổ dưới áp lực từ bản lĩnh của Lại Lý Huynh - người đại diện cho sự trong sạch và kinh nghiệm thực tiễn. Scandal không chỉ làm mất các ngôi sao mà còn ảnh hưởng đến tinh thần toàn đội, khiến họ dễ bị "kích bại" bởi đối thủ có tâm lý vững vàng hơn. Đây là bài học đắt giá: Trong cờ tướng, niềm tin là nền tảng, và mất nó đồng nghĩa với mất vị thế.

Niềm tin vào thế hệ trẻ và bài học từ cú sốc Thượng Hải

Trước bối cảnh scandal, Trung Quốc đã chuyển hướng đặt niềm tin vào các thần đồng trẻ, coi họ là hy vọng phục hưng. Các tài năng như Doãn Thăng - đại diện cho lứa trẻ từ học viện Nghĩa Ô - được đầu tư mạnh mẽ, với chương trình đào tạo từ 5-6 tuổi nhấn mạnh trí tuệ và sáng tạo. Thế hệ này mang đến sức sống mới, với khả năng tính toán nhanh chóng và ý tưởng táo bạo, giúp cờ tướng Trung Quốc vẫn giữ lợi thế ở khai cuộc.

Tuy nhiên, cờ tướng là môn đòi hỏi "già dơ" - kinh nghiệm kiểm soát cảm xúc và đọc vị đối thủ - mà lứa trẻ thường thiếu. Trong trận chung kết 2025, Doãn Thăng chiếm ưu thế ban đầu nhưng sụp đổ ở trung cuộc do non kinh nghiệm, để Lại Lý Huynh lật ngược tình thế. Ở tuổi 35, Lý Huynh kết hợp tài năng với kinh nghiệm từ các giải quốc nội, chứng minh rằng tuổi trẻ không phải lúc nào cũng thắng. Điều này đặt ra thách thức: Thần đồng là hy vọng, nhưng cần thời gian rèn luyện bản lĩnh để tránh lặp lại thất bại.

Tóm lại, chiến thắng của Lại Lý Huynh năm 2025 là "trận cờ lịch sử" đánh thức cờ tướng Trung Quốc, giúp họ bớt ảo tưởng về sự thống trị tuyệt đối. Từ scandal đến hy vọng thần đồng, môn thể thao này nhắc nhở rằng chiến thắng thuộc về bản lĩnh và kinh nghiệm, chứ không chỉ tài năng. Trung Quốc cần "nhìn lại" để tái khẳng định vị thế, biến thử thách thành cơ hội.

Liệu các thần đồng có kế thừa "sự già dơ" của tiền bối, hay cờ tướng thế giới sẽ chứng kiến thêm bất ngờ từ Việt Nam? Câu trả lời nằm ở tương lai, nhưng chắc chắn, bộ môn tưởng chừng nhàm chán này sẽ đa dạng và hấp dẫn hơn bao giờ hết.