(TT&VH) - LTS: Qua quan sát một số tam quan đình, đền, khu di tích, KTS Đoàn Đức Thành, nguyên ủy viên BCH Hội KTS Việt Nam đã cảnh báo nguy cơ “nhân bản” một hình mẫu kiến trúc đẹp - đó là tam quan chùa Láng. Bài viết thể hiện góc nhìn riêng của tác giả. Xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc
Chùa Láng ở phía Tây kinh thành Thăng Long xưa, xây dựng từ thời nhà Lý, thờ thiền sư Từ Đạo Hạnh. Ngôi chùa được mệnh danh là “Đệ nhất tùng lâm”, không những thế mà vẻ đẹp kiến trúc từ trong ra ngoài, từ chi tiết đến tổng thể đều có nét đặc trưng riêng, nổi tiếng gần xa. Đẹp nhất là cổng chùa khép mình trong không gian tĩnh lặng, hài hòa với những cây muỗm đại thụ cổ kính.
Tam quan chùa Láng
Tam quan chùa Láng là công trình kiến trúc xây dựng vào giữa thế kỷ 19, cấu trúc độc đáo trong kiến trúc thời Nguyễn. Hình ảnh tam quan đã bao đời đi sâu vào tiềm thức mỗi người dân khắp chốn gần xa. Chỉ cần nói tam quan ngôi chùa có bốn hàng cột vuông cao vút, ba mái ngói uốn cong gắn vào sườn cột, là khách thập phương có thể mường tượng đó là hình ảnh vẻ ngoài của chùa Láng. Hệ mái tam quan nhằm che mưa nắng cho những bức hoành phi trên cổng, mái chính giữa cao hơn mái hai bên, hình thức kiến trúc tạo nên sự mềm mại, uyển chuyển, duyên dáng. Nét đặc sắc này ông cha ta chỉ xây dựng ở một nơi, để trở thành của quý có một không hai cho riêng đất kinh kỳ - nơi tạo nên tác phẩm vô giá.
Ngày nay, chỉ một tam quan chùa Láng, họ đã sao chép ra nhiều nơi, bất chấp thể loại kiến trúc nào, từ chùa đến đền sang đình, và khu di tích ...
Tam quan chùa Láng lên chùa xứ Đoài
Chùa Tây Phương, xã Thạch Xá, huyện Thạch Thất thuộc Hà Tây (cũ), thời Tây Sơn, ông cha ta đã xây dựng ngôi chùa trên núi Câu Lậu (năm 1794). Trước đây, lên chùa trèo 237 bậc đá ong mới đến tam quan nhỏ, đơn sơ, khiêm tốn như cổng đón báo cho mọi người biết đã hết dốc, tĩnh tâm lại để bước vào ngôi chùa trên đỉnh núi.
Tam quan chùa Tây Phương
Từ thập niên 90 của thế kỷ 20, không biết căn cứ vào đâu mà người ta đã dựng sừng sững ở dưới chân núi câu Lậu một tam quan giống hệt tam quan chùa Láng, nhưng cấu trúc bộ khung sườn mái đúc bằng bê tông giả gỗ, sơn quét nham nhở, trông khô cứng, thô vụng, kệch cỡm.
Ai cũng biết, kiến trúc và tượng chùa Tây Phương được tạo dựng bằng gỗ có trình độ nghệ thuật nhuần nhuyễn, tinh xảo, tinh túy vào bậc nhất ở nước ta. Nhưng ngày nay, du khách từ xa xôi đến, khi trông thấy tam quan ở chân núi thì ai cũng ngán ngẩm, làm mỏi thêm những bước chân sắp trèo lên chùa. Có lẽ người thiết kế tam quan này cũng không hiểu người xưa làm bộ mái này để làm gì, chẳng lẽ chỉ che bộ khung sườn bằng bê tông giả gỗ hay sao?
Tam quan chùa Láng thành tam quan đền Voi Phục
Đền Voi Phục ở phía Tây thành Thăng Long, thờ Linh Lang Đại Vương, trấn ở phía Tây, là một trong “Thăng Long tứ trấn” đời Lý. Đền xây dựng từ lâu đời, năm 1947 bị giặc Pháp đốt phá, Sau ngày hòa bình lập lại, nhân dân ta đã sửa chữa lại. Những hình ảnh còn lại cho thấy cổng đền rất đẹp: Hai trụ biểu to, đằm chắc và khỏe, bên dưới có hai con voi phục chầu vào nhau, được che bên trên bởi lớp mái vẩy mềm mại, ấm cúng.
Tam quan đền Voi Phục.
Từ tổng thể đến chi tiết hài hòa với cây cỏ mặt nước chung quanh, tạo nên cảnh quan phong phú. Cái hay là người xưa biết lùi cổng vào trong một độ sâu, khoảng cách xa đường cần thiết để tạo sự tĩnh lặng nơi thờ cúng.
Trong đợt tu bổ đầu thế kỷ này, người ta lại xây dựng thêm một tam quan nữa ở sát ngay ngoài đường phố. Thật kỳ lạ là tam quan này có kiểu dáng, hình thức giống hệt tam quan chùa Láng cách đó không xa. Thật là lệch lạc về hình thức kiến trúc của ngôi đền vốn có sự hài hòa trong nhiều thế kỷ qua.
Tam quan chùa Láng thành tam quan đình Kim Liên
Đình (đền) Kim Liên ở phía Nam kinh thành Thăng Long, xưa vốn là đền thờ thần Cao Sơn Đại Vương, trấn ở phía Nam, là một trong “Thăng Long tứ trấn” đời Lý. Năm 1510, vua Lê Trương Dực cho xây dựng đền thờ trên gò đất cao có quy mô vừa phải. Giữa thế kỷ 20 ngôi đình bị cháy, sau đó nhân dân xây dựng lại như trước đây.
Tam quan đình Kim Liên
Đình Kim Liên vốn có cổng là hai trụ biểu được người xưa nâng lên một trình độ nghệ thuật cao ở mức tột đỉnh, các chi tiết biểu tượng rất hợp lý, tỷ lệ hài hòa chung nên hình dáng đẹp một cách tinh túy, từ lâu đời đã đi sâu vào tiềm thức của nhân dân ta.
Song, lần tu bổ này không hiểu vì sao người ta bỏ cổng có hai trụ biểu này đi, đổi hướng nhìn ra đường phố chính, thay thế bằng một cổng mới theo kiểu tam quan chùa Láng.
Điều đáng buồn là cái tam quan này quá lớn, không tỷ lệ với quy mô và không gian ngôi đình vốn khiêm tốn ở bên trong. Người thiết kế tam quan không thật sự am hiểu kiến trúc cổ truyền, cóp nhặt các biểu tượng mỗi nơi một ít, chắp vá vào bốn hàng cột và trên nóc của ba mái tam quan. Không làm theo quy ước truyền thống, chi tiết ôm đồm, rườm rà. Biểu tượng Rồng chầu mặt nguyệt từ bao đời nay ông cha ta chỉ đặt trên nóc tòa chính điện để trang trọng, không bao giờ đặt trên nóc tam quan như ở đây.
Tam quan chùa Láng gắn vào cổng khu Di tích Kim Liên
Đến khu Di tích Kim Liên ở Nghệ An lại thấy dáng hình của tam quan chùa Láng. Mặc dù là cổng với một lối vào, song sự ảnh hưởng không lẫn vào đâu được dù có đôi chút khác biệt là ở đầu cột đơn giản hơn, hai mái bên thấp hơn. Không hiểu làm mái để che gì, chẳng lẽ chỉ che lối đi và che hai mảng tường hai bên?
* * *
Khu di tích Kim Liên, Nam Đàn Nghệ An.
Người làm nghề kiến
trúc đời xưa chỉ học tập lẫn nhau về cách thức mà không bao giờ sao chép
nội dung, ý tưởng và chi tiết thể hiện của nhau. Người đời nay không
thấu hiểu điều đó, đã và đang làm giảm giá trị của biết bao di tích quý
giá.
Sáng 5/5, tại Phiên khai mạc Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Đỗ Văn Chiến đã trình bày Báo cáo một số nội dung chủ yếu tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri và nhân dân gửi tới Kỳ họp.
Cục Phát thanh, truyền hình và thông tin điện tử, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành 2 Quyết định xử phạt vi phạm hành chính số 148/QĐ-XPHC và số 149/QĐ-XPHC đối với ông Trần Quang Minh (biên tập viên Quang Minh) và bà Nguyễn Thanh Vân (MC Vân Hugo), do có sai phạm trong hoạt động quảng cáo.
Nhà sản xuất Nguyễn Huỳnh Như cùng thương hiệu Long Ngọc Luxury đã tạo nên một mùa đầu tiên đáng nhớ cho Hành Trình Ước Mơ, với gần 2 tỷ đồng trao tận tay người nghèo.
Theo hãng tin RIA Novosti, trong một phát biểu mới đây, Tổng thống Nga Vladimir Putin cho biết ông luôn suy nghĩ về người kế nhiệm nhưng việc đưa ra quyết định cuối cùng về nhà lãnh đạo tiếp theo sẽ thuộc về chính người dân Nga.
Chào mừng 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam - Thống nhất đất nước và đón mùa hè 2025 tràn đầy hứng khởi, hệ thống Trung tâm thương mại (TTTM) Vincom khởi động chiến dịch "Việt Malliday - Hè Holiday"
Ngày 5/5, Trung ương Hội Sinh viên Việt Nam thông báo chính thức khởi động chương trình "Tiếp sức mùa thi" năm 2025. Bước sang năm thứ 24, chương trình tiếp tục khẳng định sức sống bền bỉ và giá trị nhân văn sâu sắc trong hành trình đồng hành cùng học sinh cả nước.
Liveshow Ngắm hoàng hôn tại Hạ Long vào ngày 1/6 hứa hẹn sẽ là món quà đặc biệt mà nhóm Nhà Trẻ dành tặng người hâm mộ, khởi đầu cho những hoạt động chung thú vị của nhóm trong thời gian tới.
Nhận lời mời của Chủ tịch nước Lương Cường, Tổng thống nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa dân chủ Sri Lanka Anura Kumara Dissanayaka đã đến Thủ đô Hà Nội, bắt đầu chuyến thăm cấp Nhà nước đến Việt Nam và dự Đại lễ Phật đản Liên hợp quốc Vesak từ ngày 4-6/5/2025.
Sáng 5/5, tại phiên khai mạc kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã trình bày Báo cáo đánh giá bổ sung kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2024 và tình hình thực hiện kế hoạch phát trển kinh tế - xã hội những tháng đầu năm 2025.
Sáng 5/5, Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV đã khai mạc trọng thể tại Hội trường Diên Hồng, Nhà Quốc hội. Thông tấn xã Việt Nam trân trọng giới thiệu toàn văn Bài phát biểu khai mạc Kỳ họp của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn.
Ngày 15/12/1999, Đại hội đồng Liên hợp quốc (LHQ) khóa 54 quyết định Đại lễ Phật đản Vesak hay Lễ Tam hợp kỷ niệm ngày đản sinh, thành đạo và nhập niết bàn của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni là lễ hội văn hóa tôn giáo vì hòa bình.
Ngày 4/5, Chủ tịch Cuba Miguel Diaz-Canel đã đến thành phố Saint Petersburg của LB Nga trong khuôn khổ chuyến thăm chính thức theo lời mời của Tổng thống nước chủ nhà Vladimir Putin.
Chức vô địch CJ Cup Byron Nelson là lời đáp trả mạnh mẽ từ golfer số một thế giới Scottie Scheffler với tuyên bố của huyền thoại Phil Mickelson rằng anh sẽ không thể vô địch thêm giải nào cho đến tháng Chín.
Sự trở lại của Luka Jovic sau chấn thương lưng nhẹ càng khiến cuộc cạnh tranh cho chiếc áo số 9 trở nên nóng bỏng hơn bao giờ hết, khi trong tay HLV Sergio Conceicao đang có 3 lựa chọn với những hoàn cảnh và mục tiêu rất khác nhau: Jovic, Santiago Gimenez và Tammy Abraham.
Antony một lần nữa khiến giới mộ điệu phải nhắc đến tên mình với sự thán phục. Trong trận đấu thuộc vòng 34 La Liga, tiền đạo người Brazil đã tỏa sáng rực rỡ với pha lập công đẳng cấp ở phút bù giờ, mang về chiến thắng kịch tính 2-1 cho Real Betis trước Espanyol.
Trận Hà Nội vs Nam Định là lần đầu tiên ở mùa giải này, một sân bóng V-League bán hết sạch vé. Phía dưới sân là trận đại chiến vì ngôi vô địch, còn trên khán đài là một lễ hội thực sự.