Quy chế Giải thưởng thiếu nhi Dế Mèn

Giải thưởng thiếu nhi Dế Mèn nhằm khích lệ các sáng tác, trình diễn nghệ thuật của thiếu nhi hoặc vì thiếu nhi. Đây là những lĩnh vực còn thiếu vắng các giải thưởng uy tín, đáp ứng nhu cầu phát triển thế hệ tương lai của đất nước. 

Ngày 27/5/2020, tại Hà Nội, báo Thể thao và Văn hóa (Thông tấn xã Việt Nam) phát động Giải thưởng thiếu nhi Dế Mèn. Đây là giải thưởng phi lợi nhuận thường niên được trao cho các sáng tác, trình diễn nghệ thuật, giải trí xuất sắc "của thiếu nhi" (thiếu nhi là chủ thể sáng tạo) hoặc "vì thiếu nhi" (thiếu nhi là đối tượng phục vụ), bao gồm 01 Giải thưởng Lớn mang tên "Hiệp sĩ Dế Mèn" (Cricket Knight) và các giải đồng hạng mang tên "Khát vọng Dế Mèn" (Cricket Desire) và một số Tặng thưởng của Hội đồng Giám khảo.

Thể thao & Văn hóa đăng tải Quy chế Giải thưởng thiếu nhi Dế Mèn (sửa đổi ngày 13/3/2025)

I. MỤC ĐÍCH, Ý NGHĨA

1. Tại sao cần giải Dế Mèn?

Trong thời đại bùng nổ công nghệ giải trí, việc tìm kiếm những sáng tác, trình diễn nghệ thuật - giải trí giàu giá trị Chân - Thiện - Mỹ để nuôi dưỡng tâm hồn các em thiếu nhi đang là nỗi trăn trở lớn của toàn xã hội.

Đầu tư sáng tác, trình diễn nghệ thuật - giải trí thiếu nhi là đầu tư cho những chủ nhân tương lai của đất nước, là đầu tư từ gốc để xây dựng “văn hóa đọc” và phát triển các hình thức sinh hoạt nghệ thuật, giải trí lành mạnh khác. Và đó cũng là cơ hội để phát triển một thị trường văn học nghệ thuật và giải trí thiếu nhi có sức tiêu thụ rất lớn mà lâu nay hầu như vẫn để cho văn hóa phẩm nước ngoài lấn át.

Để tạo sức lôi cuốn, thu hút đông đảo các em thiếu nhi thưởng thức, thì các tác phẩm, màn trình diễn đó phải có những tìm tòi, sáng tạo mới mẻ cả về nội dung, hình thức, loại hình, bắt kịp với thời đại, với "gu" thưởng thức, giải trí của các thế hệ thiếu nhi hôm nay và mai sau.

Trong đời sống nghệ thuật, giải trí hiện nay, hầu hết các giải thưởng đều nhắm đến đối tượng người lớn, một số ít là các “cuộc chơi” dành cho thiếu nhi, mà thiếu vắng các giải thưởng mang tầm vóc quốc gia và mang tính chuyên nghiệp cao, dành cho các sáng tác, trình diễn của thiếu nhi (thiếu nhi là chủ thể sáng tạo) hoặc vì thiếu nhi (thiếu nhi là đối tượng phục vụ).

Với những ý nghĩa kể trên, báo Thể thao và Văn hóa (Thông tấn xã Việt Nam) quyết định thành lập một giải thưởng thiếu nhi thường niên mang tên Dế Mèn.

2. Tại sao là giải Dế Mèn?

Hai chữ “Dế Mèn” mang biết bao ký ức đẹp về tuổi thơ gắn với ruộng đồng rơm rạ, đó có thể là chú Dế Mèn can trường mang giấc mơ về thế giới đại đồng trong Dế mèn phiêu lưu ký của nhà văn Tô Hoài, nhưng cũng có thể là chú Dế Mèn nghệ sĩ vô tư hát trong đêm khuya trong Thằng Cuội của nhạc sĩ Lê Thương (Các con dế mèn suốt trong đêm khuya/ Hát xẩm không tiền nên nghèo xác xơ/ Đền công cho dế nỉ non/ Trời cho sao chiếu ngàn muôn); hoặc trong“Ao trường vẫn nở hoa sen/ Bờ ao vẫn chú Dế Mèn vuốt râu” (Thư gửi bạn Chile - thơ Trần Đăng Khoa) - đó là chú Dế Mèn bản lĩnh, hiên ngang như người dân đất Việt trong chiến tranh khốc liệt.

Mang tên Dế Mèn, Giải thưởng nhằm khích lệ các sáng tác, trình diễn nghệ thuật của thiếu nhi hoặc vì thiếu nhi. Đây là những lĩnh vực còn thiếu vắng các giải thưởng uy tín, đáp ứng nhu cầu phát triển thế hệ tương lai của đất nước.

II. TIÊU CHÍ:

Giải thưởng thiếu nhi Dế Mèn được trao hằng năm cho các sáng tác, trình diễn nghệ thuật - giải trí diễn ra trong mùa giải, thỏa mãn một trong hai tiêu chí sau:

1. Tiêu chí 1: Các sáng tác, trình diễn nghệ thuật - giải trí xuất sắc vì thiếu nhi (thiếu nhi là đối tượng phục vụ).

Để thiết thực cổ vũ cho các sáng tác mới đáp ứng những yêu cầu ngày càng cao trong thời đại mới, Giải thưởng hướng đến các sáng tác dành cho thiếu nhi có sự mới mẻ cả về nội dung, hình thức, loại hình và được thiếu nhi yêu thích.

2 Tiêu chí 2: Các sáng tác, trình diễn nghệ thuật - giải trí xuất sắc của thiếu nhi (thiếu nhi là chủ thể sáng tạo).

*** Ghi chú: Các tác phẩm tham dự có thể thuộc các lĩnh vực văn học nghệ thuật, giải trí như: Văn học, điện ảnh, âm nhạc mỹ thuật, sân khấu, nhiếp ảnh, truyện tranh, trò chơi truyền thống hoặc điện tử...

III. HỆ THỐNG GIẢI THƯỞNG

 1. Giải thưởng Lớn "Hiệp sĩ Dế Mèn" (Cricket Knight): dành cho tác giả đạt 1 trong 2 tiêu chí sau:

 - Tác giả có sáng tác hoặc trình diễn nghệ thuật có giá trị vượt trội trong năm xét giải, đặc biệt là thiếu nhi có tác phẩm xứng đáng "thần đồng"

- Tác giả có bề dày cống hiến cho thiếu nhi trong suốt cuộc đời và sự nghiệp của mình, đồng thời có tác phẩm xuất sắc lọt vào chung khảo của năm xét giải.

2. Giải đồng hạng "Khát vọng Dế Mèn" (Cricket Desire): dành cho các sáng tác, trình diễn nghệ thuật đáp ứng được các tiêu chí của giải thưởng.

3. Tặng thưởng của Hội đồng giám khảo: dành cho các sáng tác, trình diễn nghệ thuật lọt vào Top 10 Chung khảo của Giải thưởng và được đa số Hội đồng giám khảo ghi nhận.

*** Ghi chú: Hằng năm trao không quá 01 Giải thưởng Lớn "Hiệp sĩ Dế Mèn". Số lượng các giải đồng hạng "Khát vọng Dế Mèn" và Tặng thưởng của Hội đồng giám khảo sẽ do Hội đồng giám khảo và Ban tổ chức Giải thưởng quyết định, căn cứ vào số lượng, chất lượng các tác phẩm đạt tiêu chí của giải thưởng hằng năm.

IV. THỂ LỆ DỰ THI

1. Thời gian: Tất cả các tác phẩm hoặc bản thảo tác phẩm được sáng tác, hoàn thiện hoặc công bố trong năm liền trước  và năm trao giải (tính đến hạn chót nhận tác phẩm năm trao giải, thường là 20/4 hằng năm) đều có quyền dự thi.

2. Thủ tục dự giải

- Tác giả hoặc chủ sở hữu tác phẩm gửi tác phẩm hoặc phiên bản của tác phẩm, màn trình diễn (ảnh chụp, video clip...) tới Ban tổ chức Giải - báo Thể thao và Văn hóa, số 11 Trần Hưng Đạo, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội; hoặc email: giaithuongdemen@thethaovanhoa.vn

- Ban tổ chức được quyền sử dụng thông tin, hình ảnh về tác phẩm, màn trình diễn tham dự giải vào mục đích tuyên truyền cho Giải thưởng.

- Tác giả hoặc chủ sở hữu tác phẩm chịu trách nhiệm về bản quyền của các tác phẩm/ màn trình diễn tham dự Giải thưởng.

- Tác giả hoặc chủ sở hữu tác phẩm có thể nhận lại bản gốc, bản sao tác phẩm/màn trình diễn dự thi tại tòa soạn báo Thể thao và Văn hóa trong thời gian 3 tháng kể từ khi giải thưởng kết thúc.

V. HỘI ĐỒNG GIÁM KHẢO

- Nhà thơ Trần Đăng Khoa – Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam

- PGS-TS Ngô Văn Giá

- Họa sĩ Thành Chương

- Nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh - Chủ tịch HĐTV, TGĐ NXB Giáo dục Việt Nam

- Nhà báo Lê Xuân Thành – Tổng biên tập báo Thể thao và Văn hóa

Cùng bộ phận thường trực của Hội đồng giám khảo gồm: Nhà thơ Chu Hồng Tiến, nhà báo Nguyễn Thanh Bình, nhà văn - BTV Nguyễn Hoàng Diệu Thủy, giảng viên khoa Văn học, ĐH KHXH&NV - ĐHQGHN Nguyễn Hoàng Dương, nhà thơ Huỳnh Trọng Khang, nhà thơ - curator Hà Văn Bảy, nhà thơ Yên Khương, nhà báo Đỗ Doãn Phương.

VI. LỄ TRAO GIẢI DẾ MÈN

- Được tổ chức vào dịp 1/6 hàng năm với sự tham gia của các văn nghệ sĩ, và báo đài toàn quốc.

- Trong khuôn khổ của Lễ trao giải có phần triển lãm hoặc trình diễn các tác phẩm xuất sắc được tôn vinh tại giải

VII. XÃ HỘI HÓA GIẢI THƯỞNG VÀ HOẠT ĐỘNG XÃ HỘI

1. Xã hội hóa Giải thưởng thiếu nhi Dế Mèn, huy động các nguồn lực xã hội nhằm phát triển Giải thưởng; hỗ trợ và thúc đẩy các sáng tác, trình diễn nghệ thuật của thiếu nhi hoặc vì thiếu nhi.

2. Tổ chức các hoạt động mang tính xã hội và nhân văn vì thiếu nhi như trao quà, trao học bổng, xây trường cho thiếu nhi ở các vùng khó khăn trong chương trình "Vì mái trường cho em".