Cần thành lập các trung tâm đào tạo điều tra tội phạm mạng và chứng cứ điện tử

Chiều 25/10, tọa đàm trao đổi về Triển khai Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng: Nâng cao năng lực là trụ cột của hợp tác toàn cầu được tổ chức trong khuôn khổ chuỗi hoạt động Lễ mở ký Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội).

Phát biểu tại tọa đàm, các đại biểu nêu rõ, sự phát triển bùng nổ của công nghệ thông tin, mạng internet và trí tuệ nhân tạo đã mang lại nhiều lợi ích to lớn, làm thay đổi hành vi, thói quen, phương thức sinh hoạt, học tập và làm việc của cả nhân loại. Tuy nhiên, song hành với những tiến bộ đó là sự gia tăng nhanh chóng của tội phạm mạng với các phương thức, thủ đoạn ngày càng tinh vi, xuyên biên giới và khó phát hiện, gây hậu quả nặng nề cho kinh tế xã hội và an ninh toàn cầu.

Các đại biểu cũng chỉ rõ, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm lừa đảo trực tuyến còn gặp một số khó khăn, thách thức. Các cơ quan thực thi pháp luật của các quốc gia trên thế giới đang phải đối mặt với nhiều thách thức chưa từng có, đòi hỏi liên tục cập nhật kỹ năng, công nghệ và phương pháp điều tra mới, đồng thời mở rộng hợp tác quốc tế sâu rộng, thực chất và hiệu quả.

Phó Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Việt Nam Nguyễn Quang Dũng nhấn mạnh, để ứng phó hiệu quả với các thách thức của tội phạm mạng, các cơ quan chức năng của Việt Nam trong đó có Viện Kiểm sát nhân dân tối cao đã triển khai nhiều biện pháp đồng bộ. Về thể chế, Việt Nam đã tăng cường xây dựng, hoàn thiện pháp luật trong nước; sửa đổi các đạo luật có liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến tội phạm mạng, như Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi 2017), Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, Luật An ninh mạng 2018, Luật Giao dịch điện tử, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân, Luật Tương trợ tư pháp về hình sự để đảm bảo tương thích với các chuẩn mực quốc tế.

Về năng lực chuyên môn, Việt Nam thường xuyên tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn chuyên sâu cho kiểm sát viên về điều tra kỹ thuật số, giám định dữ liệu, thu thập, bảo quản và sử dụng chứng cứ điện tử.

Về hợp tác quốc tế, Việt Nam đã chủ động, tích cực thúc đẩy việc đàm phán, ký kết Hiệp định tương trợ tư pháp về hình sự, Thỏa thuận hợp tác với Viện công tố, Viện kiểm sát và của nhiều quốc gia; chủ động, tích cực tham gia các mạng lưới hợp tác đa phương như ARIN-AP, SEA JUST, Crime - AP, Glob.E.... để chia sẻ thông tin và kinh nghiệm thực tiễn tốt về điều tra tội phạm mạng với các nước có trình độ kỹ thuật tiên tiến; thực hiện hiệu quả, kịp thời các hoạt động hợp tác tương trợ tư pháp hình sự và tăng cường hợp tác quốc tế thu hồi tài sản do phạm tội mà có.

Trong lĩnh vực chuyển đổi số, ngành kiểm sát nhân dân đã đẩy mạnh chuyển đổi số; xây dựng hệ thống phần mềm quản lý chỉ đạo điều hành điện tử; quản lý hồ sơ án điện tử; phần mềm quản lý hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự; nâng cao khả năng phân tích dữ liệu số trong công tác điều tra và truy tố; tăng cường năng lực cho cán bộ Phòng giám định kỹ thuật hình sự của ngành.

Theo ông Nguyễn Quang Dũng, để hiện thực hóa Công ước Liên hợp quốc về phòng, chống tội phạm mạng cần tập trung vào bốn trụ cột chính: Thứ nhất là cần nâng cao năng lực pháp lý. Theo đó, các quốc gia vực cần rà soát quy định pháp luật trong nước, xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật quốc gia để tương thích với chuẩn mực quốc tế.

Thứ hai là nâng cao năng lực kỹ thuật. Các quốc gia cần đầu tư xây dựng hệ thống hạ tầng công nghệ thông tin, cơ sở dữ liệu số đảm bảo kết nối an toàn; tăng cường ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong phân tích dữ liệu nhằm nâng cao năng lực phát hiện và truy vết tội phạm.

Thứ ba là nâng cao năng lực con người. Các quốc gia cần tăng cường đào tạo đội ngũ điều tra viên, công tố viên, chuyên gia kỹ thuật có trình độ cao về điều tra kỹ thuật số và giám định dữ liệu điện tử.

Cuối cùng là tăng cường hợp tác quốc tế. Trong đó, các quốc gia, khu vực và tổ chức quốc tế cần thiết lập đầu mối và cơ chế chia sẻ thông tin nhanh chóng, tin cậy, minh bạch; tích cực thúc đẩy việc đàm phán, ký kết Hiệp định tương trợ tư pháp về hình sự song phương hoặc đa phương; chủ động tham gia vào các diễn đàn hợp tác quốc tế về tư pháp và pháp luật nhằm tăng cường trao đổi kinh nghiệm, chia sẻ thông tin và hỗ trợ kỹ thuật lẫn nhau.

Ông Nguyễn Quang Dũng cũng kiến nghị Liên hợp quốc và Văn phòng Liên hợp quốc về chống Ma túy và Tội phạm thành lập các trung tâm đào tạo khu vực về điều tra tội phạm mạng và chứng cứ điện tử; tăng cường trao đổi chuyên gia, học viên, tập huấn chung; đồng thời xây dựng cơ chế phối hợp nhanh giữa các cơ quan thực thi pháp luật trong điều tra xuyên biên giới.

Ông Kobayashi Yosuke, Trưởng đại diện Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) tại Việt Nam cho rằng, để triển khai công tác chống tội phạm mạng có hiệu quả đòi hỏi các quốc gia phải đề ra chiến lược cụ thể trong từng giai đoạn; phải liên kết, chia sẻ thông tin, dữ liệu và thành lập các trung tâm đào đạo chuyên sâu, nâng cao khả năng, chuyên môn, nghiệp vụ cho các nhân viên hoạt động trong lĩnh vực này…

Ông Kobayashi Yosuke cũng chia sẻ các kinh nghiệm và phương pháp mà Nhật Bản đang thực hiện trong việc nâng cao năng lực, chống tội phạm mạng trong tình hình mới.