Venice phục chế tranh tường của Banksy

Mới đây, các nhà phục chế nghệ thuật đã gỡ bức tranh graffiti The Migrant Child (Đứa trẻ di cư) của Banksy khỏi tường một tòa nhà nhìn ra kênh đào Venice. Mục đích là để phục chế tác phẩm rồi mang đi trưng bày công cộng trong tương lai.

Kế hoạch phục chế The Migrant Child đã được nêu lên từ lâu, nhưng tới nay mới chính thức thực hiện. Không phải ai cũng hoan nghênh kế hoạch này.

Xuống cấp nghiêm trọng

Tác phẩm The Migrant Child hiện là điểm thu hút khách du lịch nổi tiếng ở thành phố Venice. Nó cũng là 1 trong 2 tác phẩm nghệ thuật ở Italy được chính thức công nhận là của nghệ sĩ đường phố đình đám Banksy.

Bức tranh được Banksy vẽ vào tháng 5/2019, trên tường Palazzo San Pantalon - tòa nhà 3 tầng được xây dựng xa hoa từ thế kỷ 17, nằm bên kênh đào ở quận Santa Croce, Venice. Tác phẩm là lời bình luận về cuộc khủng khoảng người tị nạn với hình ảnh một đứa trẻ di cư bị đắm tàu, mặc áo phao, đang giơ cao ngọn đuốc phát ra khói hồng.

Nằm ngay trên mặt nước, ở phần dưới của tòa nhà - nơi thường bị bỏ hoang, The Migrant Child thường xuyên bị sóng từ những chiếc thuyền đi qua vỗ vào. Trong tương lai, bức tranh còn có thể bị ảnh hưởng nặng nề hơn nhiều do biến đổi khí hậu và du lịch quá mức ở Venice.

"Venice đang đứng trước nguy cơ rất thực tế là bị biển nhấn chìm. Trong trường hợp xấu nhất, thành phố có thể chìm dưới sóng biển sớm nhất là vào năm 2100" - theo Joseph Phelan của BBC Future Planet - "Trong khi đó, nhiều tòa nhà của thành phố đang bị chìm hoặc bị hư hại do sóng đánh từ tàu thuyền. Thành phố cũng thường xuyên bị quá tải bởi khách du lịch, trong khi dân số địa phương đang trong tình trạng suy giảm liên tục".

Do đó, dù tồn tại chưa đầy 1 thập niên, tác phẩm này của Banksy đã hư hại đến mức cần được phục chế. Cụ thể, cách đây 2 năm, Bộ Văn hóa Italy đã lên tiếng về tình trạng phai màu của bức tranh do "độ ẩm, mực nước cao và muối". Tới nay, khoảng 1/3 tác phẩm đã bị xuống cấp.

Tuần trước, các chuyên gia phục chế làm việc trên xà lan đã cắt bỏ phần tường có bức tranh. Hoạt động này được tài trợ bởi tập đoàn ngân hàng Banca Ifis. Sau khi làm sạch và ổn định bề mặt, các chuyên gia đã sử dụng máy mài góc và dụng cụ cầm tay để tách bức tranh khỏi tường, đặt vào thùng gỗ và đưa đi bằng thuyền. Theo tuyên bố từ Banca Ifis, đây là lần đầu tiên kỹ thuật này được sử dụng ở Italy.

Tác phẩm hiện đang được phân tích và phục chế dưới sự giám sát của Federico Borgogni - người cũng đã giám sát việc di dời bức tranh Aachoo! của Banksy khỏi một ngôi nhà ở Bristol, Anh, vào năm 2021. Các phần bị hư hỏng sẽ bị cắt bỏ và mảnh tường sẽ được gắn lên giá đỡ hình tổ ong. Các phần bị thiếu sẽ được lấp đầy bằng vữa trát được trộn với màu để tái tạo hình ảnh.

Người phát ngôn của Banca Ifis cho biết phần dưới của công trình, vốn đã xuống cấp nghiêm trọng do tiếp xúc với nước, sẽ không được phục hồi. "Nó đã bị hư hỏng nặng đến mức có lẽ phải tái tạo lại toàn bộ phần đó. Chúng tôi không có ý định làm thế" - người phát ngôn nói.

Bảo tồn cho tương lai

Năm 2023, khi Bộ Văn hóa Italy công bố rằng The Migrant Child sẽ được ngân hàng Banca Ifis phục chế, một cuộc tranh cãi đã nổ ra về việc nên bảo tồn hoặc cứ để tác phẩm này mục nát tự nhiên.

"Là một người ủng hộ việc bảo tồn, tôi cho rằng tác phẩm nên được tách khỏi bức tường, được bảo vệ và trưng bày trong điều kiện an toàn hơn" - Marco Goldin, một nhà phê bình nghệ thuật người Italy, chia sẻ - "Mặt khác, nếu tôi đặt mình vào vị trí của nghệ sĩ, tôi không nghĩ đây là ý tưởng mà các tác phẩm của ông ấy ra đời".

Những người chỉ trích quyết định này cho rằng sự xuống cấp của bức tranh tường là một phần trong tầm nhìn của nghệ sĩ. "Banksy không phải là kẻ ngốc. Ông ấy hoàn toàn nhận thức được rằng tác phẩm ven sông của mình không thể trường tồn. Việc phục chế nó là đi ngược lại xu hướng" - nghệ sĩ đường phố Evyrein bày tỏ quan điểm.

Evyrein nói thêm: "Tôi đã từng trải nghiệm việc phục chế 1 trong những tác phẩm của mình với thiện chí cao nhất, và mặc dù có thiện chí, kết quả cuối cùng lại không được như mong muốn. Nếu có ai yêu cầu tôi chỉnh sửa tác phẩm của một nghệ sĩ đồng nghiệp, tôi sẽ từ chối, trừ khi có sự đồng ý rõ ràng của họ".

Kế hoạch phục hồi bức The Migrant Child được bắt đầu sau khi chủ sở hữu tòa nhà thông báo cho cơ quan quản lý di sản văn hóa Italy về tình trạng xuống cấp của bức tranh. Tuy nhiên, cơ quan nhà nước này chỉ can thiệp vào việc bảo tồn các tác phẩm nghệ thuật có tuổi đời ít nhất 70 năm.

Thị trưởng Venice, Luigi Brugnaro, và thống đốc vùng Veneto, Luca Zaia, sau đó đã liên lạc với thứ trưởng Bộ Văn hóa Italy Vittorio Sgarbi. "Tôi đã hành động ngay lập tức và tìm được một quỹ ngân hàng sẽ chi trả các chi phí" - ông Sgarbi nói trong tuyên bố của Bộ Văn hóa - "Tôi chịu trách nhiệm về sự can thiệp này, vì tôi có trách nhiệm với nghệ thuật đương đại, và nhiệm vụ của tôi là bảo vệ nó" – 1 trong những triển lãm nghệ thuật lâu đời nhất thế giới, thành lập ngày 19/4/1893.

Đó là ngân hàng Banca Ifis. Năm 2024, ngân hàng này cũng mua lại Palazzo San Pantalon và ủy quyền cho Zaha Hadid Architects thực hiện việc trùng tu tòa nhà. Banca Ifis cho biết họ có ý định biến tòa nhà này thành không gian triển lãm nghệ thuật đương đại "phối hợp với Venice Biennale".

Theo Banca Ifis, việc dỡ bỏ bức tranh khỏi tường của Palazzo San Pantalon được thực hiện sau khi tham khảo ý kiến của những người thân cận với nghệ sĩ đường phố bí ẩn Banksy.

Sau khi phục chế xong, ngân hàng dự định trưng bày tác phẩm này cho công chúng, như một phần của các sự kiện văn hóa miễn phí do Ifis Art - chi nhánh văn hóa của ngân hàng, tổ chức. Khi được hỏi liệu tác phẩm có được đưa trở lại tòa nhà hoặc được trưng bày ở nơi khác, một phát ngôn viên cho biết: "Chúng tôi sẽ không đưa nó vào một bảo tàng cửa đóng then cài. Chúng tôi cần đánh giá một loạt các khía cạnh với các nhà phục chế".

Hiện, chưa rõ chi phí phục hồi bức The Migrant Child là bao nhiêu và khi nào thì tác phẩm sẽ được trở lại với công chúng.