AI và "cơn bão" thông tin sai lệch: Công cụ nào dễ "nói dối" nhất?

Một nghiên cứu quốc tế quy mô chưa từng có, do Liên hiệp Phát sóng châu Âu (EBU) phối hợp với BBC, đã chỉ ra rằng các trợ lý AI – cổng thông tin hàng ngày cho hàng triệu người – thường xuyên bóp méo nội dung tin tức, bất kể ngôn ngữ, khu vực hay nền tảng AI nào.

Gemini: Trợ lý AI dễ "nói dối" nhất

Nghiên cứu chuyên sâu này, công bố tại Hội nghị Tin tức EBU ở Naples, có sự tham gia của 22 tổ chức truyền thông công cộng từ 18 quốc gia, sử dụng 14 ngôn ngữ khác nhau.

Các nhà báo chuyên nghiệp đã đánh giá hơn 3.000 phản hồi từ bốn công cụ AI hàng đầu: ChatGPT, Copilot, Gemini và Perplexity, dựa trên các tiêu chí như độ chính xác, nguồn gốc thông tin, khả năng phân biệt ý kiến và sự kiện, cũng như cung cấp ngữ cảnh.

Kết quả nghiên cứu cho thấy 45% tổng số phản hồi của AI gặp ít nhất một vấn đề nghiêm trọng. Trong đó, 31% phản hồi tồn tại vấn đề nghiêm trọng về nguồn gốc, như thiếu nguồn, nguồn sai lệch hoặc gán ghép không đúng. Ngoài ra, 20% phản hồi chứa lỗi chính xác lớn, bao gồm chi tiết bịa đặt hoặc thông tin lỗi thời.

Đặc biệt, Gemini thể hiện hiệu suất kém nhất với 76% phản hồi có vấn đề nghiêm trọng, gấp đôi so với các trợ lý AI khác, chủ yếu do khả năng cung cấp nguồn gốc kém. So với nghiên cứu trước đó của BBC vào đầu năm nay, một số cải thiện đã được ghi nhận, nhưng mức độ lỗi vẫn còn ở mức cao.

Thói quen sử dụng AI để cập nhật tin tức

Sự bóp méo thông tin này đáng lo ngại vì các trợ lý AI đang dần thay thế công cụ tìm kiếm đối với nhiều người dùng. Theo báo cáo tin tức kỹ thuật số 2025 của Reuters Institute, 7% người tiêu dùng tin tức trực tuyến sử dụng AI để tiếp cận tin tức, và con số này tăng lên 15% ở nhóm dưới 25 tuổi.

Jean Philip De Tender, Giám đốc Truyền thông và Phó Tổng Giám đốc EBU, nhấn mạnh rằng những thất bại này không phải là sự cố riêng lẻ mà mang tính hệ thống, xuyên biên giới và đa ngôn ngữ, đe dọa lòng tin của công chúng.

Peter Archer, Giám đốc Chương trình AI Sinh tạo của BBC, bày tỏ sự hào hứng với tiềm năng của AI trong việc mang lại giá trị lớn hơn cho khán giả. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh rằng người dùng phải có thể tin tưởng vào những gì họ đọc, xem và thấy. Dù đã có một số cải thiện, các vấn đề nghiêm trọng vẫn tồn tại với các trợ lý AI. Archer khẳng định BBC sẵn sàng hợp tác với các công ty AI để cải thiện các công cụ này, nhằm mang lại lợi ích cho khán giả và xã hội nói chung.

Để giải quyết các vấn đề được phát hiện, nhóm nghiên cứu đã công bố Bộ công cụ Tính toàn vẹn Tin tức trong Trợ lý AI, nhằm cải thiện phản hồi của AI và nâng cao nhận thức truyền thông cho người dùng. Bộ công cụ tập trung trả lời hai câu hỏi chính: "Phản hồi tốt của trợ lý AI cho câu hỏi tin tức là gì?" và "Những vấn đề nào cần khắc phục?".

Đồng thời, EBU và các thành viên đang kêu gọi các nhà quản lý EU và quốc gia thực thi luật về tính toàn vẹn thông tin, dịch vụ kỹ thuật số và đa dạng truyền thông. Họ nhấn mạnh rằng việc giám sát độc lập liên tục đối với các trợ lý AI là cần thiết, do tốc độ phát triển nhanh chóng của công nghệ, và đang tìm cách tiếp tục nghiên cứu theo hình thức thường xuyên.

Cùng với đó, BBC đã công bố nghiên cứu riêng về cách khán giả sử dụng và nhận thức về trợ lý AI trong lĩnh vực tin tức. Kết quả cho thấy nhiều người tin tưởng rằng AI cung cấp tóm tắt chính xác, với hơn một phần ba người lớn ở Anh đồng ý với quan điểm này, và gần một nửa ở nhóm dưới 35 tuổi.

Những phát hiện này gây lo ngại lớn, bởi nhiều người giả định rằng tóm tắt tin tức của AI là chính xác, trong khi thực tế không phải vậy. Khi phát hiện lỗi, họ thường đổ lỗi cho cả nhà cung cấp tin tức lẫn nhà phát triển AI, dù lỗi xuất phát từ trợ lý AI. Những sai sót này có nguy cơ làm suy giảm lòng tin vào tin tức và các thương hiệu truyền thông.