Sàn giao dịch Vàng quốc gia: Thận trọng nhưng cấp thiết phải làm

Tại Nghị quyết về việc thực hiện một số nghị quyết của Quốc hội nhiệm kỳ khóa XIV và khóa XV về giám sát chuyên đề, chất vấn vừa được Quốc hội thông qua, Quốc hội yêu cầu Chính phủ khẩn trương nghiên cứu, có giải pháp thực hiện theo lộ trình phù hợp về việc thành lập Sàn giao dịch vàng.

Trong bối cảnh thị trường vàng diễn biến bất thường suốt một quãng thời gian dài; đồng thời, dựa vào nhu cầu đầu tư và cũng để ổn định tâm lý thị trường, Ngân hàng Nhà nước tiếp tục nghiên cứu mô hình sàn giao dịch vàng một cách thận trọng, theo lộ trình cụ thể và phù hợp với điều kiện thực tế của Việt Nam.

Theo các chuyên gia, xây dựng sàn giao dịch vàng quốc gia là bước đi tất yếu trong quá trình hiện đại hóa thị trường tài chính. Kinh nghiệm từ một số nền kinh tế lớn như Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ, Ấn Độ, Singapore và Dubai cho thấy, một sàn giao dịch hiệu quả phải được xây dựng trên ba trụ cột là hạ tầng công nghệ minh bạch, hệ thống tiêu chuẩn hóa vật chất nghiêm ngặt và chính sách thuế kiến tạo...

Ở góc độ chuyên môn, ông Trương Vi Tuấn, Chuyên gia Giavang.net phân tích, nhiều năm qua, vàng vẫn giữ vai trò đặc biệt trong nền kinh tế Việt Nam, vừa là kênh tích trữ truyền thống của người dân, vừa là tài sản đầu tư quan trọng trong bối cảnh lạm phát và biến động kinh tế toàn cầu. Tuy nhiên, phần lớn các giao dịch vàng hiện nay vẫn diễn ra theo phương thức truyền thống, phân tán, dựa nhiều vào vàng vật chất, khiến thị trường thiếu minh bạch, khó giám sát và tiềm ẩn rủi ro cho cả nhà đầu tư lẫn hệ thống tài chính.

Trong khi đó, xu hướng chung của các nền kinh tế là đưa vàng vào khuôn khổ giao dịch tài chính hiện đại, thông qua các sàn giao dịch tập trung, các sản phẩm tài chính phái sinh và hệ thống thanh toán không dùng tiền mặt. Việc lập sàn vàng sẽ giúp chuẩn hóa hoạt động mua bán vàng theo các tiêu chí rõ ràng về chất lượng, khối lượng, phương thức giao nhận và thanh toán, từ đó hình thành một mặt bằng giá minh bạch, phản ánh sát hơn quan hệ cung – cầu thực tế và diễn biến của thị trường quốc tế. Đây là điều kiện quan trọng để giảm tình trạng méo mó giá, hạn chế đầu cơ và thu hẹp chênh lệch giữa giá vàng trong nước và thế giới.

Việc thành lập sàn vàng với sự tham gia của các ngân hàng, doanh nghiệp lớn cũng là điều tiên quyết để mở rộng nguồn cung cho thị trường, ông Trương Vi Tuấn cho hay. Sàn vàng đóng vai trò là cầu nối giữa thị trường vàng và thị trường tài chính – tiền tệ. Thông qua các hình thức giao dịch vàng tài khoản, chứng chỉ vàng hoặc hợp đồng kỳ hạn, người dân và doanh nghiệp có thêm kênh đầu tư hợp pháp, an toàn, thay vì nắm giữ vàng vật chất trong dân cư. Điều này không chỉ giúp giảm "vàng hóa" nền kinh tế, mà còn tạo điều kiện để huy động nguồn lực vàng nhàn rỗi phục vụ cho phát triển kinh tế, mà không gây áp lực lên tỷ giá, lãi suất hay dự trữ ngoại hối.

Từ góc độ quản lý vĩ mô, một sàn vàng được tổ chức và giám sát chặt chẽ sẽ cung cấp cho cơ quan quản lý dữ liệu đầy đủ, kịp thời về quy mô giao dịch, dòng vốn và tâm lý thị trường. Đây là cơ sở quan trọng để Nhà nước chủ động điều hành thị trường vàng theo cơ chế thị trường, giảm dần sự phụ thuộc vào các biện pháp hành chính, đồng thời nâng cao hiệu quả phối hợp giữa chính sách tiền tệ, tài khóa và quản lý thị trường tài chính. Việc này cũng phù hợp với lộ trình phát triển thị trường vốn, thị trường hàng hóa phái sinh và hệ sinh thái tài chính số mà Việt Nam đang theo đuổi.

Đồng quan điểm, Phó Giáo sư Nguyễn Minh Sáng, Giảng viên kinh tế quốc tế, Trường Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh phân tích, sàn giao dịch vàng quốc gia không chỉ là nơi mua bán, mà còn là một công cụ chiến lược để Chính phủ Việt Nam chuyển đổi tư duy quản lý từ "chống vàng hóa" bằng mệnh lệnh hành chính sang "khai mở nguồn lực" bằng cơ chế thị trường minh bạch và hiệu quả. Muốn làm được điều này trước tiên cần chuyển sang mô hình quản lý thị trường có điều tiết. Điều này giúp Nhà nước nắm bắt chính xác nguồn cung và dòng tiền mà không cần trực tiếp can thiệp hành chính. Bên cạnh đó, cần áp dụng tiêu chuẩn "Giao hàng tốt từ Việt Nam" tương thích với chuẩn quốc tế để đảm bảo chất lượng vàng lưu thông cùng với việc khai thác nguồn lực vàng trong dân. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có thể xem xét áp dụng cơ chế tương tự ROM để khuyến khích các ngân hàng thương mại tích cực tham gia huy động vàng. Việc phát triển thị trường cho vay vàng trên sàn VGE cũng là cần thiết để biến vàng từ tài sản "chết" thành vốn sản xuất.

Xuất phát từ nhu cầu bản thân, ông Dương Viết Hùng, một nhà đầu tư tài chính nhận định, việc xây dựng sàn giao dịch vàng ở thời điểm này là rất cần thiết và có thể đóng góp rất nhiều cho lợi ích quốc gia. Bên cạnh nguồn thu thuế, phí, tại đây, nhà đầu tư, khách hàng có thể yên tâm hơn khi ra quyết định, nhờ vào sự minh bạch, rõ ràng, có quản lý, được bảo vệ quyền lợi trên sân chơi này.

Song song với giao dịch vàng, hiện tại, cũng có nhiều ý kiến băn khoăn đặt câu hỏi với Giavang.net rằng: Có nên thêm Bạc vào sàn giao dịch vàng?

Ông Trương Vi Tuấn chia sẻ, bên cạnh vàng – tài sản trú ẩn truyền thống, bạc ngày càng đóng vai trò quan trọng cả với tư cách là kim loại đầu tư lẫn nguyên liệu đầu vào cho nhiều ngành công nghiệp như điện tử, năng lượng tái tạo, y tế và chế tác trang sức. Tuy nhiên, tại Việt Nam, thị trường bạc vẫn còn manh mún, chủ yếu giao dịch tự phát, thiếu chuẩn mực và chưa được tích hợp vào hệ thống tài chính chính thức.

Việc đưa bạc vào sàn giao dịch cùng với vàng sẽ giúp chuẩn hóa thị trường kim loại quý, hình thành cơ chế giao dịch tập trung, minh bạch về giá cả, khối lượng và chất lượng. Điều này không chỉ tạo ra mặt bằng giá tham chiếu tin cậy cho thị trường trong nước, mà còn giúp các doanh nghiệp và nhà đầu tư theo dõi sát diễn biến giá kim loại quý trên thị trường quốc tế, từ đó hạn chế rủi ro do biến động giá và thông tin bất cân xứng.

Từ góc độ đầu tư, sự xuất hiện của bạc trên sàn giao dịch chính thức sẽ mở rộng lựa chọn cho nhà đầu tư, đặc biệt với những đối tượng có khẩu vị rủi ro và quy mô vốn khác nhau. So với vàng, bạc có mức giá thấp hơn nhưng biên độ dao động lớn hơn, phù hợp với các chiến lược đa dạng hóa danh mục đầu tư. Việc giao dịch bạc thông qua tài khoản, chứng chỉ hoặc hợp đồng kỳ hạn cũng giúp giảm nhu cầu nắm giữ bạc vật chất, qua đó hạn chế rủi ro lưu trữ và thất thoát trong xã hội.

Đối với khu vực sản xuất – kinh doanh, sàn giao dịch bạc tạo điều kiện để doanh nghiệp chủ động phòng ngừa rủi ro giá thông qua các công cụ phái sinh, đặc biệt với các ngành sử dụng bạc làm nguyên liệu đầu vào. Đây là yếu tố quan trọng giúp nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong bối cảnh giá kim loại quý biến động mạnh và khó lường trên thị trường toàn cầu.

Về mặt quản lý, việc tích hợp bạc cùng vàng trên một sàn giao dịch thống nhất sẽ giúp Nhà nước kiểm soát tốt hơn thị trường kim loại quý, từ nhập khẩu, phân phối đến giao dịch và đầu tư. Dữ liệu giao dịch tập trung cho phép cơ quan quản lý đánh giá chính xác hơn cung – cầu, dòng vốn và mức độ đầu cơ, qua đó xây dựng chính sách điều hành linh hoạt, phù hợp với thực tiễn thị trường, thay vì các biện pháp phân tán và thiếu hiệu quả.

Trong dài hạn, sàn giao dịch vàng – bạc còn góp phần nâng cao chiều sâu cho thị trường tài chính Việt Nam, thúc đẩy phát triển các sản phẩm tài chính liên quan đến hàng hóa, kim loại quý và phái sinh. Đây là nền tảng quan trọng để Việt Nam từng bước hội nhập với hệ thống tài chính khu vực và quốc tế, đồng thời chuyển hóa thị trường kim loại quý từ kênh tích trữ truyền thống sang một cấu phần hiện đại, minh bạch và bền vững của nền kinh tế.