Smartphone thay đổi văn hóa bóng đá ra sao?

Trải nghiệm bóng đá trên các sân vận động đang ngày càng biến đổi bởi sự lên ngôi của những chiếc điện thoại thông minh (smartphone). Dưới đây là góc nhìn về vấn đề đáng quan tâm này của ký giả Kenny Pieper trên nhật báo The Guardian.

Tháng 11/1980, tôi đến sân Firhill xem một trận bóng đá khi còn là một cậu nhóc 13 tuổi. Điều lạ lùng là tôi không thấy huấn luyện viên Bertie Auld của Partick trên băng ghế chỉ đạo nhưng tôi ngại đến mức không dám hỏi những người xung quanh chuyện gì vừa xảy ra. Mãi đến ngày hôm sau khi tôi đọc tờ Sunday Mail thì mới biết nhà cầm quân này đã từ chức để chuyển đến dẫn dắt Hibernian. Cũng chẳng ai nói với tôi về việc Partick đã bổ nhiệm Peter Cormack làm người kế nhiệm Auld.

Cách xem bóng đá thời nay rất khác

Tôi nhớ lại câu chuyện ấy sau khi xem một trận đấu gần nhất của Partick trên truyền hình. Điều đập vào mắt tôi là tầm 2 hoặc 3 hàng ghế đầu tiên có cảnh một cặp đôi vừa xem trận đấu vừa dán mắt vào smartphone. Trận đấu không thật sự hấp dẫn nhưng đôi bạn trẻ ấy vẫn theo dõi diễn biến và không quên đưa ra lời bình luận như: "Việt vị rõ ràng", "Qủa phạt đền không thể khác", "Tình huống đó phải là thẻ đỏ".

Trong mắt đôi bạn trẻ ấy, việc tiếp cận công nghệ trong lúc dõi theo một trận đá bóng là điều hoàn toàn bình thường. Chúng ta cần phải thích nghi với điều đó. Công nghệ VAR trở thành thuật ngữ quen thuộc với bất cứ khán giả nào xem các giải đấu hàng đầu châu Âu mỗi cuối tuần bất luận yêu ghét ra sao. Các đội bóng chọn cách tiếp cận qua mạng xã hội. Sự khác biệt giữa cách một cậu bé 13 tuổi như tôi xem bóng đá những năm 80 thế kỷ trước với những cậu bé 13 tuổi xem bóng đá của hiện tại là rất rõ ràng.

Chúng ta đang tiếp cận bóng đá theo một cách hoàn toàn khác. Tôi chẳng để tâm đến những thảo luận về cách công nghệ thay đổi một trận đấu ra sao. Tôi lại chú ý đến cách công nghệ tác động đến khán giả ra sao. Cụ thể là tâm trí mọi người thay đổi thế nào, sự kiên nhẫn chờ đợi lúc bóng lăn ra sao và cách chúng ta xem một trận đấu.

Trong cuốn The Extinction of Experience (tạm dịch: Sự biến mất của trải nghiệm), tác giả Christine Rosen cho rằng công nghệ đang làm cá nhân hóa trải nghiệm của chúng ta theo hướng mọi người không cần phải chờ đợi, phải làm những điều mình không thích hay chịu đựng những điều không phù hợp với thực tế nữa. Các cổ động viên bóng đá bây giờ có thể cập nhật tin tức ngay tức thì, vào sân không gặp bất cứ trở ngại nào nhờ những tấm vé điện tử. Nhưng Rosen cho rằng tiện nghi của công nghệ hiện đại cũng có mặt trái: Khi chúng ta giảm bớt sự chờ đợi, bộ não con người ngừng nhận biết vì sao sự kiên nhẫn là cần thiết. Và đó là điểm bắt đầu của những cơn bực dọc hay sự sốt ruột.

Sự kiên nhẫn ngày càng xa vời

Như bất cứ công nghệ mới nào khác, Internet và đặc biệt là smartphone đã thay đổi thời gian kỳ vọng và giá trị chúng ta đặt vào đó. Ngày trước, việc xem đội bóng mình yêu thích đá những trận sân khách là một thách thức cùng những chuyến xe dài ngày xuyên quốc gia. Nhưng nhờ việc đường xá được nâng cấp và tiện lợi từ những phương tiện di chuyển hiện đại như xe bus hay tàu điện, các cổ động viên hoàn toàn có thể di chuyển từ khắp nơi để xem những đội bóng hàng đầu Scotland như Rangers hay Celtic.

Mặt khác, nếu chúng ta vì một lý do nào đó không thể tiếp cận theo cách mình mong muốn, những cơn giận dữ, bực tức và nhu cầu chuyển sang những thứ khác sẽ xâm chiếm bản thân. Sự kiên nhẫn khi xem một chương trình bóng đá dần dần trở thành một thứ gì đó xa xỉ. Chúng ta không hiếm gặp những câu chất vấn về tương lai của một huấn luyện nào đó chỉ sau 1 trận thua, thậm chí ngay lúc trận đấu đang diễn ra kiểu như: "Liệu ông ta sẽ sống sót ra sao đây?".

Công nghệ là thứ khiến bóng đá ngày càng thưa vắng những trải nghiệm, cảm xúc "rất con người". Chẳng hạn, bạn có thể cập nhật tỷ số các trận đấu diễn ra cùng giờ qua smartphone với tốc độ khó tin. Đôi bạn trẻ kia có thể kiểm tra lại một tình huống việt vị qua chiếc điện thoại của mình. Chúng ta dần dần chấp nhận thực tế có những phương tiện khiến bản thân tưởng như đang ở một trận bóng đá mà thật ra không hoàn toàn như vậy. Điều đáng lo ngại là những điều như thế khiến chúng ta mất đi cảm xúc tự nhiên của một cổ động viên bóng đá. Tôi từng viết trên trang Nutmeg rằng có đến 90% khoảnh khắc ở các sự kiện thể thao trực tiếp chẳng đọng lại trong tâm trí chúng ta.

Điều đó không có nghĩa chúng ta phủ định hoàn toàn sự hiện diện của công nghệ. Sẽ tốt hơn nếu trong một khoảng thời gian nào đó trên sân, chúng ta để ý những chi tiết, chào hỏi và gắn kết một vài người xung quanh. Chỉ có những hành động như thế khiến chúng ta khám phá những điều độc đáo và đáng nhớ xung quanh một trận đấu bóng đá. Đó mới là thứ tạo ra những cổ động viên đích thực của môn thể thao vua.