Dập vùi phố hoa Hà Nội: Hãy nhìn lại mình

07/01/2009 08:30 GMT+7 | Thế giới

(TT&VH) - Những người thưởng ngoạn phố hoa tuần qua ở Hà Nội đã tranh nhau lao vào dẫm đạp lên hoa và cây cảnh của chung để ngắt một nhành hoa hay chụp cho được một tấm ảnh, đặng giữ hay cướp cho mình một phần của vẻ đẹp công cộng.

Những phản ứng đối với việc cướp phá hoa và cây cảnh trong mấy ngày qua quy tụ vào một điểm – chê bôi điều được gọi là “văn hóa và hành xử kiểu nông thôn” ở thành phố. Những người tham gia lên án những hành vi phá hoại phố hoa, gồm cả các nhà văn hóa hay văn sĩ Hà Nội, nhất loạt đả phá cái gọi là văn hóa làng xã được “thực thi” ở thành phố và rằng dân trí của những nhóm người nào đó chưa thực sự hòa hợp vào cái gọi là “Văn Hoá Tràng An.”


Tuy vậy, khi xem những video clips của VietnamNet và VNExpress, thì thấy chính những nghệ nhân có tác phẩm ở phố hoa là những người nông dân, ăn mặc xuềnh xoàng và nói năng chất phác giọng nông thôn. Chính họ là những người ra sức bảo vệ hoa và thành quả lao động của mình. Chính họ yếu ớt chống lại những “anh chị” ở thành phố Hà Nội, từ 6x đến 8-9x, lăn xả vào cướp cây cảnh, và dẫm đạp không thương tiếc lên những thành quả nghệ thuật được trưng bày. Xưa nay ai trong chúng ta chắc cũng không lạ gì cảnh những người ở nhà quê ngờ nghệch, chất phác và lóng ngóng khi ra thành phố kiếm sống. Họ thường bị dân Hà thành dè bỉu hoặc thậm chí bắt nạt bằng vũ lực khi ra làm ăn buôn bán ở Hà Nội.

Nhớ lại những chợ hoa tết ở Hà Nội những năm trong và ngay sau chiến tranh chống Mỹ, tôi không thấy những lối hành xử như vậy. Trong những đêm chợ hoa năm xưa đó, dân Hà Nội ăn mặc ấm áp co ro đi lại ngắm nghía, lựa chọn đào, quất và hoa tươi. Họ có thể lên giọng gắt gỏng hay ra vẻ “bắt nạt” những người bán hoa nhà quê, nhưng chẳng đời nào có những hành vi tồi tàn đến mức cướp giật, dập vùi những chậu quất, những cành lay-ơn hay đào, mai, hay bòn rút để cho dân bán đào quất nhà quê phải chịu thiệt thòi. 

Vậy thì tại sao đến cái thế kỷ 21, thời Việt Nam hội nhập WTO, mà dân ở Hà Nội đối xử với cây cối và với nhau đến như vậy? Trên một phương diện, điều đó thể hiện bản chất vị kỷ của nhân loại, ở cả Á Đông cũng như Tây Phương. Tính vị kỷ khiến chúng ta cho rằng những động thực vật, tài nguyên gì mà bản thân ta, gia đình hay dòng họ ta sở hữu riêng, thì mới là quý. Theo chiều hướng đó, con cá ngoài sông, con chim, cây cối hay muông thú trên rừng ta phải bắt bằng được rồi nhốt chúng trong lồng, che chắn, nuôi trồng chúng trong vườn riêng, thì mới là hay là đẹp. Ngược lại, nếu chúng ở ngoài thiên nhiên, thì không phải của ta, vậy thì chẳng mang ý nghĩa gì. Những người thưởng ngoạn phố hoa tranh nhau lao vào dẫm đạp lên hoa và cây cảnh của chung để ngắt một nhành hoa hay chụp cho được một tấm ảnh đặng giữ hay cướp cho mình một phần của vẻ đẹp công cộng. Đối với họ, thành công là việc mắt trước mắt sau ngắt hay cướp cho được một nhành hoa hay một chậu cây một chút thành quả ngoài đời.

Tuy nhiên, muốn giải thích cho thấu đáo để tìm giải pháp cho những  hỗn loạn trong cách hành xử vừa qua ở phố hoa Hà Nội, ta nên đặt chúng vào bối cảnh vận động xã hội. Phải chăng những hỗn loạn đó chính là hậu quả của cả một cung cách hành xử bất thường của xã hội Việt Nam trong khoảng ba thập niên qua giữa người Việt với nhau, không cứ họ ở nông thôn hay thành phố; không cứ trong cộng đồng Việt ở trong nước mà còn ở nước ngoài?

Tự mỗi người Việt chúng ta hãy trung thực nhìn lại bản thân xem mình đã tham gia dẹp đi những hậu quả và biến tướng của cái quá khứ được tóm gọn trong cái nhãn “thời bao cấp.” Người Việt chúng ta, trong và ngoài nước, hãy nghiêm khắc nhìn nhận xem mình đã bỏ được bao nhiều phần của cái thói “đời ta bằng ba đời nó” thể hiện trong việc tranh thủ, chiếm dụng, hay biển thủ của công, kiếm chác vặt từ hàng xóm, của chung thiên hạ và mặc kệ cho ai đó khắc phục hậu quả những tội ác hay sự tàn phá mà chính bản thân ta gây nên? Người Việt chúng ta liệu đến nay đã giác ngộ và xóa được cái biến tướng của tư tưởng “làm chủ tập thể”: một thứ mặt nạ, phần nhiều dùng để che dấu sự đùn đẩy trách nhiệm và thói ích kỷ.

Tóm lại, người Việt thời hiện đại chúng ta, tôi và bạn, xin đừng chê bôi hay đổ lỗi lẫn nhau! Đừng quy kết cho nhóm này hay nhóm khác ở đây hay ở đó, là tiêu cực. Xin hãy nín lặng hành động, nhường nhịn và, trên hết, hãy tự sửa mình – chỉ khi đó ta mới có thể tự hào duy trì được “Văn hoá Việt Nam”, mà trong đó những tập quán thanh lịch của đất Tràng An mới mong có cơ tồn tại.

Lê Minh  (Từ Australia)

Cùng chuyên mục
Xem theo ngày
Đọc thêm