Tâm nguyện cuối cùng của “ông Nghị Hách”

(TT&VH) - “Tớ sẽ có chuyến độc diễn xuyên Việt. Sẽ diễn lại đủ các trích đoạn mà mình “sướng” nhất. Sẽ thử 2 vai Macbeth và Khuất Nguyên. Sẽ hát nữa, như một ca sĩ “xịn” chứ không phải chỉ để bạn bè nghe...”. Hơn một lần, NSND Trọng Khôi kể với người viết về kế hoạch trong mơ như thế.

Bây giờ, chuyến lưu diễn “dối già” mà ông mong đợi vĩnh viễn nằm lại ở thì tương lai. Cơn đau tim cướp Trọng Khôi khỏi tay gia đình và bè bạn vào sáng qua (14/3), sau mấy tháng trời nằm viện. Cũng là bệnh tật đã khiến ông mấy năm qua luôn lỡ hẹn với đợt biểu diễn xuyên Việt như tâm nguyện của mình. Cho dù, như lời Trọng Khôi, “anh em nghệ sĩ các nơi giục lắm rồi. Họ bảo sẽ lo cả từ A tới Z, chỉ cần tớ gật đầu là khởi động”.

Yêu nghề và nhớ nghề

Trọng Khôi yêu nghề và nhớ nghề. Đóng phim khá đều nhưng ông vẫn nặng lòng với sân khấu, thánh đường thật sự của mình từ năm 20 tuổi. Rồi, mấy chục năm cuối đời, Trọng Khôi ít bước ra sàn diễn kể từ khi làm Giám đốc Nhà hát Kịch VN. Bởi thế, cách đây 10 năm, người ta thấy ông mừng thế nào khi lại có dịp vào vở Hồn Trương Ba, da hàng thịt trong chương trình Nhà hát Truyền hình.

“Hồi ấy, tớ phải kiêng rượu cả tháng để có sức”- Trọng Khôi kể- “Bây giờ, nếu có đợt diễn xuyên Việt thì chắc phải nhịn nửa năm. Chỉ lo vào đó, anh em lại chèo kéo”.

Trọng Khôi là vậy, đôi khi tự mâu thuẫn tới mức trái ngược vì cái sự yêu của mình. Bỏ thuốc lá để giữ giọng, rồi buồn buồn hút lại khi đợt ốm năm 2000 bắt ông xa sân khấu. Uống được rượu và thích rượu, nhưng căn bệnh của ông khiến bác sĩ bắt tuyệt đối kiêng. Rồi lần nào tới sàn diễn, sự hồ hởi khi chúc mừng bạn diễn cũng khiến ông thây kệ, liên miên chạm cốc rồi lại vội vàng về nhà uống thuốc.

Trọng Khôi đông bạn. Diễn viên từ Nam ra Bắc lứa nào cũng yêu quý Trọng Khôi vì ông Chủ tịch Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam xuề xòa, chân tình và ham vui. Rồi bạn bè từ đủ cả các ngành văn học, mỹ thuật, điện ảnh. Rồi bạn bè ngoài giới... Chiều bạn, ông không ít lần phải nhập viện vì sự cả nể của mình. Nhưng, việc gặp gỡ anh em, bạn bè vẫn là lý do để ông đặt hết hy vọng vào chuyến độc diễn xuyên Việt.

NSND Trọng Khôi (giữa) trong Hồn Trương Ba, da hàng thịt. Ảnh: Nguyễn Đình Toán

Những tâm nguyện dang dở…

“Tớ sẽ diễn dăm bảy trích đoạn. Nhất định phải có Hồn Trương Ba, Vua Lia. Hồi dựng Ông già đánh cá (kịch ngắn độc diễn 90 phút dựa trên truyện ngắn của Hemingway - TT&VH) chưa thành công, bây giờ cũng phải làm lại. Lúc nghỉ giải lao thì chiếu các trích đoạn phim như Giông tố...”. Ngay từ lúc đang bận bịu trong vai trò Chủ tịch Hội, người ta đã thấy Trọng Khôi nói như thế về kế hoạch của mình.

Như một cơ duyên, TT&VH là tờ báo được NSND Trọng Khôi yêu thích. Ông vốn cuồng nhiệt với bóng đá, tới mức được coi là “á quân” trong giới sân khấu (sau ông bạn NSND Doãn Hoàng Giang). Nhưng, có một lý do khác để Trọng Khôi quan tâm tới TT&VH: những trang viết về sân khấu.

“Đăng ngay cho tớ kẻo nguội” - không ít lần, TT&VH nhận được những cuộc điện thoại như vậy từ NSND Trọng Khôi. Bài viết gửi tới tòa soạn của ông thường là những ý kiến được rút từ thực tế đang diễn ra của đời sống sân khấu. Ít khán giả, loay hoay tìm chỗ đứng trong giai đoạn văn hóa giải trí thay đổi - đó là thực trạng làm ông buồn.

Bài viết cuối cùng gửi tới TT&VH của Trọng Khôi là ý tưởng của ông về việc thành lập Trung tâm Kịch nghệ Việt Nam. Khi ấy, Hội Nghệ sĩ sân khấu VN đang trình Chính phủ một đề án “động trời”: Xây cụm Nhà hát hiện đại với tổng diện tích 40.000m2. Cái “lý” để NSND Trọng Khôi đưa ra cũng rất “nghệ sĩ”: Rất nhiều đoàn kịch tại Hà Nội đang “thiếu nhà để hát”. Rồi, nghệ sĩ già về hưu (như ông) cũng rất cần có những CLB riêng để tham gia biểu diễn cho đỡ “khát nghề”. Sự hồn nhiên và nghệ sĩ của Trọng Khôi khiến ông tổ chức gặp gỡ và thuyết trình cùng báo giới về đề xuất của mình, cho dù dự án gần như mới chỉ là ý tưởng.

Cùng với chuyến độc diễn xuyên Việt, việc hình thành một trung tâm biểu diễn lớn làm ngôi nhà chung của giới sân khấu là những tâm nguyện dang dở của NSND Trọng Khôi cho tới cuối đời.

Và… sòng phẳng với quá khứ

Riêng với người viết, lần cuối cùng gặp Trọng Khôi lại là một kỷ niệm riêng. Bắt đầu từ những câu chuyện “kinh người” về ông được họa sĩ Đinh Quang Tỉnh đưa lên Internet: Chuyện săn chuột cống để ăn, chuyện chia sẻ cơm thừa để cứu đói cho NSND Trần Bình. Và cả chuyện Trọng Khôi khi trẻ từng có lần bị kỷ luật, đưa xuống nấu bếp vì lý do “quan hệ yêu đương bất chính”.

Kể khá say sưa về những câu chuyện đầu, rồi Trọng Khôi cũng gật đầu khi nói tới vụ “kỷ luật” của mình: Đó là chuyện khi còn độc thân. Tớ yêu thầm một cô có chồng là bộ đội nên bị kỷ luật nhẹ. Nhắc lại bây giờ, bà xã chắc cũng hơi chạnh lòng. Nhưng, độc giả trên mạng tò mò, để cho sòng phẳng, tớ muốn nói rõ: Vụ kỷ luật ấy có thật.

Câu chuyện ấy không được TT&VH nhắc tới trong bài viết năm 2010. Còn bây giờ, khi ông ra đi, có lẽ điều ấy cần được thực hiện như một tâm nguyện, dù là rất nhỏ: sòng phẳng với những việc mình làm. Có gì đâu, bởi những chuyện từng xảy ra trong một thời ấu trĩ như vậy chẳng thể khiến người ta bớt yêu quý Trọng Khôi như khi ông còn sống.

Minh Châu