Vun đắp đời sống tinh thần từ thiết chế văn hoá

Trong những năm gần đây, Thành phố Hồ Chí Minh đã dành nhiều nguồn lực đầu tư cho lĩnh vực văn hóa, trong đó, trọng tâm là xây dựng và phát huy hiệu quả các thiết chế văn hóa cơ sở. 

Những công trình, không gian văn hóa mới liên tiếp ra đời không chỉ làm thay đổi diện mạo đô thị, mà còn góp phần nâng cao đời sống tinh thần người dân, hướng tới mục tiêu xây dựng Thành phố văn minh, hiện đại, nghĩa tình.

Đầu tư phát triển đồng bộ

Dù chịu ảnh hưởng của dịch COVID-19 và nhiều biến động từ kinh tế, xã hội, Thành phố Hồ Chí Minh vẫn luôn duy trì ưu tiên đầu tư cho văn hóa. Điều đó thể hiện ở hàng loạt công trình văn hóa, thể thao được khởi công, cải tạo và đưa vào sử dụng thời gian qua, tạo thêm không gian sinh hoạt, học tập, giải trí cho người dân.

Đầu năm nay, Bảo tàng Tôn Đức Thắng - một trong những thiết chế văn hóa trọng điểm của Thành phố, đã chính thức đi vào hoạt động, đón khách tham quan sau thời gian đầu tư, trùng tu, mở rộng. Đây không chỉ là nơi lưu giữ, giới thiệu cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tịch Tôn Đức Thắng, mà còn là không gian giáo dục truyền thống, góp phần lan tỏa tinh thần yêu nước, cần cù, nhân ái đến đông đảo người dân, nhất là thế hệ trẻ.

Tháng 4/2025, tiếp nối thành công của Đường sách Nguyễn Văn Bình (phường Sài Gòn), Thành phố Hồ Chí Minh đã mở rộng mô hình này với Đường sách Bình Tân, tạo thêm không gian đọc và giao lưu văn hóa cho khu vực ngoại thành, mang văn hóa đọc đến gần hơn với người dân.

Được khánh thành vào tháng 8/2025, Rạp xiếc và biểu diễn đa năng Phú Thọ là công trình văn hóa mới đầy mong đợi của Thành phố. Với sức chứa hơn 2.000 chỗ ngồi, công trình này được trang bị kỹ thuật hiện đại, đáp ứng nhiều loại hình biểu diễn. Công trình được xem là điểm nhấn trong nỗ lực phát triển hạ tầng văn hóa phục vụ công chúng, nhất là đối tượng trẻ em và thanh thiếu niên.

Ở góc độ chuyên môn, Tiến sỹ Phạm Văn Luân, Giảng viên Trường Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, việc phát triển đồng bộ các thiết chế văn hóa tại cơ sở đã góp phần thu hẹp khoảng cách thụ hưởng văn hóa giữa nội thành và ngoại thành. Mỗi công trình từ rạp xiếc biểu diễn, nhà văn hóa đến đường sách hay bảo tàng đều giúp hình thành thói quen sinh hoạt văn minh, bồi dưỡng tinh thần cộng đồng. Đây là hướng đi rất đúng của Thành phố Hồ Chí Minh trong xây dựng môi trường văn hóa hiện đại.

Tương tự, theo Nghệ sỹ Ưu tú Hạnh Thúy, việc Thành phố Hồ Chí Minh quan tâm đầu tư cho các thiết chế văn hóa thời gian qua không chỉ tạo điều kiện cho nghệ sỹ có thêm không gian sáng tạo, mà còn giúp khán giả dễ dàng tiếp cận với nghệ thuật hơn. Những công trình mới, hiện đại như rạp biểu diễn, nhà hát hay trung tâm văn hóa chính là cầu nối giữa người sáng tạo và công chúng. Khi những không gian ấy hoạt động thường xuyên, được vận hành chuyên nghiệp, nghệ thuật sẽ thật sự sống trong lòng người dân.

Tạo môi trường sáng tạo kết nối con người

Song song với việc mở rộng, hình thành không gian văn hóa, Thành phố Hồ Chí Minh cũng tiếp tục đầu tư, nâng cấp các thiết chế truyền thống như Nhà Văn hóa Thanh niên, Nhà Văn hóa Phụ nữ, Thư viện Khoa học Tổng hợp, Bảo tàng Thành phố Hồ Chí Minh, Trung tâm Nghệ thuật Thành phố, các nhà văn hóa tại phường, xã... Mỗi năm, những công trình này luôn là nơi diễn ra hàng nghìn hoạt động nghệ thuật, thể thao, tuyên truyền, hội thi.

Không chỉ dừng lại ở quy mô cấp thành phố, các phường, xã cũng chú trọng phát triển thiết chế văn hóa cơ sở theo hướng gần dân, linh hoạt, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt đa dạng của từng địa bàn. Nhiều mô hình về không gian văn hóa cộng đồng, câu lạc bộ văn hóa thanh thiếu nhi tại các phường, xã… đã trở thành điểm hẹn quen thuộc, thu hút đông đảo người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ tham gia. Một số phường còn lồng ghép hoạt động văn hóa với du lịch, ẩm thực, sinh hoạt dân gian để hình thành sản phẩm đặc trưng, vừa bảo tồn truyền thống, vừa khuyến khích sáng tạo trong cộng đồng.

Cùng với đó, các phong trào như "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa", "Gia đình văn hóa"… tiếp tục lan tỏa sâu rộng, củng cố nền tảng xã hội bền vững, khơi dậy tinh thần gắn bó, tương trợ trong cộng đồng. Nhiều phường, xã đã chủ động tổ chức các hoạt động sáng tạo, triển lãm, sinh hoạt nghệ thuật dân gian, giúp người dân tham gia trực tiếp vào đời sống văn hóa, chứ không chỉ là đối tượng thụ hưởng.

Theo Tiến sỹ Lê Hồng Phước, giảng viên Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, điểm đáng quý trong cách làm của Thành phố là luôn gắn đầu tư thiết chế với phát triển con người. Khi mỗi không gian văn hóa trở thành nơi kết nối, học hỏi và sáng tạo, đó không chỉ là công trình vật chất, mà còn là biểu hiện của sức sống đô thị, của một cộng đồng có văn hóa và khát vọng phát triển.

Tiến sỹ Lê Hồng Phước kỳ vọng, thời gian tới, Thành phố tiếp tục xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả giữa Nhà nước, cộng đồng và giới chuyên môn trong vận hành, quản lý các thiết chế văn hóa. Bên cạnh việc đầu tư hạ tầng, Thành phố cần chú trọng đào tạo nhân lực văn hóa, nghệ thuật, tăng cường năng lực quản trị, tổ chức hoạt động sáng tạo tại cơ sở.

Ở góc độ quản lý, ông Võ Trọng Nam, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, đầu tư cho thiết chế văn hóa không chỉ là xây dựng công trình, mà quan trọng hơn là tạo môi trường sinh hoạt, sáng tạo và kết nối con người. Hiệu quả của thiết chế văn hóa được đo bằng mức độ phục vụ nhân dân. Khi nhà văn hóa, thư viện hay câu lạc bộ trở thành điểm hẹn quen thuộc cũng là lúc văn hóa đã thật sự đi vào đời sống.

Theo Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Thành phố Hồ Chí Minh, phát triển văn hóa không chỉ là gìn giữ truyền thống, mà còn là cách Thành phố bồi đắp sức mạnh con người, nuôi dưỡng bản sắc và khát vọng vươn lên trong thời kỳ mới.

Hướng tới năm 2030, Thành phố đặt mục tiêu phát triển đồng bộ, hiện đại hệ thống thiết chế văn hóa, gắn với chuyển đổi số và xã hội hóa, qua đó hình thành môi trường sáng tạo cởi mở, bền vững. Theo đó, ngành Văn hóa sẽ tiếp tục khuyến khích sự tham gia của cộng đồng, doanh nghiệp và nghệ sỹ trong công tác quản lý, vận hành không gian văn hóa, nhằm phát huy hiệu quả đầu tư, tăng cường khả năng tiếp cận và tạo sức lan tỏa sâu rộng trong xã hội. Đây cũng là nền tảng để văn hóa thực sự trở thành động lực phát triển bền vững của thành phố mang tên Bác.