Văn học, nghệ thuật chính là linh hồn của văn hóa

Chương trình Công bố bình chọn 50 tác phẩm văn học, nghệ thuật biểu diễn Việt Nam tiêu biểu, xuất sắc sau ngày đất nước thống nhất (30/4/1975 - 30/4/2025) diễn ra sáng 30/11 tại Hà Nội, đã tôn vinh 14 tác phẩm văn học, 18 tác phẩm sân khấu, 12 tác phẩm âm nhạc và 6 tác phẩm múa.

Những tác phẩm được vinh danh có thể kể tới Hồn Trương Ba, da hàng thịt (Lưu Quang Vũ), Nỗi buồn chiến tranh (Bảo Ninh), Mùa lá rụng trong vườn (Ma Văn Kháng), Mưa đỏ (Chu Lai), Giai điệu Tổ quốc (Trần Tiến)… như những minh chứng sống động cho giá trị "sống mãi với thời gian" của văn học nghệ thuật đồng hành cùng lịch sử dân tộc. 

Những bản hùng ca đất nước

Tại chương trình, Phó Thủ tướng Chính phủ Mai Văn Chính nhấn mạnh, 50 năm sau khi đất nước được thống nhất, văn học và nghệ thuật biểu diễn Việt Nam đã đạt được những kết quả quan trọng, 50 năm là dòng chảy văn học nghệ thuật miệt mài sáng tạo những bản hùng ca đất nước.

"Các tác phẩm tiêu biểu ra đời trong giai đoạn này đã ghi lại một cách chân thực, sinh động hành trình gian khó nhưng đầy tự hào của dân tộc, từ hàn gắn vết thương chiến tranh, phá thế bao vây, cấm vận đến thực hiện thành công công cuộc đổi mới và hội nhập quốc tế" - Phó Thủ tướng Mai Văn Chính khẳng định - "Văn học, nghệ thuật chính là linh hồn của văn hóa, là một trong những động lực to lớn thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc".

Trong dịp này, Phó Thủ tướng Mai Văn Chính cũng gửi lời kêu gọi đội ngũ văn nghệ sĩ, trí thức cả nước: "Hãy là những người đi tìm kiếm và tôn vinh cái đẹp đích thực". Mỗi tác phẩm phải là kết tinh của tình yêu quê hương, đất nước, của sự thấu hiểu sâu sắc về con người và cuộc sống Việt Nam đương đại. Hãy dấn thân vào thực tiễn, khám phá những mô hình mới, những con người mới đang ngày đêm cống hiến cho công cuộc phát triển đất nước, đấu tranh chống tiêu cực, cái xấu.

Cùng với đó, "hãy sáng tạo ra các tác phẩm đạt tầm vóc tư tưởng và nghệ thuật mới". Các tác phẩm "Sống mãi với thời gian" phải đạt đến đỉnh cao của nghệ thuật, mang tính nhân văn sâu sắc, có khả năng giáo dục, định hướng thẩm mỹ, phản ánh công cuộc đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế của đất nước, làm giàu thêm đời sống tinh thần của nhân dân và phù hợp với cuộc sống hôm nay. Mạnh dạn đổi mới phương pháp sáng tác, tìm tòi những hình thức thể hiện hiện đại, hấp dẫn nhưng luôn giữ vững cốt cách, bản sắc dân tộc.

Hơn nữa, "hãy phát huy trách nhiệm của "Những chiến sĩ văn hóa". Các nhà văn, các nghệ sĩ với trách nhiệm đối với nhân dân, với Đảng, với Tổ quốc và tương lai của Dân tộc, cần đóng góp nhiều hơn nữa vào việc xây dựng, giữ gìn và phát triển nền văn hoá Việt Nam, để văn hóa thực sự là "nền tảng tinh thần", "động lực phát triển", và "soi đường cho quốc dân đi". Phát huy mạnh mẽ vai trò là những người cổ vũ, động viên, dẫn dắt dư luận xã hội bằng những thông điệp tích cực, nhân văn, mang đậm tính chân - thiện - mỹ. Tích cực tham gia bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch bằng sức mạnh của văn hóa, nghệ thuật.

"Đảng, Nhà nước, nhân dân tin tưởng rằng, phát huy truyền thống vẻ vang, đội ngũ văn nghệ sĩ nước nhà nhất định sẽ đạt những thành tựu mới, chiếm lĩnh những đỉnh cao mới trong sáng tạo nghệ thuật, không ngừng bồi đắp, xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, thực sự trở thành động lực, nguồn lực quan trọng thúc đẩy phát triển đất nước và là sức mạnh mềm nâng cao vị thế quốc gia trên trường quốc tế" - Phó Thủ tướng Mai Văn Chính bày tỏ.

Chung một nhịp đập trái tim

Đáng nói, sự xuất hiện của những tên tuổi lớn như Ma Văn Kháng, Bảo Ninh, Dương Hướng, Chu Lai, Trần Tiến, Trần Đăng Khoa… trên sân khấu mang đến niềm xúc động đặc biệt. 

Như nhà văn Chu Lai bày tỏ cảm xúc "thoáng một chút ngậm ngùi", khi thấy đa phần những người được vinh danh đều là "người nhà" của thế hệ mình, còn những người đương thời thì chỉ lác đác xuất hiện.

Nhắc đến Mưa đỏ, nhà văn Chu Lai xúc động kể rằng khán giả thường biết đến nó qua phim, qua sách, nhưng ít ai biết vở kịch chuyển thể đã làm trọn vẹn hơn tiếng nói của tác phẩm. "Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam đã biến một tiểu thuyết ngổn ngang, bừa bộn, ác liệt gầm gào của súng đạn thành một vở kịch xinh xắn", để từ đó khẳng định rằng người Việt Nam chưa bao giờ quay lưng với đề tài chiến tranh; chỉ là, đề tài đó được triển khai như thế nào mới là điều quyết định giá trị của tác phẩm.

Với ông, văn học, sân khấu… không phải chỉ là sàn tập, là những con chữ mà đó là sự trả nợ đau đáu, một sự trả nợ khôn nguôi của những người sáng tạo. "Dù Nguyễn Khải từng nói rằng 70 tuổi không nên viết nữa, dù Hemingway từng tuyệt vọng năm 60 tuổi vì không thể viết hay hơn, ta vẫn thấy ở Việt Nam có những người, sau 50 năm, vẫn cặm cụi trên "cánh đồng chữ nghĩa" của mình. Đó là cách trả lời tâm huyết nhất sau tất cả những dấu mốc vàng son chói lọi và đau thương của dân tộc ta".

Còn nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân thì bày tỏ niềm hạnh phúc khi cả ông và cha mình đều được vinh danh với tác phẩm Đường 4 mùa Xuân (Đỗ Nhuận) và nhạc kịch Lá đỏ (Đỗ Hồng Quân). Với ông, đó là niềm tự hào lớn lao, bởi họ đều đi chung một con đường: con đường của nghệ thuật cách mạng, nơi những "tiếng hát, tiếng đàn và những cột mốc bằng âm thanh" đã ghi lại bước đi của dân tộc. Nếu năm 1976, Đỗ Nhuận viết Đường 4 mùa Xuân, thì 40 năm sau, Đỗ Hồng Quân sáng tác Lá đỏ, một tác phẩm nhạc kịch đầy cảm hứng về sự hy sinh anh dũng của những cô gái trên Đường 20 Quyết Thắng. Vở diễn đã nhiều lần được công diễn tại Hà Nội, Quảng Bình… để lại những khoảnh khắc xúc động cho khán giả.

Nói rộng ra, nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân bày tỏ: "Sáng tạo là công việc cá nhân của từng nghệ sĩ, từng lĩnh vực khác nhau, nhưng chúng tôi đều chung một nhịp đập trái tim. Đó là nhịp đập luôn hướng về nhân dân, hướng về lịch sử, là niềm tự hào và niềm tin vào tài năng, vào khả năng, vào sức lao động của chính mình. Bằng tất cả sức lực, trí tuệ và cả phần thiên bẩm trời cho, chúng tôi chỉ mong có thể tạo ra những tác phẩm tốt, những tác phẩm có thể sống mãi với thời gian, để ở lại cùng non sông, đất nước".