“Bầu ơi thương lấy bí cùng/ Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn”. Đây là câu ca dao được nhắc đến nhiều trong những ngày cả nước ta đang chung tay chống dịch Covid-19.

• Chữ và nghĩa: Giọt bắn

Chắc mọi người đều biết rõ, virus corona 2019 (SARS-CoV-2) lây trực tiếp từ người sang người chủ yếu theo “giọt bắn” qua đường hô hấp khi tiếp xúc.

• Chữ và nghĩa: Thiết yếu

Thông thường, khi nói đến "kỷ lục" là ta nói đến một sự kiện thể thao nào đó đem lại niềm vui, niềm tự hào, niềm vinh quang chiến thắng.

• Chữ và nghĩa: 'Gôn' hay 'gốp'? Có cần 'trả lại tên cho em'?

Sẽ chẳng có vấn đề gì nếu như người Việt vẫn dùng từ "gôn" như cách gọi đã có từ bao năm nay. Tuy nhiên, không hiểu sao gần đây, Đài Truyền hình Việt Nam khi đưa tin về môn thể thao này đều nhất loạt đọc là "gốp".

• Chữ và nghĩa: Đi khám bác sĩ

"Tớ thấy thần sắc cậu không được khỏe, lại đang lúc Covid bất ổn, cậu nên đi khám bác sĩ xem sao"; "Mẹ nghĩ, mang bầu lần đầu, con nên chịu khó đi khám bác sĩ để họ tư vấn cho”...

• Chữ và nghĩa: Tinh thần thượng võ

"Thượng võ" là một từ quen thuộc trong thể thao, nhất là võ thuật. Chúng ta thường nghe nói, chẳng hạn: "Cả 2 đội đã thi đấu sòng phẳng, đúng tinh thần thượng võ".

• Chữ và nghĩa: Việt vị

“Việt vị” là một trong những lỗi hay gặp nhất trong bóng đá. Tuy nhiên, khác với nhiều lỗi khác (lấy bóng không hợp lệ, chơi tiểu xảo, chơi bạo lực, để bóng chạm tay...) thì cầu thủ phạm lỗi có thể bị phạt (thẻ vàng hoặc đỏ).

• Chữ và nghĩa: Màu bã trầu

"Phố phở, phố có nhà to". Chắc không ít người còn nhớ đoạn trích này. Nó vốn nằm trong sách “Học vần” - sách giáo khoa phổ thông năm xưa. Các tác giả đã lấy ví dụ như thế để các em học sinh làm quen với âm vị [f] được thể hiện bằng tổ hợp 2 phụ âm [p+h].

• Chữ và nghĩa: Thời gian ủng hộ đội...

"Thời gian đang ủng hộ đội Bồ Đào Nha. Hiệp phụ thứ 2 chỉ còn 3 phút bù giờ. Đội quân của Fernando Santos đã kéo hết về phòng ngự và khả năng lật ngược tình thế của đội Pháp là không thể...".

• Chữ và nghĩa: Đồng tiền liền khúc ruột

"Húng chó" là một từ chỉ một loại cây trong vườn nhà của nhiều gia đình Việt Nam, song lại khiến ta nghĩ ngay đến thịt chó - món ẩm thực gây nhiều tranh cãi, nhưng không thể phủ nhận là nó đã ăn sâu vào trong văn hóa dân gian. “Sống ở trên đời ăn miếng dồi chó/ Chết xuống âm phủ biết có hay không”; “Sống được ăn dồi chó, chết được bó vàng tâm”.

• Chữ và nghĩa: Đồng tiền liền khúc ruột

Đồng tiền vốn là "đơn vị tiền tệ nhỏ nhất ở Việt Nam thời phong kiến" (Từ điển tiếng Việt, Trung tâm Từ điển học, NXB Đà Nẵng 2020). Sở dĩ có chữ "đồng" cũng bởi tiền ngày xưa được đúc bằng đồng, một kim loại dễ gia công (đúc, dát mỏng, trang trí họa tiết), bền vững (dùng được lâu dài), có tính thẩm mỹ.

• Chữ và nghĩa: 'Chiêm lên vai, thóc dài xuống đất'

Ở các mẫu tờ khai lý lịch nói chung, mở đầu thường có phần “Lịch sử bản thân”. Sau một loạt thông tin chính yếu (họ và tên, giới tính, ngày sinh, quê quán, nơi thường trú, dân tộc) sẽ là mục "Trình độ văn hóa".

• Chữ và nghĩa: 'Cộng đồng' là những ai?

“Công chúa lấy thằng bán than/ Nó đưa lên ngàn cũng phải đi theo”. Đó là một câu tục ngữ có dạng một câu ca dao quen thuộc.

• Chữ và nghĩa: Chuyện chửi, xưa và nay

Chắc mọi người chúng ta không xa lạ gì với từ “bê tông” (tiếng Pháp: Béton). Đây là “vật liệu xây dựng chế tạo từ hỗn hợp xi măng, cát, đá và nước, đúc vào khuôn” (Từ điển tiếng Việt, Trung tâm Từ điển học, NXB Đà Nẵng, 2020).

• Chữ và nghĩa: Mềm và cứng

Ngài Philip Mountbatten, phu quân (chồng) của bà Elizabeth II - Nữ hoàng của Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland - vừa từ trần ngày 9/4/2021. Trong bài này, tôi chỉ đề cập tới vấn đề ngôn từ trên báo chí tiếng Việt liên quan tới cách gọi tên nhân vật đặc biệt này.

• Nước Anh tiếc thương Hoàng tế Philip