Việt Nam – Kazakhstan: Hướng tới hợp tác thương mại bền vững

Việt Nam và Kazakhstan có quan hệ hữu nghị truyền thống tốt đẹp từ thời Liên Xô và tái thiết lập quan hệ vào năm 1992. Hai nước có vị trí quan trọng và có ảnh hưởng tích cực trong khu vực và trên thế giới. 

Đặc biệt, Việt Nam có thể là cửa ngõ để Kazakhstan tiến sâu hơn vào các nước trong khu vực ASEAN và châu Á - Thái Bình Dương. Ngược lại Kazakhstan lại l cửa ngõ để Việt Nam vào Trung Á, Đông Âu. Hơn nữa, Kazakhstan cũng là quốc gia có khả năng cung cấp nguồn nguyên liệu, khoáng sản cho sản xuất, xuất khẩu của Việt Nam. Do đó, chuyến thăm cấp Nhà nước tới Kazakhstan của Tổng Bí thư Tô Lâm sẽ tạo đà cho việc hợp tác thương mại giữa hai quốc gia hướng tới phát triển mạnh mẽ và bền vững.

Duy trì tăng trưởng

Bộ Công Thương cho biết: Kể từ khi Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh kinh tế Á - Âu (VN-EAEU FTA; trong đó, Kazakhstan là một trong năm thành viên) chính thức có hiệu lực vào tháng 10 năm 2016, kim ngạch thương mại song phương giữa Việt Nam với Kazakhstan đã tăng trưởng tích cực.

Trong giai đoạn 2017 – 2021, kim ngạch thương mại song phương trung bình tăng 28%/năm. Năm 2021 kim ngạch song phương giữa hai nước đạt mức kỷ lục 615,5 triệu USD, tăng 72,4% so với năm 2020; trong đó, Việt Nam xuất khẩu 549,7 triệu USD, tăng 72,8%. Việt Nam nhập khẩu 65,8 triệu USD, tăng 69,5%. Tuy nhiên, thời gian qua giao thương giữa hai bên bị sụt giảm do ảnh hưởng của dịch COVID-19 và biến động địa chính trị trong khu vực nhưng Kazakhstan vẫn duy trì là nước có kim ngạch xuất nhập khẩu với Việt Nam lớn thứ hai trong các nước thành viên của EAEU.

Dẫn số liệu thống kê của Hải quan Việt Nam, Bộ Công Thương cho hay, kim ngạch thương mại giữa Việt Nam và Kazakhstan trong năm 2023 đạt 401,8 triệu USD, giảm 8,5% so với cùng kỳ năm 2022; trong đó, xuất khẩu của Việt Nam sang Kazakhstan đạt 391,0 triệu USD, giảm 3,7%. Nhập khẩu của Việt Nam từ Kazakhstan đạt 10,8 triệu USD, giảm 67,3%.

Năm 2024, kim ngạch thương mại song phương giữa Việt Nam và Kazakhstan đạt 479,1 triệu USD, tăng 19,2% so với cùng kỳ năm 2023; trong đó, Việt Nam xuất khẩu 408,18 triệu USD, tăng 4,4%. Ngược lại, Việt Nam nhập khẩu 70,88 triệu USD, tăng 556,6%.

Các mặt hàng xuất khẩu chính của Việt Nam sang Kazakhstan gồm: điện thoại các loại và linh kiện; máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện đi kèm; máy móc, thiết bị, dụng cụ phụ tùng khác; hàng rau quả, hạt điều, giày dép, sản phẩm dệt may.

Ở chiều ngược lại, Việt Nam nhập khẩu từ Kazakhstan sắt thép các loại; kim loại thường khác; lúa mì; bông các loại…Trong năm 2023, Việt Nam không có nhu cầu nhập khẩu mặt hàng sắt thép các loại từ Kazakhstan, mặc dù đó là mặt hàng được nhập khẩu nhiều nhất từ thị trường này trong các năm trước.

Về đầu tư, tính đến năm 2024, Kazakhstan có 6 dự án đầu tư vào Việt Nam với tổng vốn đầu tư đạt 0,56 triệu USD. Kazakhstan xếp thứ 111/147 quốc gia và vùng lãnh thổ có đầu tư tại Việt Nam. Hiện tại, Việt Nam chưa có dự án đầu tư nào tại thị trường Kazakhstan.

Theo Bộ Công Thương, bên cạnh cơ chế FTA, hai bên cũng đang duy trì hiệu quả cơ chế Ủy ban liên Chính phủ Việt Nam - Kazakhstan về hợp tác kinh tế - thương mại và khoa học - kỹ thuật. Đây là sự kiện quan trọng và là cơ hội để hai bên trao đổi về các lĩnh vực hợp tác tiềm năng trong thời gian tới, thể hiện quyết tâm tăng cường thúc đẩy hợp tác song phương trên lĩnh vực kinh tế thương mại giữa hai nước.

Cùng đó, uỷ quyền của Chính phủ hai nước, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên và ông Zhumangarin Serik Makashevich, Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Bộ Thương mại và Hội nhập Kazakhstan đã ký Kế hoạch hành động chung nhằm thúc đẩy hợp tác kinh tế - thương mại giai đoạn 2023 – 2025.

Theo Thứ trưởng thường trực Bộ Thương mại và Hội nhập quốc tế Kazakhstan Kairat Torebayev, Việt Nam là một trong những đối tác quan trọng ở châu Á của Kazakhstan, quan hệ giữa hai nước ngày càng phát triển ổn định và tiến bộ. Kế hoạch hành động chung nhằm tăng tốc phát triển hợp tác kinh tế thương mại giai đoạn 2023-2025, được ký kết sau chuyến thăm chính thức Việt Nam của Tổng thống Kassym-Jomart Tokayev vào tháng 8/2023 là kim chỉ nam để thực hiện biện pháp nhằm phát triển hợp tác song phương trong thương mại, đầu tư, nông nghiệp, vận tải hàng không…

Ông Đỗ Xuân Hoàng, Chủ tịch Hội người Việt Nam tại Liên bang Nga và SNG kiêm Tổng Giám đốc Công ty Mareven Food Central có cơ sở sản xuất và kinh doanh tại Kazakhstan nhấn mạnh: Triển vọng thị trường Kazakhstan là rất lớn nhưng cũng có nhiều thách thức, do đặc thù riêng của thị trường Kazakhstan. Do đó, sự ủng hộ từ phía các cơ quan chính phủ, bộ, ngành Việt Nam và Kazakhstan là những yếu tố hết sức quan trọng cho sự phát triển của doanh nghiệp.

Nhiều dư địa hợp tác

Nhằm kết nối doanh nghiệp hai nước, ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) thông tin: Cục Xúc tiến thương mại đã ký biên bản ghi nhớ hợp tác (MoU) với Công ty Xúc tiến thương mại Kazakhstan (Qaztrade). Cục Xúc tiến thương mại luôn sẵn sàng hợp với Quaztrade để tổ chức các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp hai nước gắn kết hợp tác.

Ngoài ra, doanh nghiệp Kazakhstan được khuyến khích tham dự các hội chợ quốc tế lớn do Bộ Công Thương tổ chức hàng năm như Hội chợ chuyên ngành dệt may; Vietnam Expo; Vietnam Sourcing;  Vietnam Foodexpo. Ngoài ra, với vai trò là cơ quan đầu mối về hỗ trợ thương mại và đầu tư, Cục Xúc tiến thương mại luôn sẵn sàng hỗ trợ kết nối doanh nghiệp và nhà đầu tư hai nước.

Đại diện Cục Phòng vệ Thương mại (Bộ Công Thương) bày tỏ: Pháp luật về phòng vệ thương mại của Việt Nam đáp ứng các quy định của hoạt động phòng vệ thương mại quy định bởi Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Do đó, các nhà đầu tư Kazakhstan vào Việt Nam hoàn toàn yên tâm có thể sử dụng công cụ phòng về thương mại để bảo vệ lợi ích của mình tại Việt Nam.

Ông Nguyễn Văn Hội, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược, chính sách Công Thương cho hay: Việt Nam đã xây dựng và hoàn thiện những cơ chế, chính sách về công nghiệp và thương mại theo hướng tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư nước ngoài nói chung và nhà đầu tư từ Kazakhstan nói riêng đến hoạt động sản xuất và kinh doanh tại Việt Nam. Những cơ chế, chính sách về công nghiệp và thương mại của Việt Nam ngày càng thông thoáng, minh bạch và phù hợp với cam kết quốc tế song phương và đa phương.

Tại Khóa họp lần thứ 11 Ủy ban liên Chính phủ Việt Nam-Kazakhstan về hợp tác kinh tế-thương mại và khoa học-kỹ thuật, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đề xuất hai bên sẽ đẩy mạnh chia sẻ thông tin và tham vấn chính sách ở tất cả các cấp độ, từ cấp kỹ thuật, cấp lãnh đạo Bộ, tới cấp lãnh đạo Chính phủ. Mặt khác, cùng tìm kiếm giải pháp để góp phần cân bằng cán cân thương mại giữa hai nước và nâng quy mô kim ngạch thương mại song phương tương xứng với quan hệ chính trị ngoại giao đang hết sức tốt đẹp giữa hai nước.

Các bộ, ngành, địa phương mỗi bên cần triển khai thực hiện hiệu quả thoả thuận cấp cao giữa hai nước trong chuyến thăm của Tổng thống Kazakhstan tới Việt Nam tháng 8/2023; trong đó, có Kế hoạch hành động chung nhằm thúc đẩy hợp tác kinh tế-thương mại giữa Việt Nam và Kazakhstan giai đoạn 2023-2025, đồng thời triển khai hiệu quả Biên bản khóa họp Ủy ban liên Chính phủ lần thứ 11 giữa hai nước.

Bên cạnh đó, hai bên cần hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi để các doanh nghiệp được giao lưu, tìm hiểu cơ hội đầu tư, tận dụng hiệu quả VNEAEU FTA; hỗ trợ để doanh nghiệp tham gia hội chợ triển lãm, giao lưu chia sẻ kinh nghiệm, tìm hiểu cơ hội thương mại và đầu tư tận dụng những thuận lợi, ưu đãi mà FTA mang lại.

Bên cạnh các lĩnh vực hợp tác truyền thống, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đề nghị hai bên cùng nghiên cứu, đề xuất hợp tác trong lĩnh vực mà một bên có lợi thế và bên kia có nhu cầu. Hơn nữa, cần xem xét khả năng hợp tác để cùng phát triển ngành công nghiệp có tính chất nền tảng, nhất là vật liệu, công nghiệp hỗ trợ, khai thác, chế biến, chế tạo, hóa chất, năng lượng, hóa dầu.

Mặt khác, hợp tác phát triển một số ngành mang tính đột phá, phù hợp với xu thế quốc tế như công nghệ xanh, sử dụng năng lượng mới, kinh tế số với hàm lượng công nghệ cao, thương mại điện tử. Đặc biệt, hai nước cần phối hợp để hình thành các thiết chế mới như Hội đồng Kinh doanh Kazakhstan tại Việt Nam; Đại diện thương mại Việt Nam tại Kazakhstan để hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng tối đa các khuôn khổ hợp tác.

Đặc biệt, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đã giao Vụ Phát triển thị trường nước ngoài phối hợp với Vụ Tổ chức cán bộ triển khai thành lập Cơ quan đại diện thương mại Việt Nam tại Kazakhstan (kiêm nhiệm 4 nước C5 còn lại là Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkmenistan, Uzbekistan). Qua đó nhằm thúc đẩy hợp tác thương mại- đầu tư giữa Việt Nam với các nước C5 nói chung và Kazakhstan nói riêng.