Xây dựng nhà hát tại Hồ Tây: Đảm bảo tính pháp lý và kiến trúc

Thời gian qua, Quy hoạch chi tiết bán đảo Quảng An cũng như dự án xây dựng Nhà hát Opera tại khu vực Đầm Trị - Hồ Tây, Hà Nội đang nhận được nhiều ý kiến từ dư luận. Liên quan đến vấn đề này, sáng nay 9/8, ông Phan Đăng Sơn, Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam đã có chia sẻ với báo chí để làm rõ thêm về tính pháp lý cũng như những yếu tố cần xem xét, bổ sung.

Hồ Tây ngọc bích tỏa sáng giữa lòng Thủ đô Hà Nội

Lấy ý tưởng từ những câu hát mô tả vẻ đẹp thiên nhiên của Hà Nội “Xanh xanh thắm, bầu trời xanh Hà Nội/ Hồ Gươm xanh như mái tóc em xanh” (Trời Hà Nội xanh - nhạc sĩ Văn Ký).

* Thưa ông, ông đánh giá thế nào về Quy hoạch chi tiết bán đảo Quảng An và dự án Nhà hát Opera tại khu vực Đầm Trị?

- Trước hết phải nói về yếu tố pháp lý. Qua nghiên cứu hệ thống đồ án quy hoạch xây dựng thành phố cho thấy, Hà Nội đã 7 lần được Thủ tướng Chính phủ ra quyết định phê duyệt từ ngày thành lập nước 1945, vào năm 1961, năm 1974, năm 1976, năm 1981, 1992, 1998 và gần đây là năm 2011.

Bắt đầu từ quy hoạch phê duyệt năm 1992 đã xác định rõ khu vực Hồ Tây là trung tâm của Hà Nội với tiêu chí tổng quan: "Khu vực Hồ Tây phải được quy hoạch xây dựng thành trung tâm giao dịch quốc tế, trung tâm dịch vụ du lịch, trung tâm văn hóa thể thao và là vùng bảo vệ cảnh quan thiên nhiên phục vụ các hoạt động vui chơi giải trí của Thủ đô".

Sau đó, Thủ tướng Chính phủ đã có văn bản số 37510/KTT ngày 5/7/1994 ủy quyền cho Bộ trưởng Bộ Xây dựng thẩm định phê duyệt quy hoạch xây dựng một số khu vực quan trọng của Hà Nội. Từ đó, Bộ Xây dựng đã phê duyệt quy hoạch chi tiết khu vực Hồ Tây. Bản vẽ quy hoạch kèm theo quyết định này đã hình thành trục đường đôi dài khoảng 700m ở bán đảo Quảng An, như hồ sơ đang xin ý kiến cộng đồng hiện nay. Chỉ khác là cuối tuyến đường đôi này, nay là dọc tuyến Đặng Thai Mai, khi đó kết thúc bằng một hệ thống hồ nội bộ hơn 60 ha, liên thông với Hồ Tây. Nay vùng này đã cơ bản bị lấp không kiểm soát, chỉ còn lại một dải nhỏ hồ sen.

Đến năm 1998, cũng xác định rõ thêm trục này liên kết tới Cổ Loa và nhấn mạnh: Tại khu vực này xây dựng công trình dịch vụ văn hóa thương mại tầm quốc gia. Năm 2008, khi Hà Tây nhập về Hà Nội, thành phố lập quy hoạch trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định 1259/2011 quy hoạch chung xây dựng Thủ đô; trong đó, nội dung về khu Hồ Tây và phụ cận vẫn giữ nguyên như các quy hoạch đã phê duyệt trước; đồng thời đưa vào trục Tây Hồ Tây - Ba Vì giao cắt với trục Hồ Tây - Cổ Loa tại khu vực Đầm Trị. Tại quyết định này cũng nhấn mạnh: "Xây dựng các công trình văn hóa tiêu biểu của Thủ đô như bảo tàng, nhà hát...gắn với cảnh quan thiên nhiên sông Hồng, khu vực Tây Hồ Tây, Cổ Loa, Hoàng Thành Thăng Long và trên các trục giao thông chính , các trung tâm văn hóa lớn của Hà Nội..".

Như vậy, qua các quyết định từ năm 1992 đến nay thì vùng 3 - vùng Quảng An được quy hoạch ổn định nhất quán. Việc phê duyệt này đủ điều kiện pháp lý căn bản để Hà Nội triển khai quy hoạch chi tiết khu vực.

Liên quan đến quy hoạch đặt nhà hát Opera tại Đầm Trị, từ những năm 2010, thành phố đã có chủ trương xây dựng một nhà hát hiện đại, quy mô lớn, đa chức năng tại khu vực Tây Hồ Tây. Năm 2017, nhà hát lại được thành phố dự kiến xây dựng tại quận Nam Từ Liêm nhưng cả 2 lần đều không khả thi vì nhiều lý do khác nhau.

* Ông nhìn nhận thế nào về vị trí chi tiết, tầm ảnh hưởng của nhà hát Opera đang được đưa ra lấy ý kiến?

- Hội đồng kiến trúc đã tổng hợp ý kiến từ các chuyên gia; qua đó có đánh giá từ cả giới chuyên môn, các lãnh đạo thành phố. Chúng tôi nhận thấy, vùng Hồ Tây chưa có được công trình kiến trúc nổi bật, đặc sắc, tạo điểm nhấn thu hút văn hóa du lịch như yêu cầu và kỳ vọng. Đó là một bất cập lớn.

Vị trí và quy mô lựa chọn phù hợp đảm bảo định hướng nghiên cứu thống nhất, đồng bộ trong quá trình lập và phê duyệt quy hoạch chi tiết. Vị trí công trình đặt tại hồ Đầm Trị là khu vực trung tâm, điểm kết thúc trục không gian bán đảo kết nối với Hồ Tây là hợp lý, thuận lợi tạo không gian và tầm nhìn cảnh quan từ nhiều phía.

Ngoài ra về hình thái kiến trúc, ý tưởng ngọc trai Hồ Tây vươn lên từ mặt nước là một sáng tạo nghệ thuật độc đáo, giàu tính lịch sử, văn hóa, đột phá về không gian, phù hợp với nền cảnh thanh tịnh của Hồ Tây...

Cha đẻ của ý tưởng thiết kế nhà hát này là kiến trúc sư người Italia - ông Renzo Piano, một kiến trúc sư huyền thoại trong làng kiến trúc thế giới. Theo như ý tưởng thiết kế thì nhà hát như một "hòn đảo âm nhạc" giữa khung cảnh hồ Tây. Ông Renzo Piano cũng là top kiến trúc sư đương đại hàng đầu thế giới về thiết kế các công trình thể loại này. Ông đã chiến thắng trong cuộc thi nhà hát tại Hà Nội hơn 12 năm về trước. Ngoài ra, phương án thiết kế đưa ra đáp ứng chức năng đa dạng, phù hợp với yêu cầu sử dụng hiện đại và tương lai, sáng tạo xen lẫn sự hài hòa với không gian xung quanh.

Hình hài kiến trúc là hình mềm, uyển chuyển trong không gian Hồ Tây, rất phù hợp, hòa nhập tốt với không gian xung quanh, tạo niềm tin, đột phá với phát triển dịch vụ, du lịch, như các nhà hát nổi tiếng tại Bắc Kinh, Sydney, Dubai, Singapore... Các công trình này để có tính đột phá không phải dễ dàng. Chúng ta có sự tham gia của kiến trúc sư nổi tiếng thế giới sẽ có cơ hội lớn cho phát triển văn hóa vùng miền, thu hút lớn khách quốc tế.

Còn về cấu trúc mặt bằng, thiết kế đưa ra từ đơn vị tư vấn là rất chuyên nghiệp, họ cũng tính toán tới khả năng thu hút du lịch, khả năng phát triển chung của Việt Nam, nhưng với độ đa dạng và phù hợp với Việt Nam.

Việc triển khai những công trình lớn như các nhà hát đã có sự tư vấn, tham gia của những chuyên gia hàng đầu thế giới, tính chuyên nghiệp và lao động nghiêm túc.  

Về mô hình nhà hát, Hà Nội nếu lựa chọn sẽ trở nên nổi tiếng và trở thành địa chỉ thu hút toàn cầu, với vấn đề công trình văn hóa, nghệ thuật cao. Nhà hát này, quan điểm của tôi sẽ có chỗ đứng vững chắc cùng với các nhà hát nổi tiếng trên toàn cầu.

* Vậy việc triển khai thiết kế nhà hát này có đảm bảo các cơ sở pháp lý, thưa ông?

- Từ chủ trương lớn và quy hoạch được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt từ 30 năm trước 1992, đề cập xây dựng nhà hát tại vùng Hồ Tây. Sau khi quy hoạch này tích hợp sáp nhập Hà Tây và Hà Nội; trước khi Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, việc lập quy hoạch đã huy động lực lượng chuyên môn hàng đầu trong nước và quốc tế cùng tham gia; được Đảng và Quốc hội thông qua, được lấy ý kiến nhân dân cả hai miền Nam - Bắc.

Việc triển khai lập và phê duyệt quy hoạch tại vùng Hồ Tây và phụ cận của UBND TP. Hà Nội năm 2014; điều chỉnh Quy hoạch năm 2017 xác định rõ đặt một nhà hát mới quy mô lớn; năm 2021 xác định rõ đặt và quy mô chiếm đất nhà hát Đầm Trị, khu dịch vụ tổng hợp, bố cục giao thông...đều tuân thủ theo quy định pháp luật, cũng như tiêu chuẩn, quy chuẩn về quy hoạch đô thị.

Quy trình lựa chọn phương án kiến trúc nhà hát được thực hiện theo hình thức tuyển chọn thời điểm 2017-2019 là phù hợp với quy định Luật Xây dựng 2013, tiến hành đầy đủ các bước như Thường trực Thành ủy ra văn bản đồng ý về chủ trương; Cơ quan chức năng thành phố tuyển chọn tư vấn đủ năng lực, kinh nghiệm để lập phương án. Tập thể lãnh đạo thành phố cũng có hội nghị xem xét, ra kết luận chấp thuận phương án, với yêu cầu chỉnh lý, bổ sung. Tiếp đến Hội đồng Kiến trúc quy hoạch thành phố đã họp và cho ý kiến 17/18 phiếu thống nhất và đề nghị xem xét chỉnh sửa một số chi tiết.

Sau đó Thường trực Thành ủy nghe báo cáo và kết luận thống nhất với ý tưởng và phương án kiến trúc nhà hát đa năng do đơn vị tư vấn thiết kế RenZo Piano Building Workshop trình bày.

Như vậy, có thể thấy, việc lựa chọn phương án kiến trúc đã tiến hành rất chặt chẽ và tuân thủ đúng quy định pháp luật.

* Theo ông, quy hoạch chi tiết bán đảo Quảng An và việc xây dựng nhà hát Opera tại khu vực Đầm Trị còn vấn đề gì cần bổ sung hoàn chỉnh?

- Theo tôi, quy hoạch tuyến đường giao thông cho quy hoạch chi tiết khu vực cần tính toán kỹ lưỡng cả về liên kết nội - ngoại để đảm bảo hài hòa; trong đó rà soát lại lối tiếp cận nhà hát phù hợp tiếp cận cho các phương tiện giao thông, nhất là khoảng cách đi bộ. Có ý kiến cho rằng có nên lập tuyến tiếp cận trực diện từ trục chính công viên đi ngầm qua hồ, như cách làm nhà hát Opera Bắc Kinh?

Ngoài ra, chú ý kết nối hài hòa các yếu tố văn hóa tâm linh khu vực với yêu cầu không gian cảnh quan yên tĩnh và vành đai chia sẻ; nghiên cứu sâu kỹ và đưa ra cứ liệu thuyết phục đầy đủ về đóng góp của hình thái kiến trúc nhà hát cho không gian văn hóa đặc biệt vùng Hồ Tây.

Với những ý kiến phản đối quy hoạch và xây dựng nhà hát này, chúng tôi cho rằng đây đều là những ý kiến có tâm huyết, phân tích kỹ lưỡng và giàu hàm lượng chuyên môn. Thành phố nên có tập hợp, nghiên cứu rà soát để soi chiếu lý giải, chỉnh bố hài hòa, thấu đáo và hợp lý.

Việc thực hiện quy hoạch đã được phê duyệt đúng pháp luật và nhất quán là cần thiết do đây là một dự án cực kỳ quan trọng, có quy mô khá đồ sộ, lại đặt tại một vùng văn hóa đặc biệt, nên đề nghị thành phố tổ chức thêm hội thảo để lắng nghe, tham vấn ý kiến chuyên gia và cộng đồng đầy đủ, thỏa đáng, đồng thời có thể nên lấy ý kiến rộng rãi nhân dân Thủ đô về mô hình nhà hát.

• Đột phá kiến trúc cho công trình trường học khu vực nội đô
• Từ cây cầu 'Xứ Đông Dương' tới xu thế kiến trúc ham 'giả cổ'
• Phát triển kiến trúc Việt Nam hiện đại, bền vững, giàu bản sắc

* Hà Nội đã 2 lần lỡ hẹn việc xây dựng công trình văn hóa lớn như nhà hát Opera. Vậy theo ông, Hà Nội cần làm gì để sớm thực hiện hóa quy hoạch, có thêm công trình văn hóa phục vụ cộng đồng?

- Đây là vấn đề cần tham vấn nhiều ý kiến. Suốt những năm qua, khi lập quy hoạch bán đảo Quảng An, chúng ta đã huy động lực lượng chuyên môn các thời kỳ một cách bài bản, đầy đủ. Nên quy hoạch phải khẳng định là có chất lượng. Thứ hai là hệ thống quy hoạch được văn bản Chính phủ và Thủ tướng phê duyệt chặt chẽ về pháp lý, nên việc tuân thủ pháp luật là đảm bảo.

Hiện nay, cộng đồng nhân dân, chuyên gia có nhiều ý kiến đóng góp, cần xem xét lại, lắng nghe thông tin, tiếp nhận có chọn lọc, chú ý rà soát lại một cách nghiêm túc để tiếp nhận cái hay, cái tốt.  

Còn với nhà hát, tôi đánh giá đây là cơ hội quý giá với thành phố, chúng ta đã 2 lần lỡ hẹn rồi. Có người nói rằng chưa đến thời gian xây dựng công trình như này mà hãy xây các công trình thiết thực hơn như: đường xá, nhà ở. Nhưng phải nhìn nhận, văn hóa tinh thần người dân đứng trước nhiều thử thách và văn hóa có tầm quan trọng không hề kém các sản phẩm cụ thể như đường xá, nhà ở. Đường lối của Đảng cũng chỉ ra, văn hóa phải đặt ngang với chính trị - xã hội, là động lực phát triển. Và thời điểm hiện nay, cần thiết triển khai trọng tâm, trọng điểm dịch vụ văn hóa, công nghiệp văn hóa.

Thêm vào đó, Hà Nội có bề dày và tiềm năng phát triển các sản phẩm văn hóa vô cùng to lớn, nhưng triển khai chưa được bao nhiều. Do đó, triển khai xây dựng nhà hát, tôi cho rằng là cũng cấp thiết chứ không phải đúng lúc nữa. Việc xây dựng phải mất 5 năm mới xong, thời điểm đó, đời sống tinh thần, nhu cầu người dân cao hơn,  lúc đó, hưởng thụ tinh thần cao, ngang bằng thế giới và khu vực. Nhấn mạnh rằng Hà Nội trong 40 năm qua chưa có công trình văn hóa nào đủ lớn để sánh được với các nước, đủ tầm trong khu vực. Tôi nghĩ rằng, nên có một công trình để Hà Nội xứng đáng là trung tâm văn hóa, chính trị cả nước.

* Xin cảm ơn ông!

Đức Dũng/TTXVN (Thực hiện)