Bi kịch 'nữ vận động viên' Dora

(Thethaovanhoa.vn) - Nữ vận động viên Gretel Bergmann bị loại khỏi danh sách tham dự Thế vận hội 1936 và bị thay thế bởi một đàn ông mặc đồ phụ nữ. Có nhiều cách lý giải sự kiện đầy chất bi hài này và sự thật rất có thể không nằm trong đó.

• Ngắm nữ vận động viên thể hình được báo Trung khen 'xinh nhất thế giới'
• 8 nữ vận động viên quyến rũ nhất thập niên 1990

Hôm đó là 21/9/1938. Dora Ratjen lên chuyến tàu tốc hành Vienna - Cologne trong bộ áo dài xám nhạt, tất nylon màu da và giày trắng. Trong cuộc thi điền kinh châu Âu trước đó mấy hôm cô vừa nhảy cao 170 cm - kỷ lục thế giới và huy chương vàng.

Chuyến đi cuối cùng của “cô” Dora

Gần trưa, tàu vào ga Magdeburg. Trong khi Dora Ratjen đi lại trên sân ga cho đỡ chồn chân thì một cảnh sát tiến lại hỏi giấy tờ. Thì ra người soát vé đã gọi điện trước để báo nghi vấn có một đàn ông cải trang thành phụ nữ.

Cảnh sát hình sự Soemmering không nhìn vào thẻ căn cước có tên phụ nữ, mà mắt dán vào mu bàn tay lông lá của đối tượng. Sau đó nhân vật tình nghi được đề nghị lấy va li xuống và về đồn giải quyết tiếp.

Soemmering muốn biết Ratjen là đàn ông hay đàn bà, dọa sẽ gọi bác sĩ khám. “Nếu tôi không cho khám thì sao?” - Ratjen hỏi. “Thì đó là hành vi chống lại cơ quan công vụ” - Soemmering giải thích.

Nữ vận động viên chần chừ vài phút, rồi đáp, vâng, tôi là đàn ông.

12h15 lệnh bắt Dora Ratjen được ký và ảnh nhận dạng chụp xong. Ratjen bị buộc tội lừa đảo, nạn nhân là nhà nước, và huy chương vàng bị rút lại.

Ngày 21/9/1938 ấy chấm dứt câu chuyện nữ vận động viên Dora Ratjen 19 tuổi và khởi đầu cuộc đời Heinrich Ratjen sẽ còn kéo dài đến 22/4/2008. Từ đó trở đi Ratjen yên nghỉ về lý thuyết ở một nghĩa trang miền Bắc nước Đức, nhưng đâu được yên.

Vụ Ratjen là một trong những bê bối lớn về giới tính của lịch sử thể thao. Thuần túy xét về khoa học thì Ratjen là người đồng tính, chuyển giới, hay là con trai nhưng bị ghi nhầm giấy khai sinh khi ra đời? Hôm nay trường hợp này được nêu trong sách giáo khoa về pháp y ở chương “Lệch lạc khuynh hướng tình dục”.

Chưa đủ kịch tính

Trường hợp Dora Ratjen vừa được lên màn bạc, trong phim truyện Berlin ‘36 với nghĩa vụ “đưa ra sự thật” với “mức hư cấu tối thiểu” nhằm vạch trần một âm mưu của nhà nước Quốc xã Đức dùng Ratjen như một công cụ phục vụ cho học thuyết chủng tộc.

Phim kể lại câu chuyện nữ vận động viên Do Thái Gretel Bergmann, cô được chọn đi tập huấn để tham dự Thế vận hội 1936 nhưng trước khi lên đường thì bị gạch tên. Đó là sự thật, sự thật kịch tính, nhưng dường như chưa đủ kịch tính.

Trong phim chính quyền phát xít tìm được Ratjen để thay thế cho ứng viên huy chương vàng đầy triển vọng Bergmann, dù ngay từ đầu đã biết giới tính thật của Ratjen. Ở cuối phim là đoạn phỏng vấn bà Bergmann hôm nay sống ở Mỹ. “Cô ấy bị ép”, bà nói về Ratjen, và lời bộc bạch đẫm nước mắt đó được coi như tem chất lượng hay chứng nhận khả tín. Nó tạo một vỏ bọc tài liệu lịch sử cho phần phim truyện trước đó.

Cần nói thêm là thời điểm 1938 đã lùi lại khá xa để điều tra sự thật. Bản thân Ratjen sinh thời vẫn từ chối không cung cấp thông tin gì cho đoàn làm phim.

Bệnh viện của Đại học Kiel còn giữ một bản hồ sơ điều tra từ 1938-1939. Giám đốc bệnh viện, giáo sư Hartmut Bosinski, đã dùng các sự kiện tương tự để phủ nhận giả thuyết phản khoa học là người ta có thể giáo dục một bé trai để thành bé gái. Theo lời khai của cha Ratjen và nhiều dữ liệu khác, có thể nhận định là ở đây không có âm mưu nào của chính quyền Quốc xã, mà chính họ cũng bị bất ngờ khi biết quá muộn giới tính của “nữ” vận động viên vàng.

“Con gái!”

Bi kịch của Dora Ratjen bắt đầu với tiếng khóc chào đời hôm 20/11/1918 ở Bremen (Đức) trong một gia đình nghèo. Cha mẹ cô mua lại một quán ăn và chật vật kiếm đủ sống. Họ đã có ba con gái. Cha Ratjen trong biên bản thẩm vấn của cảnh sát: “Tôi đang trong bếp khi vợ tôi sinh, và bà mụ gọi: Con trai! Mấy phút sau lại gọi: Con gái! Cha mẹ nhìn nhau - có gì đó không ổn!?

Bà mụ cũng là người đi khai sinh cho đứa bé ở nhà thờ, và chọn tên riêng là Dora. Chưa đầy tuổi thì Dora sưng phổi. Bác sĩ đến nhà khám và nhân tiện được hỏi về giới tính Dora: Kệ, không thể thay đổi được đâu”.

Số phận Dora thế là được an bài, ít nhất là tạm thời. Dora vào trường nữ sinh, được rửa tội là con gái. “Cha mẹ nuôi tôi lớn lên như con gái” - Dora khai với cảnh sát năm 1938. “Tôi mặc váy từ nhỏ. Đến năm 12 tuổi tôi ngạc nhiên khi ngực không phát triển như các bạn gái khác.

Từ đó tôi ý thức mình là con trai, nhưng chưa bao giờ tôi hỏi cha mẹ vì sao mình phải mặc váy”. Từ năm 18 tuổi ngày nào Dora cũng phải cạo lông chân tay. Nhân viên hỏi cung cho rằng Dora cảm nhận mình là “trung tính” và buộc phải chấp nhận chung sống với khái niệm đó.

Cuộc đời Dora nay biến thành cuộc chơi ú tim, thoạt tiên với ba em gái, sau này trong đám bạn gái. Năm 1934 Dora được chọn vào hội thể thao Komet Bremen, sau đó đi làm ở nhà máy thuốc lá. Nhưng cô luôn là người cô độc, ít khi dám đi bơi, hầu như không tham dự hội hè. Ngược lại, thành tích nhảy cao của Dora ngày càng xuất sắc. Cô có cơ bắp và nhiều nét nam tính, song đó cũng đôi khi không lạ ở phụ nữ thể thao đỉnh cao. Rốt cuộc cô vào cuối danh sách trù bị cho đội tuyển Olympic cùng Gretel Bergmann và Elfriede Kaun. Sau này Bergmann bị xóa tên vì gốc Do Thái.

Sự thật buồn

Elfriede Kaun thấy Ratjen nhiều nam tính, nhưng không băn khoăn. “Chúng tôi rất thân nhau, bất kể ở trại tập huấn, đi đường hay thi đấu”. Bản thân Dora thì rõ mình hơn khi phải sống hai mặt: Vừa là nữ vận động viên nổi tiếng lại vừa phải né tránh bị phát hiện. Khi bị lộ, có lẽ Dora thở phào nhẹ nhõm. Biên bản cảnh sát ghi: “Dường như Ratjen đã mong đợi giây phút này từ lâu”.

Ngày 22/9, bác sĩ của cảnh sát lập bản giám định: “100% đàn ông”.

Cuộc xét nghiệm chấm dứt, nhưng nửa năm sau mới được chính thức công bố. Ratjen được miễn tội lừa đảo vì cơ quan công tố không thấy hành vi đó đem lại lợi ích vật chất gì. Dora phải hứa là sẽ “chấm dứt thể thao”. Cha Ratjen sợ tin đó lộ ra sẽ ảnh hưởng đến quán bia của mình, vì ở đó treo các huy chương thể thao của “con gái”, và bản thân bà mẹ cũng không muốn tin là mình có con trai - với cái tên mới là Heinrich Ratjen. Cũng phải nói thêm là thời ấy chủ đề giới tính hầu như bị kiêng, không đụng chạm đến, ngay cả trong gia đình.

Đức trả lại huy chương vàng, giải bạc (người Áo) được truy lĩnh ngôi số 1, báo chỉ đăng vắn tắt “Ratjen sẽ không tham gia thi đấu nữa, sau khi được giám định y khoa”.

Cuộc đời mới của Heinrich Ratjen diễn ra trong im lặng. Ông thừa kế quán ăn của cha mẹ và từ chối nói về giai đoạn trước đó của mình. Gretel Bergmann sang Mỹ sống từ 1937 và vẫn một mực tin vào âm mưu của nhà cầm quyền ngày đó, như đã phát biểu trong cuốn phim truyện nặng về hư cấu.

8 nữ vận động viên quyến rũ nhất thập niên 1990

Bạn yêu thích thể thao? Bạn thuộc thế hệ “8x”? Vậy chắc hẳn những gương mặt khả ái và tràn đầy tài năng dưới đây sẽ gợi lại trong bạn rất nhiều kỷ niệm...

Lê Quang