Chủ động ứng phó, nâng cao khả năng chống chịu trước thiên tai, bảo đảm phát triển bền vững

Năm 2025, thiên tai xảy ra dồn dập với mức độ khốc liệt, gây tổn thất nặng nề cho nhiều vùng kinh tế trọng điểm và ảnh hưởng sâu rộng đến đời sống của hàng triệu người dân. 

Trong bối cảnh đó, nhiệm vụ khắc phục hậu quả thiên tai và phục hồi kinh tế - xã hội đặt ra yêu cầu vừa cấp bách, vừa lâu dài, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ, quyết liệt của cả hệ thống chính trị.

Thiên tai năm 2025 - diễn biến bất thường, cực đoan và vượt mọi kỷ lục lịch sử

Năm 2025 được ghi nhận là một trong những năm có diễn biến thiên tai phức tạp, cực đoan và dị thường nhất trong lịch sử khí tượng Việt Nam. Tính đến hết tháng 11, Biển Đông đã xuất hiện 15 cơn bão, 6 áp thấp nhiệt đới - nhiều nhất kể từ năm 1961 đến nay. Trong đó, Việt Nam chịu ảnh hưởng nghiêm trọng bởi 5 cơn bão: bão số 9 (Ragasa), bão số 10 (Bualoi), bão số 11 (Matmo), bão số 12 (Fengshen) và bão số 13 (Kalmaegi), gây mưa lớn diện rộng, lũ quét và ngập lụt nghiêm trọng.

Cùng với gió mạnh, các cơn bão này đã kéo theo nhiều đợt mưa lớn dị thường. Tại Trạm Bạch Mã (Thừa Thiên - Huế), vào tháng 10/2025, lượng mưa 24 giờ lên đến 1.739 mm. Tổ chức Khí tượng Thế giới xác nhận đây là một trong những kỷ lục mưa 24 giờ lớn nhất từng được biết đến trên thế giới.

Mưa kéo dài gây ra lũ lụt nghiêm trọng trên diện rộng, với đỉnh lũ nhiều sông vượt mốc lịch sử ở cả Bắc Bộ, Trung Bộ, cao nguyên Trung Bộ, hạ lưu sông Cửu Long. Chưa năm nào ghi nhận lũ đặc biệt lớn, lũ lịch sử xuất hiện tại 20 con sông như: sông Cầu (Thái Nguyên, Bắc Ninh), sông Thương (Bắc Ninh), sông Chung (Lạng Sơn), sông Bằng Giang (Cao Bằng), sông Lô (Tuyên Quang), sông Ngòi Hút, Ngòi Thia (Lào Cai), thượng lưu sông Mã và sông Bưởi, sông Yên (Thanh Hóa), thượng lưu sông Cả (Nghệ An), sông Bồ (Huế), sông Vu Gia - Thu Bồn (Đà Nẵng), sông Kỳ Lộ, sông Ba (Đắk Lắk), sông Dinh Ninh Hòa (Khánh Hòa), sông Lũy (Lâm Đồng), hạ lưu sông Tiền (Vĩnh Long, Đồng Tháp), hạ lưu sông Hậu (An Giang, Cần Thơ).

Nghiêm trọng nhất là trận lũ tại Phú Yên (nay là khu vực phía Đông tỉnh Đắk Lắk) vượt đỉnh lũ lịch sử năm 1993 trên lưu vực sông Ba.

Hậu quả để lại vô cùng nặng nề. Theo thống kê, tính từ đầu năm đến ngày 5/12/2025, thiên tai trên cả nước đã làm 420 người chết, mất tích; 730 người bị thương; 4.193 nhà bị sập, đổ, trôi; 347.883 nhà bị hư hỏng, tốc mái; 541.204 ha lúa, hoa màu bị ngập úng, thiệt hại; 73.300 con gia súc, 5,1 triệu con gia cầm bị chết. Bên cạnh đó, hạ tầng giao thông, điện, nước thiệt hại nghiêm trọng; sản xuất-kinh doanh đình trệ… Tổng thiệt hại kinh tế ước tính gần 100.000 tỷ đồng.

Sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị trong khắc phục hậu quả thiên tai và bảo đảm an sinh xã hội

Trước những diễn biến thiên tai dị thường, cực đoan trong năm 2025, Tổng Bí thư Tô Lâm đã có những chỉ đạo quan trọng yêu cầu toàn Đảng, toàn dân, toàn quân tăng cường cảnh giác, chủ động phòng chống, đồng thời tập trung mọi nguồn lực để khắc phục hậu quả, ổn định đời sống Nhân dân. Tinh thần chỉ đạo xuyên suốt của đồng chí Tổng Bí thư nhấn mạnh đến việc bảo vệ tính mạng và tài sản của Nhân dân là nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu; không để người dân vùng thiên tai thiếu ăn, thiếu chỗ ở, không để ai bị bỏ lại phía sau.

Quán triệt chỉ đạo của Tổng Bí thư, cả hệ thống chính trị từ trung ương tới cơ sở đã vào cuộc quyết liệt, đồng bộ. Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã kịp thời ban hành nhiều công điện, chỉ đạo khẩn yêu cầu các bộ, ngành và địa phương huy động tối đa lực lượng cứu hộ, cứu nạn; tổ chức sơ tán hàng chục nghìn hộ dân ở vùng nguy hiểm; bảo đảm cung cấp lương thực, nước uống, thuốc men cho các khu vực bị cô lập; chủ động kiểm soát an toàn hồ đập, đê điều, công trình trọng yếu.

Các lực lượng quân đội, công an, dân quân tự vệ được điều động với quy mô lớn, triển khai ngay đến những khu vực ngập sâu, sạt lở, giao thông bị chia cắt để tìm kiếm cứu nạn, vận chuyển hàng cứu trợ và hỗ trợ người dân dựng lại nhà cửa. Nhiều cán bộ, chiến sĩ làm nhiệm vụ suốt ngày đêm trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt, thể hiện tinh thần trách nhiệm cao, sẵn sàng hy sinh vì Nhân dân.

Song song với công tác cứu nạn, hệ thống chính trị tập trung khắc phục hậu quả thiên tai. Nguồn lực dự phòng của ngân sách trung ương được phân bổ kịp thời cho các địa phương để hỗ trợ hộ dân bị thiệt hại về nhà ở, sửa chữa hạ tầng thiết yếu, khôi phục trường học, trạm y tế, công trình thủy lợi. Trong tháng 10 và 11, Chính phủ đã xuất cấp hàng chục nghìn tấn gạo từ nguồn dự trữ quốc gia và hỗ trợ khẩn cấp kinh phí cho các tỉnh/thành phố: Hà Tĩnh, Quảng Trị, Huế, Đà Nẵng, Quảng Ngãi, Gia Lai, Đắk Lắk, Khánh Hòa, Lâm Đồng nhằm khắc phục nhà cửa, khôi phục giao thông, điện, nước và đảm bảo đời sống trước mắt cho người dân vùng lũ. Nhiều trường học, trạm y tế bị ngập sâu đã được bổ sung kinh phí để sửa chữa khẩn cấp, sớm mở cửa trở lại.

Ngày 25/11/2025, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 380/NQ-CP về các giải pháp khắc phục hậu quả thiên tai, phục hồi sản xuất tại các địa phương miền Trung. Nghị quyết yêu cầu huy động tổng lực, tập trung hỗ trợ người dân mất nhà, mất phương tiện sản xuất; khôi phục nhanh kết cấu hạ tầng; hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ dân tái sản xuất; đồng thời tạo điều kiện về vốn, giống, vật tư để người dân sớm ổn định cuộc sống.

Ngày 30/11/2025, Thủ tướng Phạm Minh Chính tiếp tục ban hành Công điện số 234/CĐ-TTg, phát động và triển khai "Chiến dịch Quang Trung thần tốc xây dựng lại, sửa chữa nhà ở cho các gia đình có nhà bị thiệt hại do các đợt thiên tai vừa qua tại các tỉnh miền Trung. Thủ tướng yêu cầu: đến ngày 31/12/2025 phải hoàn thành toàn bộ việc sửa chữa nhà bị hư hỏng và đến ngày 31/1/2026 phải hoàn thành xây dựng nhà mới, bố trí tái định cư cho tất cả người dân có nhà bị sập, trôi.

Bộ Nội vụ hướng dẫn địa phương rà soát, thống kê người dân bị ảnh hưởng để hỗ trợ kịp thời; tổ chức cấp gạo từ nguồn dự trữ quốc gia cho những hộ dân mất mùa, mất sinh kế; thực hiện trợ cấp đột xuất đối với gia đình có người chết hoặc bị thương. Các địa phương chủ động bố trí nơi ở tạm, chăm sóc y tế, khử khuẩn môi trường và phòng ngừa dịch bệnh sau lũ.

Bộ Y tế tăng cường năng lực y tế cơ sở, bổ sung thuốc, hóa chất khử khuẩn, trang thiết bị; triển khai chiến dịch phòng, chống dịch bệnh sau lũ; đảm bảo cấp cứu, khám chữa bệnh lưu động tại các vùng bị ảnh hưởng. Bộ Nông nghiệp và Môi trường hướng dẫn kỹ thuật khôi phục sản xuất nông nghiệp; cung ứng giống cây trồng, vật nuôi và vật tư; phục hồi kênh mương, hồ đập; phòng, chống dịch bệnh gia súc, gia cầm; hỗ trợ doanh nghiệp và hợp tác xã nối lại chuỗi cung ứng nông sản.

Bộ Công Thương, Bộ Tài chính, Bộ Xây dựng… phối hợp bảo đảm nguồn cung hàng hóa, bình ổn thị trường, tháo gỡ khó khăn về vốn; ưu tiên khôi phục hệ thống điện, cầu đường và thông suốt các tuyến vận chuyển hàng cứu trợ. Hệ thống báo chí và cơ quan khí tượng thủy văn tăng cường cảnh báo sớm, thông tin liên tục, hướng dẫn kỹ năng phòng tránh thiên tai, góp phần giảm thiểu thiệt hại và ổn định tâm lý xã hội.

Trên cơ sở chỉ đạo của Trung ương và hướng dẫn của các bộ, các địa phương đã chủ động bố trí nơi ở tạm, tổ chức chăm sóc y tế cơ bản, triển khai khử khuẩn môi trường, thu gom rác thải, xử lý nước sinh hoạt, mở lại trường học, huy động lực lượng tại chỗ hỗ trợ người dân dọn dẹp và tái thiết đời sống. Nhiều địa phương còn thành lập tổ công tác hỗ trợ người dân hoàn thiện thủ tục nhận hỗ trợ, bảo đảm không để nhóm đối tượng yếu thế bị bỏ sót.

Tính đến 12h ngày 5/12, đã có hơn 1,1 triệu người dân, trên 10.000 tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp ủng hộ đồng bào các tỉnh khắc phục hậu quả do bão lũ gây ra qua Ban Vận động cứu trợ Trung ương với tổng số tiền trên 1.175 tỷ đồng.

Nhờ sự vào cuộc đồng bộ, quyết liệt của cả hệ thống chính trị, nhiều vùng bị ảnh hưởng đã nhanh chóng ổn định đời sống; các hoạt động sản xuất, thương mại, dịch vụ đang từng bước được khôi phục.

Nâng cao khả năng chống chịu trước thiên tai

Những hiện tượng bão hoạt động bất thường, mưa cực đoan và lũ lớn nghiêm trọng, diện rộng trong năm 2025 tại Việt Nam, đồng thời xuất hiện tại nhiều khu vực trên thế giới, là minh chứng rõ ràng cho thấy quy luật lũ truyền thống đang thay đổi mạnh mẽ. Xu thế thời tiết cực đoan đang gia tăng, khó dự báo hơn và tác động trên phạm vi rộng, phản ánh những hệ quả ngày càng rõ của biến đổi khí hậu. Điều này đòi hỏi các cấp, các ngành không chỉ tiếp tục thực hiện các biện pháp phòng ngừa và ứng phó, mà còn phải chủ động hơn nữa trong việc nâng cao năng lực dự báo - cảnh báo sớm; đầu tư hạ tầng an toàn, chống chịu tốt trước thiên tai lớn; và đưa yếu tố rủi ro thiên tai vào mọi quy hoạch phát triển.

Theo Trung tâm Dự báo khí tượng thuỷ văn quốc gia, tháng cuối năm 2025 vẫn còn nguy cơ xảy ra mưa lũ lớn tại khu vực miền Trung Bộ. Không khí lạnh có xu hướng gia tăng và tiếp tục hoạt động mạnh trong các tháng 1 và 2 năm 2026, gây ra các đợt rét đậm, rét hại ở Bắc Bộ. Tại khu vực Nam Bộ, có khả năng xuất hiện nắng nóng từ khoảng đầu tháng 3/2026 ở miền Đông Nam Bộ; sau đó từ cuối tháng 3 đến đầu tháng 4/2026, nắng nóng có xu hướng gia tăng cường độ và mở rộng dần sang khu vực miền Tây Nam Bộ…

Trong bối cảnh thiên tai tiếp tục diễn biến phức tạp, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề nghị các địa phương tiếp tục thực hiện nghiêm Chỉ thị số 42-CT/TW của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai. Chú trọng lồng ghép nội dung phòng, chống thiên tai vào quy hoạch, kế hoạch phát triển ngành, quy hoạch vùng; rà soát, điều chỉnh các quy chuẩn, tiêu chuẩn về xây dựng cơ sở hạ tầng của các ngành đảm bảo an toàn, chống chịu trước thiên tai lớn, cực đoan như bão mạnh, mưa lũ lịch sử thời gian vừa qua.

Tại phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 11/2025 (ngày 6/12/2025), khi bàn về các nhóm nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm trong thời gian tới, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh yêu cầu: toàn hệ thống hành chính phải nâng cao tinh thần trách nhiệm, kỷ luật, kỷ cương; làm việc "hết trách nhiệm, hết sức lực, tất cả vì lợi ích quốc gia - dân tộc, vì đời sống vật chất và tinh thần của Nhân dân". Trong đó, nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu là khắc phục hậu quả bão lũ, hoàn thành việc sửa chữa hơn 34.000 ngôi nhà bị hư hỏng trước ngày 31/12/2025; xây mới hơn 1.600 ngôi nhà bị sập đổ trước ngày 31/1/2026, với tinh thần "mọi người đều có nhà, mọi gia đình đều có Tết, mọi cháu thiếu nhi đều có niềm vui, không để ai bị bỏ lại phía sau".

Bên cạnh nhiệm vụ khắc phục nhà ở, Chính phủ yêu cầu các bộ, ngành và địa phương tập trung khôi phục sản xuất - kinh doanh, tạo việc làm và sinh kế cho Nhân dân tại các khu vực chịu thiệt hại nặng; tổ chức khẩn trương cải tạo đất nông nghiệp, xử lý môi trường, khôi phục cơ sở hạ tầng thiết yếu; đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công và thực hiện hiệu quả ba chương trình mục tiêu quốc gia, qua đó phát huy vai trò dẫn dắt của đầu tư công, kích hoạt mọi nguồn lực xã hội cho tăng trưởng và phục hồi bền vững.