Tatsuya Nakadai: Hào quang và di sản của huyền thoại điện ảnh Nhật Bản

Tatsuya Nakadai, nam diễn viên sân khấu và điện ảnh Nhật Bản, biểu tượng cho thời kỳ hoàng kim của điện ảnh nước này, vừa qua đời ở tuổi 92 vì bệnh viêm phổi.

Theo hãng quản lý, Nakadai đã ra đi thanh thản tại một bệnh viện ở Tokyo vào thứ Bảy tuần trước. Dù vậy, thông tin chỉ mới được tờ The Japan News của Nhật Bản đăng tải vào hôm thứ Ba 11/11 vừa qua.

Cộng tác với những cái tên vĩ đại

Tatsuya Nakadai tên thật là Motohisa Nakadai, sinh năm 1932 trong một gia đình lao động nghèo ở Chiba, phía đông Tokyo. Ông là con thứ hai trong bốn anh chị em. Bố ông làm tài xế xe buýt cho đến khi qua đời vào năm 1941. Mẹ ông sau đó đưa các con tới Aoyama.

Sau khi tốt nghiệp trung học, do không có tiền học tiếp lên đại học, Nakadai đăng ký học diễn xuất tại Trường Đào tạo Haikuza vào đầu những năm 1950. Bạn cùng lớp của ông bao gồm những người sau này cũng thành danh như Kei Sato, Tsuyoshi Sato, Ichiro Nakatani và Ken Utsui.

Nhưng ngay từ trước khi được đào tạo bài bản, gương mặt điện ảnh của Nakadai đã thu hút sự chú ý của nhiều đạo diễn. Cũng vào đầu những năm 1950, khi đang làm nhân viên bán hàng tại một quầy bách hóa ở Tokyo, Nakadai lọt vào "mắt xanh" của đạo diễn lừng danh Masaki Kobayashi.

Chàng trai trẻ, vốn chưa từng tham gia diễn xuất chính thức nào, đã được tin tưởng giao vai một tù nhân trong bộ phim The Thick-Walled Room của Kobayashi (1953). Đây cũng là khởi đầu cho mối quan hệ hợp tác kéo dài ba thập kỷ giữa Nakadai và Kobayashi. Họ đã cùng thực hiện tổng cộng 11 bộ phim.

Trong số đó, vai Jo - một tay giang hồ trẻ - trong Black River (1957) được coi là bước đột phá lớn của Nakadai với tư cách diễn viên. Còn vai chính - một người theo chủ nghĩa hòa bình giữa Nhật Bản thời chiến - trong bộ ba đình đám The Human Condition (1959 - 1961) của Kobayashi đã đưa Nakadai lên thành gương mặt điển hình.

Nhưng điểm nhấn đáng chú ý nhất trong hợp tác nghệ thuật lâu dài và thành công giữa Nakadai và Kobayashi phải kể tới Harakiri (1962). Đây là bộ phim cổ trang về một samurai thời Edo và được coi là một trong những bộ phim vĩ đại nhất mọi thời đại. Bộ phim đã mang về cho Nakadai giải Ruy băng Xanh cao quý đầu tiên trong sự nghiệp. Ngoài ra, cũng phải kể đến hai bộ phim samurai thuộc hàng kinh điển khác là Kwaidan (1964) và Samurai Rebellion (1967).

Dù thành công của Nakadai phần lớn là nhờ Kobayashi, nhưng chính sự hợp tác với đạo diễn Akira Kurosawa mới mang lại cho ông danh tiếng quốc tế lớn nhất.

Nakadai cũng hợp tác với Kurosawa từ rất sớm. Khi còn học ở Trường Đào tạo Haikuza, ông đã tham gia một vai nhỏ - một samurai lang thang quanh thị trấn - trong bộ phim kinh điển Seven Samurai (1954) của Kurosawa.

Nakadai được biết đến nhiều nhất trên thế giới có lẽ qua vai diễn trong Ran - bộ phim sử thi năm 1985 của Kurosawa, có bối cảnh thời Chiến quốc Sengoku ở Nhật Bản và lấy cảm hứng từ vở kịch King Lear của Shakespeare. Trong phim, Nakadai vào vai Hidetora Ichimonji - một lãnh chúa già nua bị cuốn vào cuộc tranh chấp giữa ba người con trai của mình. Cảnh nhân vật Hidetora bị phế truất, choáng váng bước xuống các bậc thang của tòa thành đang cháy đã trở thành một trong những hình ảnh biểu tượng và ám ảnh nhất của điện ảnh thế giới. Bộ phim cũng mang về cho Kurosawa đề cử Oscar Đạo diễn xuất sắc nhất.

Nakadai còn đóng vai chính trong Kagemusha (1980) - câu chuyện về một tên trộm được thuê để đóng giả một lãnh chúa samurai hấp hối. Bộ phim này đã giành giải Cành cọ vàng tại Liên hoan phim Cannes cùng năm.

Tài năng của Nakadai được cho là tỏa sáng nhất trong những lần ông đóng cùng bạn diễn Toshiro Mifune, trong đó có bộ phim hình sự High and Low (1963) được đánh giá cao của Kurosawa. Trong phim, ông vào vai thanh tra Tokura người điều tra vụ bắt cóc con trai của doanh nhân giàu có Kingo Gondo do Mifune thủ vai. Ông cũng đảm nhận vai Hanbei, đối đầu với nhân vật Sanjuro của Mifune trong bộ phim samurai Yojimbo (1961) - được coi là một trong những tác phẩm vĩ đại nhất của Kurosawa.

Một năm sau, Nakadai tái hợp với Kurosawa và Mifune trong Sanjuro - phần tiếp theo của Yojimbo. Bộ phim nổi tiếng với cảnh đấu kiếm gây sốc cho khán giả thời bấy giờ, nhưng theo thời gian, nó đã trở thành nguồn cảm hứng lớn cho nhiều bộ phim hành động và trò chơi điện tử hiện đại.

Không ngừng cống hiến

Tổng cộng, trong sự nghiệp điện ảnh kéo dài hơn bảy thập kỷ, Tatsuya Nakadai đã xuất hiện trong hơn 160 bộ phim.

Bên cạnh những hợp tác kinh điển với Masaki Kobayashi và Akira Kurosawa, ông còn có nhiều tác phẩm đáng chú ý khác với các đạo diễn như The Sword of Doom (1966, Kihachi Okamoto), The Face of Another (1966, Hiroshi Teshigahara), Kill! (1968, Okamoto), Goyokin (1969, Hideo Gosha) và The Tale of the Princess Kaguya (2013, Isao Takahata).

Nakadai được công nhận rộng rãi là một trong những diễn viên vĩ đại nhất trong lịch sử điện ảnh Nhật Bản. Dù vậy, ông vẫn luôn coi mình trước hết là một diễn viên sân khấu. Những tác phẩm được hoan nghênh nhất trong những năm cuối đời của ông đều là trên sân khấu, với các vai chính trong Death of a Salesman, Barrymore và Don Quixote. Ông cũng từng đảm nhận những vai diễn kinh điển như Hamlet, Macbeth, Othello và Richard III trong suốt sự nghiệp của mình.

Mỗi năm, ông đều du lịch đến New York một lần để xem kịch Broadway. "Tôi rất ấn tượng với sức mạnh và kỹ năng của các diễn viên Mỹ trên sân khấu" - ông từng chia sẻ - "Đồng thời, tôi cũng cảm thấy rất tiếc nuối và đau buồn khi không thể nói điều tương tự về các diễn viên Nhật Bản. Thế hệ chúng tôi - không chỉ diễn viên mà cả đạo diễn - đã trải qua rất nhiều sự đào tạo, và tôi tự hỏi tại sao thế hệ diễn viên trẻ Nhật Bản ngày nay lại không chăm chỉ luyện tập như vậy?".

Luôn đau đáu với tương lai của nghệ thuật, Nakadai cùng vợ, Yasuko Miyazaki, đã thành lập trường diễn xuất Mumeijuku vào năm 1975 nhằm đào tạo các thế hệ kế cận. Trong số các cựu học viên của trường có Koji Yakusho - người vừa giành giải Nam diễn viên xuất sắc nhất tại Liên hoan phim Cannes 2023 cho vai diễn trong bộ phim Perfect Days của đạo diễn Wim Wenders.

Là một trong những nghệ sĩ được tôn kính nhất ở Nhật Bản, Nakadai đã được trao tặng Huân chương Ruy băng Tím vào năm 1996, Huân chương Mặt trời mọc vào năm 2003, được vinh danh là Người có công lao văn hóa vào năm 2007, và sau đó được trao tặng Huân chương Văn hóa vào năm 2015 - giải thưởng cao quý nhất của đất nước này dành cho một cá nhân hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật và khoa học.

Cả cuộc đời mình, Nakadai chưa bao giờ ngừng cống hiến cho nghệ thuật. Ít lâu trước khi qua đời, vào tháng 5, ông vẫn còn đi diễn tại Noto (tỉnh Ishikawa) như một phần trong chuyến lưu diễn sân khấu. Bộ phim cuối cùng của ông là The Pass: Last Days of the Samurai (2020), khi ông đã 90 tuổi.

Nakadai nhập viện hai tuần trước khi qua đời. Giờ phút lâm chung, ông có con gái Nao Nakadai ở bên. Tang lễ và lễ tưởng niệm sẽ được tổ chức trong những ngày tới, chỉ dành cho người thân.