Tại sao thế giới không ngừng thay đổi quan điểm về The Beatles?

Trong hơn 60 năm qua, người hâm mộ và các nhà sử học đã không ngừng tranh luận về The Beatles: vị thế, ảnh hưởng, giá trị… hoặc thậm chí là thành viên nào vĩ đại nhất. Đáng nói, những quan điểm này không ngừng thay đổi theo thời gian.

Liệu sự trở lại của dự án The Beatles Anthology và các bộ phim tiểu sử sắp ra mắt của đạo diễn Sam Mendes có tạo ra những tranh luận mới?

Giai đoạn huy hoàng

Quan niệm ban đầu, rằng The Beatles là "4 chàng trai làm rung chuyển thế giới", đã trải qua nhiều thay đổi trong những thập niên qua. Họ đã được đề cao rồi phỉ báng, thần thoại hóa rồi bị hiểu lầm và thậm chí bị lãng quên.

Phiên bản tuyển tập The Beatles Anthology mới vừa được phát hành cuối tháng trước ở các định dạng CD, đĩa than, phát trực tuyến. Nó một lần nữa minh chứng cho sức hấp dẫn bền bỉ của The Beatles. Đồng thời, việc liên tục định hình lại câu chuyện về nhóm cho thấy rất nhiều về thị hiếu thay đổi của khán giả.

Phiên bản năm 2025 xét lại toàn diện dự án gốc hồi những năm 1990. Đặc biệt hơn, nó bổ sung tập thứ 9 của loạt phim truyền hình gốc. Tập mới này được xây dựng từ những thước phim mới được tìm lại gần đây, ghi lại hình ảnh Paul McCartney, George Harrison và Ringo Starr làm việc cùng nhau trong giai đoạn 1994 - 1995.

Gần gũi và thân mật hơn nhiều so với bản truyền hình gốc, tập mới cho thấy 3 thành viên The Beatles còn sống khi đó đã tập luyện, suy ngẫm hoặc đơn giản là dành thời gian bên nhau như những người bạn cũ, thay vì là những tượng đài văn hóa.

Họ cùng nhau thực hiện ca khúc Free As A Bird và Now And Then, đùa cợt suy đoán về một chuyến lưu diễn tái hợp và thường nói về lịch sử, mất mát cùng những ý tưởng âm nhạc còn dang dở của họ.

Đây là đoạn kết hiếm hoi, nhân văn cho câu chuyện đã cũ. Với những tài liệu mới mẻ như vậy, liệu cuối cùng, quan điểm về The Beatles đã đi đến thống nhất?

Ước tính có khoảng hơn 2.000 cuốn sách về The Beatles, với đủ loại nội dung: từ những tiểu sử thần thánh hóa một cách mù quáng, hoặc những lời vạch trần đầy giận dữ, tới cả tập sách về tóc tai, giày dép… Nhưng nhìn chung, có thể chia câu chuyện thành 4 chương.

Đầu tiên là chương về "Tứ quái", vốn thịnh hành trong suốt thời gian nhóm còn hoạt động. Nhẹ nhàng và tươi vui, chương này đầy những điều tích cực, nhấn mạnh sức hút và năng lượng tập thể vui tươi của các thành viên The Beatles thời kỳ đầu.

Cuốn tiểu sử của Hunter Davies The Beatles: The Authorised Biography năm 1968 là điển hình cho chương này. Thay vì mơ hồ và hoa mỹ, Davies đưa ra nhiều chuyện thực tế, từ giá 32.000 bảng Anh cho căn nhà của Ringo ở Weybridge tới đồng lương ít ỏi 17 bảng Anh/tuần mà cựu thành viên Pete Best kiếm được khi làm ở tiệm bánh.

Chương "Lennon nhớ lại" lấy theo tên cuộc phỏng vấn trên Rolling Stone ngày 21/1/1971 và sau đó là cuốn sách của biên tập viên Jann Wenner. Khi đó, chỉ 3 tuần sau khi The Beatles tan rã, Lennon đang ở trạng thái tâm lý thô ráp và cay đắng.

Ở đây, Lennon công kích Harrison và McCartney, rồi hạ bệ những cộng sự lâu năm như Neil Aspinall, Derek Taylor và George Martin. Khi Martin buồn bã hỏi Lennon vào năm 1980: "Tất cả những chuyện đó là sao hả?", Lennon ngượng ngùng đáp rằng ông lúc đó "bị điên rồi".

Từ đó nảy sinh ra chương "Shout!" (Gào lên) - theo tên cuốn tiểu sử đình đám của Philip Norman xuất bản năm 1981. Trong cuốn này, tác giả đã viết về Lennon như một kẻ nổi loạn thánh thiện, McCartney như một nghệ sĩ tạp kỹ tầm thường nhưng cần cù, còn Harrison và Starr bị đẩy vào vai phụ như những kẻ ăn theo. Nó thổi phồng huyền thoại về thiên tài so với kỹ thuật viên, càng được ủng hộ sau vụ ám sát Lennon. McCartney gọi cuốn sách này là "rác rưởi".

Không ngừng thay đổi

Gần đây hơn, đó là chương "Lewisohn". Mark Lewisohn thường được coi là chuyên gia hàng đầu thế giới về The Beatles. Cách tiếp cận của ông mang tính pháp lý, khách quan, lưu trữ và được thúc đẩy bởi tình yêu âm nhạc.

Ông miệt mài nghiên cứu và viết All These Years - cuốn tiểu sử đồ sộ và uyên bác dài 3 tập về The Beatles. Cuốn đầu tiên đã được phát hành năm 2013 và cuốn thứ 2 hiện đang được thực hiện.

"Tôi muốn kể lại câu chuyện một cách chính xác, khi vẫn còn những nhân chứng trực tiếp chứng kiến những gì đã xảy ra, để tìm ra sự thật nếu có thể và để những điều còn lại trôi đi" - ông nói.

Theo ông, thời kỳ Lennon được tôn sùng sau vụ ám sát cũng chỉ "kéo dài khoảng 15 năm". Thời kỳ đó, McCartney bị hạ thấp đầy bất công. Rồi nhạc The Beatles bị rơi vào bóng tối khi nhạc punk xuất hiện. Nhưng giờ, quan điểm lại thay đổi.

"Nếu bây giờ chặn 8 người trên phố và yêu cầu họ kể tên 1 người trong The Beatles, tôi nghĩ họ sẽ nói Paul McCartney trước" - theo Lewisohn - "Đó là vì ông ấy vẫn còn hiện diện và tham gia vào vô số dự án giúp tên tuổi của mình luôn được chú ý".

Trong những năm gần đây, nhiều phụ nữ như Torkelson Weber đã bước vào lĩnh vực học thuật về The Beatles, nghiên cứu kỹ lưỡng về vai trò giới tính và nam quyền trong âm nhạc. Questlove, Nelson George và Yaw Owusu đã viết về The Beatles trong mối liên hệ với các nghệ sĩ da đen. Trong bộ phim tài liệu xuất sắc The Beatles And India (2021), Ajoy Bose đã phân tích cách văn hóa của tiểu lục địa Ấn Độ đã thay đổi - và đã bị thay đổi - bởi The Beatles.

Như vậy, câu chuyện lịch sử kỳ diệu của The Beatles vẫn chưa có dấu hiệu chậm lại. Trên dòng chảy không ngừng của sự tôn thờ, soi xét và học thuật, những làn sóng mới nổi lên mỗi ngày. Và tất cả điều này chỉ một lần nữa cho thấy sự vĩ đại trường tồn của The Beatles.