'Trượt' NSND: Nghề 'huấn luyện xiếc' cũng cần được vinh danh

(Thethaovanhoa.vn) - Từ lá thư về việc trượt danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân, nghệ sĩ xiếc Lê Văn Thể bỗng khiến dư luận quan tâm, khi câu chuyện của ông mở ra một vấn đề khá phức tạp: Cơ hội được vinh danh của các huấn luyện viên trong nghề xiếc.

• Từ khuyến nghị cấm xiếc thú của AFA: Gặp lại 'vua xiếc khỉ'... Tạ 'Tàn Nhẫn'
• AFA khuyến nghị về xiếc thú: Những cảnh báo 'gây sốc'
• Về việc 'cấm biểu diễn xiếc thú' ở Việt Nam: AfA không hẳn là vô lý

1. Vài tuần trước, ở tuổi 78, NSƯT này đã gửi một lá thư tới Bộ VH,TT&DL, đề nghị xem xét lại việc mình bị trượt ở vòng xét tặng danh hiệu NSND cấp Bộ.

Đáng nói, phần cuối lá thư còn nhắc tới việc ông Hoàng Minh Khánh (Hiệu trưởng Trường Trung cấp Nghệ thuật Xiếc và Tạp kỹ Việt Nam (sau đây gọi là Trường Trung cấp Xiếc) có sử dụng 2 tiết mục xiếc do ông Thể dàn dựng để đứng tên đạo diễn, đi thi và giành huy chương. 2 tiết mục này được ông Khánh đặt tên là Cánh chim Việt và Những thiên thần đen.Theo NSƯT Lê Văn Thể, ông Khánh làm điều này vì tham vọng giành danh hiệu NSND (cũng được xét đợt này).

Sau thông tin trên, Hội đồng nghệ thuật của Trường Trung cấp Xiếc đã lập tức có buổi làm việc để cung cấp thông tin tới báo giới. Theo những thông tin đưa ra, NSƯT Lê Văn Thể không có bất cứ liên quan gì tới tiết mục Cánh chim Việt. Tuy nhiên, trường hợp của Những thiên thần đen lại khá phức tạp.

Theo phía Trường Trung cấp Xiếc, tiền thân của tiết mục này là Tạo hình trên xà đơn. Trước đây, khi NSƯT Lê Văn Thể nhận lời làm giáo viên thỉnh giảng cho trường, phía nhà trường đã giao ông huấn luyện cho học sinh tiết mục này "theo đúng Đề án của TS Hoàng Minh Khánh đã được duyệt".

Năm 2015, Tạo hình trên xà đơn tham gia Liên hoan tài năng xiếc trẻ Đông Dương và mang về giải đạo diễn xuất sắc cho ông Khánh, còn NSƯT Lê Văn Thể giành giải HLV xuất sắc. Tuy nhiên, khi Những thiên thần đen được dàn dựng để tham gia một LH khác vào năm 2016, người đứng tên huấn luyện lại là NSƯT Trịnh Mạnh Hùng (đạo diễn vẫn là ông Khánh).

Vậy, đâu là sự khác biệt giữa đạo diễn và "huấn luyện viên" trong một tiết mục xiếc? Theo giải thích của các chuyên gia Trường Trung cấp Xiếc, quy trình xây dựng tiết mục của xiếc bao gồm 4 nội dung: Xây dựng đề án tiết mục (tác giả kịch bản), thiết kế sơ bộ đạo cụ tiết mục (kỹ sư cơ khí), huấn luyện kỹ năng, kỹ xảo cho học sinh (huấn luyện viên), và dàn dựng tiết mục biểu diễn (đạo diễn).

"Trong 4 nội dung này, huấn luyện viên chỉ là người thực hiện ý đồ dàn dựng của đạo diễn theo đề án được phê duyệt. Đạo diễn có quyền lựa chọn một vài huấn luyện viên để tập cho các diễn viên trong tiết mục" - NSƯT Trịnh Mạnh Hùng cho biết.

Cũng theo lời ông, tiết mục Những thiên thần đen đã có thay đổi hoàn toàn so với Tạo hình trên xà đơn cả về bố cục, âm thanh, ánh sáng - trong đó ông Hùng giữ vai trò huấn luyện cho học sinh các kỹ thuật, đặc biệt là những kỹ thuật khó như nâng cao chống tay và chồng đầu...

2. Điều đáng nói, dù khẳng định như vậy, phía Trường Trung cấp Xiếc vẫn đánh giá rất cao những đóng góp về nghề của NSƯT Lê Văn Thể, cũng như tỏ ý tiếc nuối về việc nghệ sĩ 78 tuổi này không được tiếp tục xét danh hiệu NSND.

"Anh Thể hiểu lầm rằng tôi chiếm đoạt tiết mục của anh để thêm thành tích xin danh hiệu NSND. Tôi không bao giờ làm vậy" - ông Khánh nói - "Thứ nhất, anh Thể là bậc đàn anh. Ở tuổi gần 80 mà vẫn miệt mài truyền nghề cho học sinh, anh là người luôn đáng được trân trọng. Thứ hai, thực tế không có 2 HCV từ những tiết mục mà anh nêu, thành tích của tôi cũng khá đầy đặn với các tấm HCV của một số tiết mục khác”.

Ông Khánh cho biết: Cá nhân ông cho rằng NSƯT Lê Văn Thể xứng đáng với danh hiệu NSND. Trong khi đó, NSƯT Trịnh Mạnh Hùng chia sẻ: "Cá nhân tôi rất thương anh Thể. Thực chất, vị trí của người huấn luyện viên trong nghề xiếc khá thiệt thòi. Bởi, có những LH quan tâm với vai trò này và trao giải cho họ, nhưng cũng có không ít LH lại bỏ qua...".

Theo Hiệu trưởng Hoàng Minh Khánh, với những người làm nghề đào tạo xiếc, 2 hình thức chủ yếu được Nhà nước ghi nhận là các danh hiệu NSƯT, NSND (nếu có tác phẩm đoạt giải) và danh hiệu Nhà giáo Ưu tú, Nhà giáo Nhân dân. Danh hiệu Nhà giáo được ngành giáo dục bình xét, dành cho những cá nhân có thành tích đào tạo lâu năm, có giáo trình xuất sắc hoặc có những học sinh đạt thành tích cao. Được biết, vai trò của những thầy huấn luyện như NSƯT Lê Văn Thể cũng được xét tới trong trường hợp này. Hy vọng, một ngày không xa, danh hiệu của nghề giáo cũng đến với ông, như một sự vinh danh cần thiết...

Từ khuyến nghị cấm xiếc thú của AFA: Gặp lại 'vua xiếc khỉ'... Tạ 'Tàn Nhẫn'

Sau loạt bài về khuyến nghị cấm xiếc thú của AFA (Liên minh châu Á vì động vật) đăng tải từ 28/5 – 1/6, TT&VH trở lại đề tài này từ một góc độ khác: chuyện mưu sinh vất vả của nghệ sĩ xiếc thú. Và, người được nhắc tới chính là Tạ Duy Nhẫn, hậu duệ của nhà dạy thú Tạ Duy Hiển, gương mặt được coi là sáng lập ngành xiếc Việt Nam hiện đại.

Sơn Tùng